İsrail ile Filistinli kümeler ortada son devirde yükselen tansiyon iki taraflı da kayıplara neden oluyor, seçimler öncesinde bir bölgede İsrail ile olağanlaşma sürecini devam ettirmek isteyen Ankara öte yandan Filistin konusunda hassas tabanını da gözetmeye çalışıyor. Uzmanlara sunulan seçimlere kadar iki ihtiyat siyasetini sürdürmeye çalışıyoruz.
İsrail güçlerinin 26 Ocak’ta Cenin mülteci kampına yerleştirilmesinde baskında 10 Filistinli, 27 Ocak’ta ise yedi İsrailli sivil, işgal altında Doğu Kudüs’te bulunan Neve Yakov isimli İsrail yerleşiminde bir Filistinlinin açılması sonucu öldürüldü. İsrail, bu atağa cevap olarak toplu gözaltılar sunarken, bölgedeki yoğunluğun hala yüksek olduğunu belirtiyor.
Uluslararası Af Örgütü dün yaptığı açıklamada, İsrail güçlerinin 31 Ocak 2022’den bu yana geçen bir yıl içinde en az 220 Filistinliyi öldürdüğünü duyururken, son bir yılda öldürülen Filistinlilerin 35’inin Ocak 2023’te hayatlarının kaybolduğunu bildirdi.
Dr. Hay Eytan Cohen YanarocakFotoğraf: Privat
Tansiyon daha da tırmanır mı?
Peki bölgedeki basınç neden artıyor?
Tel Aviv Üniversitesi’nden Dr. Hay Eytan Cohen Yanarocak, Filistin Özerk İdaresi (FÖY) tarafından ilk gün güncellendi Batı Şeria’daki Filistin Emniyet Teşkilatı ile İsrail İç Güvenlik Teşkilatı Şin Bet ve İsrail Savunma Kuvvetleri (İSK) ortasında tesis edilmiş olan saldırı güvenlik sisteminin bulunduğunu hatırlatarak, lakin son 3’ün FÖY’nin gerek Şin Bet ile birleştirildiğini hatırlatarak, İSK ile kurulan bu güvenlik bağını büsbütün kopardığını belirtiyor.
İsrail’in kendisine karşı terör saldırısına maruz kalan şüphelilerin kimliklerini daha önceki Filistin polisine önerdi, Filistin polisinin de gerekli gözaltı yahut terörlerini yaptığını söyleyen Yanarocak, Filistin polisi şu an bu adımlar atmayınca Şin Bet ve İSK’nin İsrailli sivillerin kurtuluşunu sağlamak için Batı Şeria’da Filistin Polisinden bağımsız operasyonlar yapma zorunluluğunuz olmadan söylüyorsunuz.
ABD Dışişleri Bakanı Blinken ve İsrail Başbakanı NetanyahuFotoğraf: Ronaldo Schemidt, REUTERS aracılığıyla
Bu ortada ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken da bölgesel temaslarda bulunuyor. Son girişimlere rağmen tansiyonun daha da tırmanıp tırmanmayacağına dair başka bir soru işareti.
İzmir Demokrasi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Tuğçe Ersoy Ceylan, son durumda bu şiddet sarmalının devam ettiğini gösterdiğini, tırmanmanın münferit olmadığını vurguluyor.
2020’den itibaren İsrail baskınları sonucu 2021’de 80, BM’ye 2022’de 151 ve 2023’ün birincisinde 30’dan fazla Filistinlinin hayatını kaybettiğini anımsatan Ceylan, mevcut durumda Filistinlilerin Musevilere yönelik ferdi taarruzlarında da söylüyor. Ceylan, 2022’de Filistinliler tarafından öldürülen Musevilerin 2008’den bu yana en yüksek sayıya ulaştığına ve 27. sırasına işaret ederek, son sinagog akınında 8 İsraillinin daha saklandığını hatırlattı.
Ceylan, “Son analizde güya bir süre boyunca dolmakta olan bardakların taşındığı, artma ihtimali var. İsrail’de hâlihazırdaki iktidarın idaresi ve Filistin idaresinde yaşanan otoriter gruplaru da bunun dışındadır” değerlendirmeleri yapıyor.
Yanarocak ise şiddet sarmalının sona ermesi için statükoya geri dönmesinin, “FÖY Lideri Mahmut Abbas’ın Filistin polisine vermesi kolay bir buyrukla İsrail operasyonları bıçaklanmak üzere kesileceği belirtildi. Buna rağmen Abbas’ın kendi iç siyaset zafiyetleri nedeniyle bu adımı atamıyor. İşte düğüm de tam bu noktada” diyor.
27 Ocak’ta ise yedi İsrailli sivil, işgal altında Doğu Kudüs’te bir Filistinlinin açılması sonucu öldürüldü. Fotoğraf: Mostafa Alkharouf/AA/resim ittifakı
Ankara nasıl bir siyaseti takip ediyor?
Öte yandan, Ankara’nın karşı karşıya gelmesinin ortasında gerilimi düşürmeye yönelik davetlerini devam ettirdiği, İsrail ile başlayan kutlamaları devam ettirmesi nedeniyle ise eskiye kıyasla daha dikkatli bir lisan gözetliyor.
Dışişleri Bakanlığı şiddet olaylarının artmasının akabinde iki başka açıklama yayınladı.
Etkinlik ile ilgili İsrail kuvvetleri tarafından düzenlenen baskında çok sayıda Filistinlinin hayatlarının kaybettiğinin kederle öğrenildiği ortaya çıktı, “Özellikle Batı Şeria’da giderek daha da artan tansiyondan ve artık neredeyse her gün yaşanan canlarından derin tasa duyuyor ve sivillerin vefatlarına yol açan bu atakları kınıyoruz” denildi. Ankara, bölgedeki yoğunluğun tırmanmasının önüne geçilmesi ve can kayıplarının kesilmesi için İsrail makamlarına gerekli yedek formda almaları yerinde davetini da yineledi.
Bakanlık Kudüs’te 27 Ocak akşamı bir sinagoga düzenlenen ve çok sayıda kişinin hayatını kaybettiği saldırıyı ise “terör saldırısı” olarak niteleyerek, “Son devirlerde bölgesel artış gösteren hücumların yeni bir şiddet sarmalına dönüşmesinden tasa duyduğu, tüm tarafların itidale ve bu şekilde durdurulması için gerekli Çalışmayı çağırıyoruz” miktarını kullandık.
Açıklamaların ardından, toplumsal çapta bir araya gelme muhalefet partilerince iktidara tenkitler yöneltildiği gözlendi.
Yanarocak, Türkiye’nin taktığı halin “uzun süren uğraşlardan sonra beden bulan normalleşmenin ruhuna uygun olduğunu” belirterek, Türkiye’nin İsrail ile kurduğu bağlantı ve temas sayesinde Filistinlilere daha fazla yardım aldığını söz ediyor. Yanarocak kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Filistinlilerin yanı bu Türkiye’nin yeni Ortadoğu organizasyonuna, umut verici açıdan değerli. İbrahim Mutabakatlarından sonra artık Ortadoğu o eski İsrail’i soyutlayan bölge değil. Artık herkes herkesle hizmet ediyor. Değerli olan menfaatler. Gerisi teferruat.”
Ceylan da İsrail’le bağlardaki kutlamaların açıklamalarına yansımış halde gözlendiği belirtildi, bir partide bir lisan kullanıldığını söylüyordu. Yaklaşan seçimlerin bu düğün lisanı değiştirme ihtimalinin olup olmayacağı sorusuna ise Ceylan şöyle cevap veriyor:
“Filistin demokratik seçimin söz konusu çoğaltılabilir veriyle yetinmek ismine telaffuzun çok daha sert bir hal alabileceğini öngörebilir. Bu durumun ikili ilişkiler olumsuz etkilenebilir. Lakin ülkenin dış siyaset çıkarları açısından normalleşmenin sürdürülmesinin elzem olduğunu umarız politikler göz önünde bulundururlar.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Eski İsrail Başbakanı Lapid Eylül 2022’de New York’ta biraraya geldi.Fotoğraf: Mustafa Kamaci/AA/picture Alliance
Türkiye ile İsrail ihtiyatlı mı devam eder?
İlişkileri yıllar sonra büyükelçilik düzeyine sahip olan Türkiye ile İsrail’in bundan sonra seçimlere kadar ihtiyatlı olarak devam etmesi bekleniyor.
Ceylan, bağlantılarda bilhassa son 10 yılda yaşananlara ulaşmanın oldukça zedelendiğini belirterek, “O yüzden temkinli adımlar atılıyor olması normal” diyor. Bölge uzmanına sunulan havadaki bu ihtiyat öte yandan meçhullüğü de besliyor ve Filistinlilerin tekrar taraması da buna dahil oluyor.
Bu ortada İsrail’de Binyamin Netenyahu’nun kurduğu yeni hükümet ve sağcı iktidar olarak tanınıyor ve bunun da tırmanan tansiyonda hissinin oluştuğu yapılıyor. Netenyahu Cumhurbaşkanı ile Tayyip Erdoğan önceki yıldızları barışan iki öncü değil ama yeni süreçle birlikte daha temkinli bir lisan işletmesi gözleniyor.
Ceylan İsrail’de seçim sonuçları açıklandıktan sonra Erdoğan’ın olağanlaşmanın sürdürüleceğini taraflarda bir bildiriyle anımsatarak, örneğin ihtiyatı şu ana kadar Netanyahu’nun da gösterdiğini belirtiyor. Türkiye’nin yansısının bu çok sağcı filmi bilhassa Filistinlilere ve işgal altındaki topraklardaki dağınık büyüme siyasetlerine bağlı olarak şekillenebileceğini Ceylan şöyle anlatıyor:
“İsrail’in oyunlarıin de nasıl kesebileceği, ihtiyatlı davranıp davranmayacağını parçalar düşünüldüğünde uzatmak sıkıntısı. Olağanlaşmanın sürmesi isteniyorsa tahminen gözlerden uzak olmak, düşük profilde seyretmek piyasadanu da oynatılmak üzere beklenebilir bir durum.”
Halen İsrail’de yapılan araştırma İsrail’de öne sürdüren Yanarocak şu an Netanyahu’nun rayına girmiş olan ikili münasebetlerin gidişatından şad olduğunu belirtiyor, Türkiye’de yaklaşan seçimler öncesi olumlu yahut olumsuz özel bir adım atmayacağını öngörüyor. Yanarocak, şöyle konuşuyor:
“Netanyahu’da daha önceki Erdoğan’ın İsrail seçimlerinde yapılmış olduğu üzere Türkiye’deki seçimlere kadar bekleyecek ve görecektir. Mayıs’a kadar dikkatimizi çekeceğimiz özel bir gelişmenin yaşanacağını bu aşamalarda planlıyoruz.”
News
