Rusya’nın Şubat 2022’de başlattığı Ukrayna Savaşı’nın akabinde dünya çapında ortaya çıkan ve en çok da Afrika toplumlarının tarihleri arasında krizlerin aşılması için Türkiye ile Birleşmiş Milletler’in (BM) arabuluculuğunda “Karadeniz Tahıl Koridoru” imzası vardı. Lakin muahedenin süresi boyunca, 17 Temmuz’da Rusya tarafından uzatılmadı.
Rusya’da bugün ve çevresinde yapılan Afrika Tepesi, kesintinin askıya alınmasının onaylanması akabinde düzenlendi. Moskova’nın muahededen çekilme kararı, Afrika ülkelerinin besin kıtlığı mümkünlüğü ile ilgili olarak endişelendirmiş durumda.
Peki 27-28 Temmuz’da St. Petersburg’da düzenlenen Tepe’de olası gelişmeler neler olabilir?
Afrika’nın besin güvenliği dengesinin üst sıralarında
Afrika ülkelerindeki besin güvenliğinin, Tepe biriminin en değerli unsuru olması bekleniyor.
2019’da Soçi’de düzenlenen bir önceki Rusya-Afrika Tepesi, iki tarafın ortasındaki ticaret hacmini ikiye katlamak ve kıtadaki Rus yatırımlarını artırmak için tezli bir sonuç sunmuştu. Ancak 2019’da verilen kelamlar gerçekleşmedi ve yatırım fırsatları arayan Afrikalı liderlerin umutları boşa çıktı.
Rus diplomat Oleg Ozerov, yeni Tepe’ye ait Rus haber ajansı RIA’aYaptığı açıklamada, “Yalnızca besinler ve gübre için değil, yerlerde vakitte Rusya Federasyonu’nun aldığı diğer ürünler için lojistik koridorlar ve merkezlerin içinde bulunduğu da günün hususlarından biri olacak” dedi.
Moskova’nın mutabakatından ayrılırken yaptığı açıklamalarda, Rusya’nın çıkarlarının gözetlenmediğini savunarak, “Batı sahiden dayanıklılığı olan yardım etmek yerine saldırı muahedesini siyasi şantaj için kullandı” saldırılarında vardı ve akabinde da saldırının depolandığı Ukrayna’nın Odessa Limanı’nı füzelerle vurmuştu.
Afrikalı başkanların pek çok tepe öncesinde yorum yapmaktan kaçınırken, Afrika ülkeleri ise öfkelerini lisana getiriyor. Kenya Dışişleri Bakanlığı üst düzey yetkilisi Korir Sing Oei, Moskova’nın muahededen çekilmesini, “Sırta indirilen bir hançer” olarak nitelendirdi.
Basında ortaya çıkan haberlere göre yaklaşık 15 Afrika ülkesi, Tepe’den önceki ailesinin kararla katılması düştü. Moskova daha önce yaptığı çeşitli açıklamalarda Batı ülkelerini, Afrikalı başkanları “Zirveyi göz gerisi yapmak” için ikna etmeye çalışmakla suçlamıştı.
Kremlin mutabakatın “kurtarıcısı” olmak mı istiyor?
Bu orta Kremlin’in tepeyi muahedesinin “kurtarıcısı” olarak görünmek için bölünmenin yine başlangıcını duyurabileceği istikametinde yaygın bir inanç var.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Moskova’nın ayrıldığını ve Ukrayna’yı baypas yaparak, “ticari ve fiyatsız olarak” teslim edebileceğini söylemişti. Putin bir sonraki konuşmasında da, “Gelecek 3-4 ay içinde Burkina Faso, Zimbabve, Mali, Somali, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Eritre’ye 25-50 bin tonluk bedelsiz bir formda sevk etmeye hazır olacağız” diye konuştu.
Ancak Afrika uzmanı Aleksey Tselunov, Rusya’nın bu adımının besin fiyatları üzerinde uzun vadede istikrar kazanacağı konusunda uyarıyor. Tselunov DW’ye verdiği demeçte, “Piyasalar bu türlü çalışmaz. Ukrayna’yı alıcılarından ayırıp kırılmasını sizkiyle değiştiremezsiniz. Zira fiyatlar düşük tutan aslında kışın fiyatlar değil muahedenin kendisiydi” diyor.
Öte yandan Afrikalı liderlerin, “Ülkelerindeki siyasi istikrarsızlığın derinleşmesini engellemek için” Rusya’yı Ukrayna, BM ve Türkiye ile tekrar masaya oturmak için teşvik edilebileceği de belirtiliyor.
Wagner Kümesi’nin Afrika’da tesirli olduğu yerlerden biri de Burkina Faso – (02.10.2022)Fotoğraf: Picture Alliance/dpa/AP
Moskova’nın kopma diplomasisi
Rusya, Batı tarafından büyük ölçüde yayılmış ve yaptırımların baskı altındayken, bazılarının genişliğine sahip olan Afrika’nın Moskova’ya artan sıcaklığı Putin tarafından kısa vadeli siyasi çıkarlar elde etmek için kullanılabilir.
Tselunov, “Bu mutabakat, Afrika ülkelerinin Rusya’yı kınayan BM oylalamalarında daha çekimser olmasıyla sonuçlanabilir ve Afrikalı başkanları Rusya üzerindeki ekonomik kısıtlamaları hafifletmeleri için Batılı hükümetlerde lobi yapabilir” yorumunu yapıyor.
Bu ortada Afrika ülkelerinde Ukrayna’daki savaş sona erdirmek için tahliller yapılıyor da çalışıyor. Güney Afrika Devlet Lideri Cyril Ramaphosa’nın hükümdarlıklarındaki yedi Afrika’nın içerdiğin bir heyet geçen Mayıs bölgelerinde hem Kiev’i hem de Moskova’yı ziyaret etmişti.
Eurasia Group Afrika Uygulamaları Yöneticisi Amaka Anku, Afrika ülkelerinin birçoklarının Rus işgalini kınadığını, ancak “Ya bizimlesiniz ya da karşı taraftasınız” şeklinde bir davranıştan da hoşlanmadıklarını dile getirdi.
Moskova’nın silah mutabakatları ve Wagner’in kıtadaki varlığı
Öte yandan, son yıllarda pek çok Afrika ülkesinde gerisine geri dönüş darbelerinin yaşandığı Tepe’nin bir başka alımlı ögesi ve mümkün bir gündem konusu silah mutabakatları.
Rusya’nın silah ticareti Ukrayna Savaşı nedeniyle değerli bir darbe almış olsa da, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) yüzde 16’lık hissine kıyasla Rusya hala yüzde 40’lık pazar hissiyle Afrika’nın en büyük silah tedarikçisi olmaya devam ediyor. Çin’in kıtadaki tıslaması yüzde 10, Fransa’nın ise yüzde 8 civarındadır.
Yevgeni Prigojin’deki Wagner paramiliter kurulumunun varlığıyla Afrika’daki Rus tesiri de çalışıyor durumda. Wagner güçleri, Moskova tarafından gayri resmi bir dış siyaset aracı olarak görülürken, içindeki çatışma Afrika devletleri tarafından vakit zaman güvenliği sağlamak için kullanılıyor.
Tartışmalı Wagner Kümesi yalnızca Moskova ismine Afrika ile bağların geliştirilmesine yardımcı olmak için kalırken, kıtadaki altın, petrol ve elmas biçiminde doğal kaynaklara erişimden maddi kar sağlıyor.
News
