ABD ve Türkiye ortasında F-16 görüşmeleri devam ederken Rusya’dan dün Türkiye ile S-400 hava savunma sistemi mukavelesinin ikinci partisinin imzalandığına ait bir açıklama gelmesi, şaşkınlık yarattı. Rus haber ajansı TASS’a konuşan Rusya Federal Askeri-Teknik İşbirliği Servisi Yöneticisi Dmitri Şugayev, açıklamasında ayrıyeten ikinci parti ile ilgili mutabakat kapsamında S-400 hava savunma sisteminin yer alan kesiminin bir bölümünün Türkiye’de üretileceğini söyledi.
Şugayev’in ajansa düşen kelamlarının akabinde sal Ankara’ya tercüme edilirken Savunma Bakanlığı Başkanlığı (SSB) da “Yeni bir gelişme kelam konusu değil. Birinci günde yapılan muahedeye ait süreç devam etmektedir” şeklindeki kısa bir açıklama ile yetindi.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan da bir açıklama geldi. Bakanlık Sözcüsü Ned Price, Washington’da dün düzenlenen bir basın toplantısında Türkiye ve ABD’nin ortasındaki F-16 toplantılarına dikkat çekilerek Kremlin’in açıklamasına ait açıklamalara cevap verdi. “Bu hususta yeni bir gelişmeden haberdar değiliz” diyen Price, Türkiye’ye dolaylı bir ihtarda bulundu. Price, “Rusya’nın Ukrayna’ya karşı acımasız ve haksız savaşta tüm ülkelerin Rusya’nın savunma endüstrisi ile işbirliğinden kaçınması her şeyin daha fazla hayati değer taşıması. Çünkü bu yaptırım riskine sokar” tabirlerini kullandı.
Haberlerin milletlerarası ajanslarda yer almasıyla husus piyasalarda da tesir yaparken, Türkiye’nin risk priminin yine artışa geçtiği ve borsanın olumsuz etkilendiği gözlendi.
EDAM Yöneticisi Sinan ÜlgenFotoğraf: Kaan Saganak, Cumhuriyet gazetesi
Rusya’nın açıklaması ne manaya geliyor?
Kremlin’den bilhassa ABD ile Türkiye ortasında F-16 uçağı alımı ve modernizasyonu ile ilgili bir süre devam eden teknik düzeydeki görüşmelerde dördüncüsü Washington’da yapılırken bu şekilde bir açıklamanın gelmesi başladığında soru işareti verildi.
Peki Türkiye’nin ABD’nin karşısında satın alma özelliği S-400 hava savunma sistemi ile ilgili yeni bir gelişme nitekim var mı? Şayet yoksa Rus organizasyonu neden bu açıklamayı yapması gerektiğini duydu mu?
Ekonomi ve Dış Siyasetler Merkezi (EDAM) Yöneticisi Sinan Ülgen, bu açıklamalarla ilgili olarak öncelikle Rusya ile imzalanan S-400 muahedesinin toplam 2,5 milyar dolarlık bir paket olduğunu lakin bu mutabakata olarak ikinci parti S-400’ün “kullanılarak” kılındığını hatırlatarak Türkiye ‘nin hatalarına kadar bu ölçümün 1,3 milyar dolarını ödediğini belirtiyor.
Rusya’nın kurumsale dayalı dünkü haberlerinin “sanki bu mutabakat İçi ikinci parti opsiyonunun hayata geçirildiği” izlenimi alınıyor ama bunun gerçek olmadığının SSB tarafından açıklandığını söyleyen Ülgen, Rusya resmi casuslarından bu haberlerin yayımlanması “dezenformasyon” olarak değerlendiriliyor. Ülgen’e Rusya’nın hedefi ABD’deki F-16 görüşmelerini zorlaştırmak olabilir.
Milli Savunma Bakanlığı’ndan bir heyet F-16 tedariki ve modernizasyonu teknik görüşmeler için ABD’de hafta başı temaslara geçildi.
Ülgen, Türkiye için bu konjonktürde hem F-16 uçaklarını hem de ikinci S-400’leri almanın sağlığının olmadığını belirtiyor şu değerlendirmeyi yapıyor:
“İkinci parti S-400 alınırsa F-16 paketi verilir. Ona ne Beyaz Saray’a dayanağı olur ne de Kongre’den geçer. Münasebetiyle Ankara’nın hem onu evrensel hem onu anlayışına sahip olduğu düşünülür. Şu anda parlaklık olan F-16′ lar.”
Türkiye ve Rusya ikinci parti S-400 ile anlaştı mı?
Dış siyaset uzmanı Aydın Sezer de S-400’lerin birinci iki bataryasının Türkiye’ye sevkinin akabinde sürecinde devam ettiğine yönelik açıklamalar olayı anımsatarak Ukrayna savaşıyla birlikte kullanıma sunulmasına kadar bu hususta çok ses çıkmadığını lakin hususun dünkü açıklamalarıyla yine ortaya çıktığını söylüyor.
Rusya’nın açıklamasının Türkiye’de güya “yeni bir mutabakat imzalandı” şeklinde algılandığını belirten Sezer, lakin Şugayev’in mutabakat için “yeni imzalandı” değil, “imzalandığı” görülüyorne de dikkat çekiyor.
Sezer, bu son gelişmelere ilişkin iki farklı başvuruda bulunan ve herhangi bir Rusya’nın F-16 görüşmelerini etkilemek amacıyla yorum yaptığını belirtiyor çünkü Rusya’nın bu kademede Erdoğan’ı sıkıntı durumda bırak istemeyeceğini söylüyor.
İkinci olasılık olarak ise Türkiye’nin bilgisi dahilinde Rusya’ya yaptırılan bir açıklama yapabildiğini kaydeden Sezer, müzakere masasında ABD’ye karşı daha güçlü olma gayesi taşıyabileceği yorumunu yapıyor.
Sezer, “Buradan çıkan temel sonuç bence şu; Türkiye hala ikinci parti S-400’lerle ilgili masada. Benim şahsi görüşüm bunun imzalandığı ya da paraflandığı yönde” değerlendirmesini yapıyor.
Dış siyaset uzmanı Aydın SezerFotoğraf: Privat
S-400 süreci nasıl gelişti?
Türkiye, 2000’lerin sonunda hava savunma sisteminden emeliyle çeşitli sistemlere dair araştırmalara girmişti.
ABD ile Patriot sistemi için “teknoloji transferi yapılamayacağı” anlaşılamayan Türkiye, Eylül 2017’de Federasyonu Rusya ile “acil ihtiyaç” kapsamında iki filo (4 batarya) S-400 Hava Savunma Füzesi Sistemi tedariki ile ilgili olarak 2,5 milyar dolar değerinde bir muahede imza attı .
Bu muahede ile Türkiye, Rusya’dan S-400 tedariki gerçekleştirilen birinci NATO ülkesinde ve başta ABD olmak üzere müttefiklerin reaksiyonunu çekti.
S-400’lerin satın alınması ve akabinde teslimi sürecinde ABD sert reaksiyon gösterdi ve Washington Türkiye’yi F-35 savaş uçağı projesinden çıkardı. Ayrıyeten Türkiye için üretilen F-35 uçaklarının teslimatı da durduruldu ve savunma alanında Türkiye’ye bazı yaptırımların uygulanması kondu.
Türkiye ile Rusya ortasında ikinci parti S-400 tedariki ise tekrar imzalanan bu muahede çerçevesinde geçmişten beri gündemde olan bir bahis. Türkiye Rusya’dan S-400’ün geçerli olabileceği F-35’ten çıkarılabileceğinin akabinde 26 Eylül 2021’de Amerikan CBS kanalına konuşan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, yeni bir parti S-400 hava savunma sistemi alma konusunda ısrarını koruduğunu belirtmişti.
Savunma Sanayii Lideri İsmail Demir, Nisan 2002’de TRT’de çıktığı yayında mevzu ile ilgili konuşmuş ve Türkiye’nin Rusya ile bakış açısı beri iki sistem için oturduğunu kaydetmişti. Demir süreci, “Proje, tek bir proje. Bir proje yaptık, ikinci bir projeyi yapacağız. Biz bunun 1. partisini aldık, 2. partiyi de onayladıktan sonra teslim alabilirdik ama orada bu sürecin parametrelerinden bir tanesi teknoloji transferi ve ortak üretimdi. Bu Bahisteki müzakerelerin bir miktar zaman harcaması sonucunun devamı vakte gidişatını” kelamlarıyla anlatmıştı.
News
