Millet İttifakı’nın ve Cumhurbaşkanlığı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçimleri kaybında ülkenin uzun bir süre içindeki siyasi ortam ve durum seçenekleri değişken bir faktör olarak görülürken, kullanılana karşı muhalefetin seçim sürecinde aday belirlemede birleşen kampanya sırasında yaptığı çeşitli yanılgılar da hezimette rol oynadı.
Millet İttifakı Üyeleri 14 Mayıs’taki birinci tıp seçimde parlamentoda çoğunluk sağlamanın çok gerisine düşerek büyük bir kayıp yaşarken, iki tıpta da cumhurbaşkanı seçimi için gerekli olan oy alamayarak seçimi kaybetti.
Diğer genel olarak AKP yüzde 35,6 ile görülen en düşük oy oranlarından birini aldı ancak yaptığı ittifak ile hakikat bir strateji izleyen Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bu açığını ittifakın diğer üyeleri ile kapatmayı başardı.
Seçimlerin ikinci yılında Erdoğan 27 milyon 725 bin 131, Kılıçdaroğlu ise 25 milyon 432 bin 951 oy aldı.
Siyaset bilimcilere ya da seçime gidiş süreci sürekli takip edene bağlı olarak Millet İttifakı’nın ve Kılıçdaroğlu’nun seçimleri kaybetmesinin altında birbirinin içinde geçmiş pek çok faktör mevcut.
Bu faktörlerden kimileri Türkiye’deki mevcut siyasi konjonktür ve idare anlayışı ile Erdoğan’ın elindeki devlet seçenekleri ile yarışa çok gidişat işlemleri olarak görülürken, kimileri ise Millet İttifakı ve Kılıçdaroğlu’nun kendi yanılgılarından uyanıyor.
Türkiye’de çok önceden beri gelen ve kaba çizgileriyle yüzde 65 sağ, yüzde 35 yalnızca söylendiği seçmen özgürlüğü, AKP’nin oğlu 10 yıldır uygulanan siyaset ile çok güçlü halde daha da barizleşmiş durumda ve iki kutup ortasındaki oy geçişkenliği de az.
Siyaset Bilimci İlhan Uzgel, Erdoğan’ın her yerde kutuplaşmanın düzenlendiğini ve bu şekilde de sürdürüldüğünü belirterek, bu çeşit idare biçiminin diğer bazı bölgelerde de yer aldığını hatırlatıyor.
İlhan UzgelFotoğraf: DW/A. Işık
Seçim sürecinde AKP’nin elindeki sınırsız devlet imkanları ve geniş medya denetimi nedeniyle yarışa çok önde başlayan bilhassa ikinci tıp öncesinde sıklıkla lisana yapılıyordu.
Uzgel, AKP’nin iktidarda olduğu periyotlarda seçimlerin artık daima bu şekilde alınabileceğini belirterek, “Ama muhalefetin misyonunu çeşitli şekilde kırmak” diyor.
Uluslararası ödemeler de seçimlerin biraraya getirilmesi, adil bir sürecin olmadığı yerde birleşiyor.
Kılıçdaroğlu yanlış aday mı?
Türkiye için mukadderat seçimi olarak görülen 14 Mayıs için cumhurbaşkanı adayı olarak Kılıçdaroğlu’nun toplantı sürecindeki süreçten beri en önemli ayrıntılardan biri oldu.
CHP’de Kılıçaroğlu’nun takımdaki adaylarının çok kıymeti yoktu ve Millet İttifakı’nı bir ortaya çıkan ve birleştirici olan Kılıçdaroğlu seçimini kazanabilirdi. Millet İttifakı üyelerinin yanı sıra dayanak sunumu beklenen HDP seçimleri eklenerek matematik hesabı yapıldı ve Kılıçdaroğlu’nun yüzde 50’yi geçeceği düşünüldü.
Ancak seçim sonuçları bu öngörünün çok da hakikat olmadığını, matematik hesaplarının vakit siyasette tutmadığını ve seçmenler için günün kimin yaşadığı da değerli olduğunu gösterdi.
Siyaset Bilimci Can Kakışım, Kılıçdaroğlu’nun tekraren seçimi kaybetmiş bir şahsiyet olarak yıpranmış bir isim dikkat ederek, “Bu seçimde muvaffakiyet sağlamak için en fazla Erdoğan’ın yıpranmışlığına güvenirken, onun karşısına tekrar çok yıpranmış bir isim çıkarıldı. Bu gerçek bir seçim olmadı” diyor.
Aday belirleme sürecini de yanlış yürüdüğünü tabir eden Kakışım, şöyle konuşuyor:
“Uzunca bir mühlet altılı masa bize dedi ki ‘adada saklanmak en kolay iş, biz bunu çözeriz.’ Ama türlü diye diye en son iki ay kaldı. ‘Çok eleştirel yaklaşan insanlara da Kılıçdaroğlu’na çok kolaylık oy vermemelerine sebep oldu.”
Seçimlerde Kılıçdaroğlu’nun yalnızca karşı dünyada değil, zaman içinde Millet İttifakı partilerinin tabanlarından da kâfi oy alamadığı ortaya çıktı.
Uzgel’e göre ise “Erdoğan olarak güçlü, muhafazakarlığı ve dini kabul eden, milliyetçilik ve İslamcılığı birleştirmiş bir liderin karşısına aday olarak, muhafazakâr karşı cepheden oy alınmasının mümkün olana kadar olan süreye kadar partinin oyunda hiçbir artış sağlayamamış, hiçbir seçim kazanamamış” bir ismi aday yapmak sorunluydu .
İkinci tıp seçiminde Kemal Kılıçdaroğlu ve Recep Tayyip Erdoğan yarıştıFotoğraf: Mehmet Kacmaz/Getty Images
Millet İttifakı uyumlu muydunuz?
Bu seçimlerde yalnızca günler ve bireyler değil bireysel vakitte ittifaklar da yarıştı.
İktidarın sunduğu mevcut seçim sistemine göre seçim yapmak isteyen, parti için ittifak yapma zorunluluğu. Yani asıl problemin neden ittifaklar yapısında değil, “nasıl ve kimlerle yapılan ve nasıl sürdürüldüğü” ile bağlı.
Millet İttifakı seçim süreci kendi içinde farklı sorunlar yaşadı. Sürecin gidişatından bu yana adayın kimler tarafından konuşulmayarak ertelenmesi; DEVA, Gelecek Partisi ve Demokrat Parti konusunda ittifaka çok dağılımı olmayan partilerle ilgili badireler, DÜZGÜN Parti’nin seçmenlerini Kılıçdaroğlu ismine ikna edememesi ve bunu yaparken dinlenmediğini söylemesi ve akabinde Akşener’in 3 Mart’ta masadan sert bir açıklama ile kalkması, üye listelerinde ortaklaşmaların gerçek yapılamaması halinde farklı ögeler ittifakı yıprattı.
Kakışım, altılı masa fikrinin aslında makûs bir fikir olmadığını, eksik yanlış birleştiğini belirtiyor. “Küçük partilere güçlerinden çok yüksek bir tesir bahtı verildi” diyen Kakışım, bunun da temelni adaylık probleminin ile ilgili sorunlar ve sorunlar olduğunu söylüyor:
“Kılıçdaroğlu’nun kendi adaylığını toplum ve GÜZEL Parti’ye kabul edebilmek için yandan ayrı partileri alması gerekiyordu. Sonra ayrılır dedi ki ‘biz beş parti anlaştık, siz de bunu kabul edin’ Bu biçim bir baskıyı onlar üzerinde kurmaya çalıştı. Küçük partileri de bu dolayısıyla fazladan vekillik yahut cumhurbaşkanı yardımcısı vaad ederek yahut siyasetlerin yapılmasında onlara gereğinden çok fazla tesir vererek yani tesir talihi vererek çabaladı.”
DEVA, Gelecek Partisi, Demokrat Parti ve Saadet Partisi seçimlerine CHP listelerinden girerek toplam 38 vekillik kazandı.
İttifak, bu sıkıntıları kendi içinde aştığını ve yola daha güçlü devam ettiğini belirtmekte de özelliklerin sunulduğunu “çok modüllü, kendi içinde karışık görünüm” istikrar arayan seçmen için itici bir öge oldu.
Uzgel, Millet İttifakı’nın önünde önceki altı, akabinde belediye birimleri ile birlikte sekiz kişi olarak incelenmesin da yanlış olduğunu söylüyor ve düzenli olarak kaydediyor:
“Cumhur İttifakı’nda Bahçeli şeklinde bir isim bile Erdoğan’ın otoritesini kabul etmiş durumdaydı. Sahneye 8 kişinin çıkması yanlıştı. Süreçte de her başlangıçta muhalif bir ses çıktı. Bir gün Davutoğlu çıkıyor, bir sonraki gün Babacan çıkıyor, herkes farklı bir şey söyledi. Bütünsellik yoktu.”
CHP’nin sağa açılımı inandırıcı oldu mu?
14 Mayıs’a giden süreç çok önceki Kılıçdaroğlu’nun CHP için başlattığı “sağa açılım” girişimi bu seçimler için de sürdürüldü. Lakin bu açılımın seçimleri için ne kadar başarılı olduğu.
Kılıçdaroğlu’nun sağ oylarını alabilmek için takip ettiği profilin halk nezdinde inandırıcı olduğunu söyleyen Uzgel, şöyle konuşuyor:
“Sağa açılmak bir strateji olarak uygulanabilir zira CHP 10 küsür yılda yüzde 25’te tıkanmıştı. Ancak bunun biçimi sıkıntılıydı. Sadece sağdaki semboller, konuşmalar ve aktörlerle yetinmek, bunu masa başı ittifakına indirme beklenen sonucu durdurmadu. Burada bir müdahale edilebilirdi. Bunun alanında da karşılığının olması, sağ seçmene, kendi organizasyonu ve seçmenini de harekete geçirerek ulaşmaya çalışmak gerekiyordu.”
Uzgel’e göre Cumhur İttifakı ve AKP’nin “milliyetçi muhafazakâr” grupları birbirinden ayrılıyor, net bir çizgi varken Millet İttifakı’nda ve CHP’de ise bu gözlemlenemiyor. Uzgel, bunu şöyle anlatıyor:
“Özellikle son dönemdeçte yalpalamak gerçek değil. Zira aceleye gelmiş atılımlar inandırıcı ve ikna edici olmuyor. Bir tedavinin ve bir eksenin olması gerekiyordu, yoktu. Yani CHP’yi bir şey yoktu ortada. Mesela toplumsal demokrat, laik bir partinindir, bunların bir tarifesidir. Seçmenlerin bir kısmı yalnızca Erdoğan geldi diye oy verdi.”
Muhhalefetteki altı siyasi partinin genel liderlerinden oluşan altılı masaFotoğraf: DHA
Kampanya süreci başarılı mı oluyor?
Kılıçdaroğlu’nun kampanya süreci de çok başarılı olana ait görüşler bulunuyor.
Özellikle ekonomik kriz Türkiye’de halkın alım gücü düşerken, emeklilere 15 bin TL ikramiye ya da aile sigortaları halinde cebinde doğrudan ödemelerin somut tekliflerin yerine içi tam doldurulamayan, ne olduğu tam olmayan 128 milyar dolar, 433 milyar dolar olmak üzere yüksek ölçümlü hesapları içeren daima ileri sürülmesi halkta karşılık bulmadı.
Kakışım, iktisatta Kılıçdaroğlu’nun ortaya koyduğu vaatlerin makus olmadığını lakin halka ulaşıp ulaşmadığı konusunda şüpheleri bulunduğunu belirtti, bu bahiste önemli bir eksiklik olduğunu düşünüyor.
Muhalefet seçim süreci boyunca bunun adil bir süreç olmadığını, ana akım medyanın kendilerine ambargo uygulandığını belirtti, lakin zorluk bu aşmak için de alternatif teknikler çok uygulamadı, halk ile bireysel temas çok kurulmadı.
Millet İttifakı’na ambargo uygulamak ve bazılerini da Cumhur İttifakı seçmeni tarafından “yandaş” olarak seçtikleri için prestijlendirilen kanallarda yer almak ya da çoğu Twitter üzerinden kampanyanın hayatta kalması için isteğe bağlı sonuç. Muhalefete yakın medyadaki bazı gazetecilerin yaptığı yorumlar da karşı tarafın safları daha da sıklaştırmasına neden oldu.
Kılıçdaroğlu bu “yankı odasını” kırmak için iki çeşit ortada daha geniş kesitlere ulaşabilen Babala TV’ye de çıktı.
News
