DOLAR 35,9948 0.27%
EURO 37,1794 -0.59%
ALTIN 3.305,040,28
BITCOIN 35121531.20041%
İstanbul

HAFİF YAĞMUR

SABAHA KALAN SÜRE

Milyonlarca ton afet atığı tehlike saçıyor, Dünyadan Haberler

Milyonlarca ton afet atığı tehlike saçıyor

ABONE OL
Kasım 26, 2023 11:42
Milyonlarca ton afet atığı tehlike saçıyor, Dünyadan Haberler
0

BEĞENDİM

ABONE OL

Kahramanmaraş’ta gerçekleşen performanslarda 11 vilayet denetimsiz ve büyük çapta bir yıkım meydana geldi. Etraf Mühendisleri Odası’na bölgedeki bölgede 13-14 milyon kişinin hayatları zelzeleler sonrasında en iyimser tahminimle 104 milyon ton inşaat ve yıkımın atıldığı oluştu.

Ancak bu yıkımıntı yalnızca inşaat molozlarından oluşmuyor. Kimyasal atıklar, sanayi gereçleri, elektronik atıklar, tıbbi atıklar, kontamine olmuş evsel atıklar, kanalizasyon atkları, asbestli gereçler ve kurşunlu boyalar şeklinde ağır metallerden oluşan, ısıtma özelliği yüksek tonlarca atık yıkıntının içerisinde yer almaktadır.

Peki bölgede devam eden yıkımların giderilmesi ve atıkların izlenme süreci, mevcut genel çevre ve insani sıhhati açısından ne şekilde riskler barındırılıyor?

AFAD ölümünde gerçekleşmesi

Enkaz genişletme Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Afet ve Acil Durum İdare Başkanlığı’nın (AFAD) uykunda ilgili Valilikler tarafından gerçekleştiriliyor.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, açıkladığı Acil Yıkım Süreci Uyumu Planı ile yıkım alanında “7269 Sayılı Genel Hayata Müessir Afetler Hasebiyle alınacak Önlemlerle kesilmek Yardımlara Dair Kanun kapsamında” gerekli miktarda kurtarılmasının sağlanacağını, yıkıntılarının ise kırılması hafriyat dökülmeyeceğini.

Ancak saha çalışması yapan bölgede yazıldığı formülle uygulanan, yıkım çalışmaları olduğu ve afet atıklarının halk ve sıhhati için uygun olmayan taşınmadığı konusunda birinci günden beri uyarıyor. Atık idaresi ile ilgili ihalelerin hangi firmalara verildiği kamuoyunda paylaşılmadı. Uzmanlar şeffaflık daveti yaparken kurumsalden bu bahisteki tasaları giderecek bir açıklama şimdi gelmedi.

Milyonlarca ton afet atığı tehlike saçıyor, Dünyadan Haberler
Hatay’ın Güzelburç Mahallesi Fotoğraf: Utku Fırat

“Failleri aşikâr bir tehlikeyle karşı karşıyayız”

DW Türkçe’ye konuşan Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi Kent ve Bölge Planlama Kısmı Öğretim Vazifelisi Dr. Aslı Odman, harcananlarda büyük bir yıkım yaşanan bölgede uzun yıllar endüstrileşmenin desteklendiği bir bölge olarak işaretlenerek felaketin akabinde depolarda, lojistik merkezlerde, işlerde ne şekilde yürütüldüğünü ve parçaların enkaza karıştığı bir tespit yapılmadığını söylüyor.

Bölgede bulunan tıbbi atıkların ve çalışanların birlikte yıkıntı haline gelmiş hastaneler olduğunu hatırlatan Odman, kimyasal atıkların yanı sıra tıbbi atıkların da varlığına dikkat çekiyor. Odman, kurşunlu boyalar da pek çok nedenle afet yığınının içerisinde çok sayıda ağır metal bulunduğunu belirtiyor:

“Afet aladığının boyutlarından bir parça de tozma üzerinden asbesttir. Ve bütün sağlıkla ilgili çok önemli genel, halk ve personel sıhhatine ters,adapsız, çok uzun periyodik, yani harcanan afetini uzun mühlete yayacak, çok daha geniş bir coğrafyaya yayacak bir tehlikeyle, arızaları belirli bir tehlikeyle karşı karşıyayız şu anda.”

Tarım alanları etkilenebilir

Odman’a ortak olan bu atıkların, yıkıntıların döküldüğü köyler yahut havzaların ötesinde suya karışarak tarım çalışmaları üzerinden bütün Türkiye’ye ve su üzerinden de Türkiye’nin bölgesel dağılacağı çok kolay bir şekilde planlanabilir.

Ziraat Mühendisleri Odası’na göre çoğalan tarım yerlerinin büyüklüğü yaklaşık 4 milyon hektardı. Zelzele vilayetleri Türkiye’deki toplam bitkisel üretime yüzde 20 katkı sağlarken, toplam hayvan varlığının yüzde 15’ine sahip.

DW Türkçe’ye konuşan Etraf Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İdare Konseyi Üyesi ve tehlikeli element uzmanı olan çevre mühendisi Utku Fırat da afet afetinin içinde asbestin sıra yanı bakır, kullanılmak üzere kadmiyum, civa pek çok ağır metalin bulunduğu, yıkılan iş yerleri nedeniyle kimyasal atıkların, atık yağların kelam konusu olduğunu ayrıyeten bina isale çizgilerindeki kanalizasyon sularının da bu atığa karıştığını anlatıyor. Fırat, bu atıkların süreksiz yahut kalıcı olarak nerede depolandığı konusunda kamuoyunu bilgilendirmesine dikkat çekiyor.

2004 tarihli Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Denetimi Yönetmeliği’nin Doğal Afet Atiklerinin İdaresi olarak sınıflandırılan unsurlarına göre başta olmak üzere doğal afetler arasında oluşan yıkımıntı atıklarının idaresinden, mahallin en büyük mülki amirinin başkanlığında oluşturulacak Kriz Merkezi sorumluluğu.

İlgili olarak “Merkez, mümkün bir doğal afet durumunda atık bilgilerini, bunların bilgilerini ve bilgilerini için gerekli araç-gereç ve ekipman ile bu atıkların depolanacağı uygun alanlar bu Yönetmelikte belirtilen asıllara önceden tespit edilir ve hazırlıkları yapar” deniyor. Lakin bölgedeki kriz merkezlerince kaydedilen tüm depolama birimleri ve depolama birimleri kamusal olarak paylaşılmadı.

Depolama alanları nerede?

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Mehmet Emin Birpınar, 25 Şubat’ta sosyal medya platformu Twitter üzerinden Hatay’da yıkıntı attıkları için mevzuata uygun 19 süreksiz depolama alanının belirlendiğini duyurmuştu.

Utku Fırat, Hatay için kaydedilen 19 adet depolama biriminde saklanan yedi adedinin isimleriyle açıklandığı, 12’si hakkında ise bilgi verilmediğini söylüyor. Açıklanan yedi depolama kaydı daha önceden mevcut olan belediyelere ait alanlarla ilgili tabir eden Fırat, Hatay dışında 10 vilayet için ise depolama depolamanın duyurulmadığını, bu mevzuda mutlaka şeffaflık olmadığını aktarıyor

Hatay’da yaptıklarını saha çalışmaları hakkında bilgi veren Fırat, “Bizim gözlemlediğimiz yerlerden seçilmiş alanlar mutlaka bu atığın gitmek için uygun alanlar değil. Örneğin Hatay-Samandağ’daki Asi Irmağı’nı besleyen kollardan bir adedine 20 metre uzaklıkta” diye konuşuyor.

Milyonlarca ton afet atığı tehlike saçıyor, Dünyadan Haberler
Hatay-Samandağ’daki Asi NehriFotoğraf: Utku Fırat

Çadır kentler yıkıntı atıklarına yakın

Tarım alanları, meyve bahçeleri, zeytinlikler ve orman yoğunlukları çok yakın yerlerin atık depolama alanı olarak seçildiği lisana gelen Fırat, öte yandan pek çok yerde yıkıntı atıklarına çok yakın noktalarda çadır kentlerin olduğunu gözlemlediklerini ekliyorlar. Enkazın dağıtılması sırasında ise sulama dağıtım yapılması sürecini vurgulayan Fırat, bölgedeki gözlemlerde bunun da gereklince gerçekleştirilmediğini söz ediyor.

Eğer bu atıklar kuralına uygun parçalanıp bu alanlardan kaldırılmaz ise toprak, su ve burada yetişecek yapılar üzerinden halk sıhhatinin önemli bir şekilde olumsuz etkileneceği, bir ekolojik yıkımla karşı karşıya kalınabileceği uyarısı yapan Fırat, süreksiz depolanan bölgelerde oluşan ve üremeye müsait suların da kesinlikle laboratuarda üretildiği sistemli olarak genişlemeyi işaret ediyor.

Fırat’ın genel durumu Bakanlık, tüketim idaresiyle ilgili Etraf Mühendisleri Odası’ndan danışmanlık almıyor.

Tespit edilen yanlış uygulamalar

Kriz idarelerinde açığa çıkan pek çok aksaklık bölgesindeki gönüllülerle emek ve meslek kuruluşlarının özverisiyle hızlı bir şekilde çalışmaya çalışılıyor.

Hatay’ın Samandağ ilçesinde bulunan ve kayıt alınan 280’den fazla kuş tipini barındıran Milleyha Kuş Cenneti’ne yıkılıntı atıklarının döküldüğü toplumsal medyaya yansımış, gelen yansıların akabinde Etraf, Şehircilik ve İklim Bakanlığı tarafından çalışma başlatılmıştı.

Depremin birincisi asbestli molozların Kahramanmaraş’ta dere yayılmaya ve havzasına dökülerek üzerine doğrultulduğuna dair manzaraların coğrafyalarına yer aralığında tabir eden Aslı Odman, bu ve Milleyha dağılmasının dışında dört yerde daha atıkların halk ve bölgede sıhhatini tehdit edecek formda olacağının sivil toplum tarafından tespit edildiğini söylüyor.

Antakya’nın Altınözü çıkışında Bakanlık tarafından tanımlanan alanda afet atıklarının dere yatakları üzerinden zeytinlik bölgelere döküldüğünün ortaya çıktığını hatırlatan Odman, Gaziantep Nurdağı Sakçagözü köyünde de depolanırken kayıtlı hayvanlarını suları gölet alanını kirletecek biçimlendirmekte olduğunu, gelen akabinde bundan vazgeçildiğini tabir ediyor. Hatay-Samandağ Stadyumu AFAD Çadırkent, Kahramanmaraş Organize Sanayi Bölgesi’nin karşısı ise kamuoyuna yansıyan sıkıntılı depolama alanlarından diğer ikisi.

Bölgedeki herkesin kendi sonundaki ölüm süreçlerini çekip belgelemesinin değerli olduğuna işaret eden Aslı Odman, bunun için ya da geç bir cümlenin duyurusuna dönüşebileceğine işaret ediyor.

Hatay’da tarihi kilise için yapılan yıkım kararı cemaati üzdü

Bu görüntüyü görüntülemek için lütfen JavaScript’i etkinleştirin ve HTML5 videosunu destekleyen bir web tarayıcısına geçmeyi düşünün

“Devlet ihbar çizgisi oluşturmalı”

Bu husustaki bilginin değerli olduğunu lisana veren Utku Fırat ise başka taraftan atık idaresinin kamu yönetiminin misyonu olduğunu, belge bu işi büsbütün şeffaf bir biçimde idami edilmesi vurguluyor: “Yani vatandaş yıkılla mı uğraşsın, ölenin altında kalan yakınlarıyla mı uğraşsın, yaralılarla uğraşsın, kendi geçim yıkılmasıyla uğraşsın mı uğraşsın, ekolojik alanları korumak için sürekli olarak kalite mi tutsun?”

Sivil toplum örgütleri olarak kaçak hafriyatların önüne geçemediklerini tabir eden Fırat, “Devlet biz şu bölgelerde atacakları depolanacak dese ve bir sınır oluştursa, performanslın bu bahiste ulaşabilecek bir yetkili mercii olsa kaçak yıkıntı atıklarını engelleyebiliriz. Lakin ısrarla devlet bunu yapmıyor” diyor.

Atıklar nasıl korunur?

Afet atıklarının süreksiz depolama alanlarında ebediyen kalamayacağını vurgulayan Fırat, bu atıkların katiyetle sistemli depolama taşıma taşıması olduğunu hatırlatıyor. Sistemli depolama cihazlarının da kesin özellikleri aktarılan Fırat’a ait bünyesinde çok fazla tehlikeli atık bu yıkıntı attıkları en az ikinci sınıf tertipli depolama alanında muhafaza edilir.

2010 tarihli Atığın Nizamlı Depolanmasına Dair Yönetmelik kararlarına göre atıkların kirlenmesi yahut metal, asbest, plastik ve kimyasallar şeklinde olması gereken özelliklerin tespit edilmesi halinde bu atıklar için en az ikinci sınıf atıkların depolama özelliği gösteren alanlar yaratılmaktadır.

“Aksi halde kontamine toprak, tarımsal suları ve yetiştirilen sulardan beslenen yüzey suları kullanılmaz hale gelecek, bölgesel canlı ömrü olumsuz etkilenecektir” diyen Fırat, ekliyor: “Bu mevzuda nasıl bir çalışma yapıldığına dair de düzenliden hala net bir halde yok.”

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşılabilirim?

En az 10 karakter gerekli
Gönderdiğiniz yorum moderasyon ekibi tarafından incelendikten sonra yayınlanacaktır.


HIZLI YORUM YAP
300x250r
300x250r

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.

Sağlık Turizmi Reklam Ajansı