ABD’deki Georgia Eyalet Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü Jennifer Mccoy, kutuplaşmanın aşılmasında en değerli rolün kendisinin değil toplumun yeterliliğini ön plana alabilen siyasetçilere düştüğünü belirterek, seçimler sonrasında Türkiye’deki muhalefeti bekleyen en büyük tehlikenin “pes etmek” olduğunu vurguladı.

Türkiye’de değerli bir seçim geride kalırken, kutuplaşma sürüyor. Kutuplaşma yalnızca Türkiye’ye mahsus olmayıp, dünyanın farklı bölgelerindeki farklı geçmişlere ve şartlara sahip yaygın olarak rastlanan, siyaset bilimcilerin de üstünde son yıllarda profesyonellikle uğraşması bir olgudur.

Mccoy, Avrupa ve Latin Amerika dahil farklı seçimleri ve siyasi genişleri takip eden, kutuplaşma hakkında çok sayıda kitap ve yayın çıkarmış, bazı zamanlar eski ABD lideri Jimmy Carter’a uzanan bir isim.

Bahar aylarını araştırma hedefli Türkiye’de gerçekleştiren Mccoy, seçimleri de gözlemlemesinin akabinde DW Türkçe’nin Türkiye’deki kutuplaşmalara ilişkin sorularını yanıtladı.

DW: Bir dönemtir Türkiye’deydiniz ve yakında ayrılıyorsunuz. Son seçimler Türkiye için pek çok çevre tarafından “kader seçimi” olarak nitelendirilmişti. Sizce ehemmiyeti biliniyor ve son seçimlerin Türkiye’deki demokrasinin durumunun önemi nedir?

Mccoy : Bunlar bence de son derece değerli seçimlerdi. Zira 20 harften fazla bir dönemdir iktidarda olan tek bir partiden ve tek bir kişiden başka bir istikamete gitme talihi vardı. Güçlü bir başkan, gücünün kendi şahsında yoğunlaşabildiğinde ve bütünlüğünün derin bir kısmının ve kilit müttefiklerin özelliklerini koruyabildiğinde, ülke o kişinin heveslerine giderek daha fazla maruz kalmaya devam eder. Mesela o liderin ortodoks olmayan ekonomik politikaların getirdiği hızlı ekonomik bozulmada ve yüksek enflasyon, memleketler arası rezervlerin soyulması halinde bölgelerde görülebilir.

Bu seçimler zamanında vakitte muhalefet partilerinin demokrasiyi ve ekonomiyi yine inşa etmek için ortak bir platformda birleşmek için bugüne kadarki en değerli çabasını temsil etti. Muhallefet partilerinin başarısız olması, harcanan zamanın içinde inşa edilmesinin aşılması, sıkıntıların pürüzleri ile muhalefetin kararları ve ihmallerinin gençliklerinden geldikleriydi.

Seçim travması nasıl aşılır?

Bu görüntüyü görüntülemek için lütfen JavaScript’i etkinleştirin ve HTML5 videosunu destekleyen bir web tarayıcısına geçmeyi düşünün

DW: Seçimin yapıldığı Türkiye şu anda iki farklı kutba bölünmüş görünüyor. İki tarafı kapsayan yakın oyları var. Lakin muhalefetin kendi içinde daha fazla bölünmüş durumda olduğunu da gözlemliyoruz. Sizce seçim bize iktidar ve muhalefet açısından ne şekilde sonuçlar gösterdi?

– Mccoy: İki taraflı daheterojenlik ve çıkar farklılığı mevcuttur. İktidar ittifakı, heterojen olan tabanının dayanağını sürdürmek için kaynakları kullanma avantajına sahip. Lakin Erdoğan’ın seçme tabanını korumak için onu daha radikal partilerle ittifak kurması da görebiliyoruz. Ayrıyeten AKP’ye verilen oylarda bir düşüş ve ittifak içinde MHP’ye kayma gördük. Bu da kimi yönetimlerin AKP idaresinden seçeneklerinin olmamasını yansıtıyor.

Muhhalefetteki birliğin devam etmesi ise daha sıkıntıdır. Zira çok geniş bir ideolojik ve kültürel görüş yelpazesini temsil ediyorlar. Otoriterleşen bir başkana meydan okumak için geniş bir veriyi bir ortaya çıkarma girişimlerinde bulunan diğer uzunlukta de farklı kesitlerin güçlü olabildiğini alabilecek ortak bir gün seçmede, seçimin yapılışını örgütlemede ve ortak bir platform içinde mutabakatta misal zorluklar. Millet İttifakı ile ona dayanak olan Emek ve Özgürlük İttifakı bu ikilemlerin devam edebilmesi için gelişmiş stratejiler iyileştirmede Macaristan, Polonya, Venezüella başka bir ülke aslında daha çok yol aldı ve Erdoğan’ı birinci defa ikinci çeşide indirmeyi başardı.

DW: Türkiye’de uzun yıllardır bir kutuplaşma var. Farklı seçenekleri de görebiliyoruz. Pekala kutuplaşmanın özellikleri ve tehlikeleri neler? Bir ülke için muhtemel sonuçlar neler olabilir?

– Mccoy: Demokrasiler için en tehlikeli kutuplaşma çeşidi, toplumdaki bu iki farklı kutbun karşılıklı olarak varoluşsal bir tehdit olarak görülmeleridir. Ötekine güvenmezler, ortadaki bölünmeler ve aslında ötekilerle birçok çıkarı paylaştıklarını gözden kaçırırlar. Ayrıyeten demokratik prensipler kıymetine bile olsa kendi hayat biçimlerinin koruyucusu olarak lanse eden önderleri desteklemeye daha isteklidirler. Ne yazık ki kutuplaştırıcı siyasetçiler, seçmenleri bölmenin, güvensizlik yaratmanın, diğer noktalar ömür usulünü yahut ulusun ayrılık tehdidini eden düşmanlar olarak muamelenin kazandırıldığı bir seçim stratejisi olduğunu bilir.

DW: Pekala toplumlar yahut muhalefet partileri bu kutuplaşmanın yaygınlığı nasıl olabilir? Dünyada bunu gelebilen var mı? Nasıl başarılı oldular?

– Mccoy: Bu tıpta daima, şiddetli siyasi kutuplaşmanın sürekli devam eden son derece güç. Zira bu, biz siyaset bilimcilerin “yıkıcı kutuplaşma” dediğimiz şey. Geçmişte, Nazi dönemi diktatörlüğünü yaşadıktan sonra Almanya ya da iç savaş yaşadıktan sonra ABD şeklinde bunun yaygın olarak gelebilen ülkeler var.

Kutuplaşmanın ortadan kaldırılabilmesi için her zaman yeni olmak, demokratik yenilik ve genel demografiler ile bağlamalara ahenk sağlamak, geçmişteki çatışma ve suistimallerde farklı aktörlerin rol ve sorumluluklarının kabul edilmesi, toplumun genel olarak ayrılan partilerinin yahut herkesin çıkarlarının üzerine koymaya devamlı önderler, uzun soluklu bir yurttaşlık eğitimi ve seçmelerin ihtiyaçlara göre taleplerine karşılık verilmesi gerekir.

DW: Kutuplaşmanın aşılmasında en büyük sorumluluk kime düşüyor? Siyasetçilere mi, topluma mı, aydınlara mı?

– Mccoy: Toplumun tüm kesitlerinin bir rolü var aslında; kişinin, iş dünyasının başkanları, kültürel başkanlar, dini başkanlar. Bu kümeler siyasetçilerin değişimlerini talep edebilir ve “diğer tarafla” köprüler kalacaklar. Fakat en büyük role sahip olan siyasi başkanlardır. Kutuplaşmanın yarattığı ve hasebiyle kutuplaşmanın yaygın olarak gelinmesinde de en büyük role sahipler. Fakat bu siyasetçiler için de kendi ferdî çıkarlarını değil, toplumun güzelliğini gözetmek cüret ve istek gerektirir.

DW: Bir takım akademisyenleri Türkiye’deki mevcut rejimi “rekabetçi otoriter rejim” olarak tanımlıyor. Siz tanımıyor musunuz? Türkiye’deki mevcut durumu nasıl tanımlayabiliriz?

– Mccoy: “Rekabetçi otoriter rejim” döneminde ben de hemfikirim. Bu, toplumun birçok otoriter öge olduğu manasına gelir; Söz özgürlüğünün sınırlandırılması, toplanma özgürlüğü, anahtar cezalar ve gözaltılar halinde. Lakin adil vade ve iktidara uygunluğunun karşılığında seçimler de hala yapılır.

DW Türkçe: Seçimler öncesinde koşulların adil ve eşit olup olmadığı çok tartışıldı. Sonuçlarla birlikte de muhalif muhalifler seçenler “bu koşullar ne kadar uğraşırsak uğraşalım yenemeyiz” diye düşünmeye başladı. Bu fikir önerisi için risk mi? Kutuplaşan ve iktidarların güçlü olduğu geniş seçeneklerii bekleyen tehlikeler nelerdir?

– Mccoy: En büyük tehlike, muhalefet partilerinin ve seçmenlerinin kendilerinin pes etmesidir. Muhalefet partilerinin geçmiş performanslarını düşünmeleri ve bir sonraki yarış için neleri düzeltebileceklerini tartışmaları gerekiyor.

Bu yönlendirmeler, liderlikte bir değişiklikn yanı sıra, sadece onların seçmenlere değil, bireysel zamanı hiç oy kullanmamış yahut hatta hükümete kızgınce oy vermiş olanlara ulaşmak için daha büyük bir gayret manasına gelebilir. Ancak geçmişteki vakitte kazançlarını ve hakikati günümüzde de kutlamalılar. Artık tüm seçmenlerle konuşuyor, onları dinliyor ve bir sonraki seçime hazırlanmak için meskenden konuta, köyden köye giderek çalışmaya vakti var. Bir harf az bir dönemden değerli mahalli seçimler geliyor. Bu da muhalefete bir baht daha veriyor. Demokrasi gayreti daimdir.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşılabilirim?