Rusya ile Bayraktar TB2 için ortak üretime gidilebilir mi?

Rusya’nın Ukrayna tarafından da kullanılan Türk üretimi Bayraktar TB2 tipi SİHA’ların (Silahlı İnsansız Hava Araçları) ortak üretime talip olmak üzere ait haberler çeşitli yayımlanırken, savunma ve operasyonlarda ortamda bu umut gerçekleşebilir görülmüyor ve Moskova’nın mevzuyu etkinlikleri getirmesi daha çok potansiyel bir atılım olarak ücretlendiriliyor.

Ukrayna’da büyük popülerlik kazanan Bayraktar TB2’ler toplumsal medyada sergilenen moral kaynağı haline gelirken propaganda savaşının da bir kesimi olmuştu.

Türk basınına bu hafta başı yansıyan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, AKP’nin oğlu Merkez Yürütme Heyeti toplantısında Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in kendisine “Bayraktar’ları birlikte üretmeyi önerdiği” yazıldı.

Bu orta Erdoğan’ın 5 Ağustos’ta çalışma ziyareti için Soçi’ye yapılacak ziyarette Putin ile görüşmesinde bu mevzunun da gündeme gelebileceği yönünde değişiklikler yapılmıştı.

Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov da bu haberlerin sorulması üzerine Putin-Erdoğan görüşmesinde askeri ve teknik iş birliğinin de ele alınacağını belirtmiş, çok fazla detaya girmemişti.

Bayraktar MIUSFotoğraf: Baykar/AA/resim ittifakı

Baykar, Rusya ile ortak üretime nasıl bakıyoruz?

Şimdi kulislerde merak edilen mevzu Türkiye ile Rusya’nın Ukrayna’da çok tesirli olduğu bilinen taktiksel açıdan değerli SİHA’lar için ortak üretime ve işbirliğine gitmeyecekti.

Ancak Bayraktar’ı üreten Baykar şirketini sürekli takip eden ve çizgisini bilen savunma sistemlerini bunu pek mümkün edemiyor.

DW Türkçe’nin Baykar’a yakın isimlerden edindiği özelliklere sahip şirket, kendisini bir silah şirketi olarak değil teknoloji şirketi olarak görüyor ve “SİHA’ları ne kadar çok ülke satın alırsa o kadar güzel, Ukrayna ve Rusya bireysel anda Bayraktar alsın” olarak bir ticari korku taşımıyor. Bu nedenle şirket Rusya ile ortak üretim ve işbirliğine yönelik çalışmalar altı çiziliyor.

Nitekim Baykar Teknoloji CEO’su Haluk Bayraktar da en son CNN International’a verdiği demeçte “Rusya’ya asla SİHA satmadıklarını ve satmayacaklarını, Ukrayna’nın merkezini ve çabalarını desteklediklerini” söylemişti.

Bayraktar, Türkiye ile Ukrayna’nın bilhassa savunma ve savunma alanında temel düzeyde münasebetleri bulunduğunu da belirterek, “Ukrayna ile kazan-kazan unsuruna dayalı bir münasebet geliştirdik ve bu iki ülkeye de gelir sağlıyoruz” diye konuşmuştu.

Özgür EkşiFotoğraf: Privat

Rusya neden ortak üretim istiyor?

Peki SİHA’ların Ukrayna savaşındaki değeri ne ve Rusya’nın bizzat SİHA üretecek kapasitesi yok mu?

TurDef Genel Yayın Direktörü Özgür Ekşi, şu anda alanda kullanılan SİHA’ların taktiklerini gösteren ancak harbinde değişiklikten uzak olan eserlerin bulunduğunu belirtiyor ve şöyle konuşuyor:

“Ukrayna’ya moral verdi, Rusya’ya karşı propaganda savaşında yeni cephane sonuçları kesin ancak sonucu değişmesini beklemek çok büyük mana katılımı olur. Sonucu daha büyük olaylar belirleyecek.”

Savunma Sanayi Uzmanı Anıl Şahin’e Rusya’nın Türk imalat SİHA’ları ile ilgili rahatsızlıklar aslında Ukrayna savaşından önce dayanabildi. Türk SİHA’larının Suriye, Libya ve Karabağ’da faal olarak dağıtıldığı ve bu üç bölgede önemli sayıda Rus üretimi askeri cihazların imha edildiğini hatırlatan Şahin, Ukrayna savaşındaki durumu şöyle aktarıyor:

Anıl ŞahinFotoğraf: Privat

“Bayraktar TB2 Ukrayna’da birçok Rus kara ögesini harekatın daha birinci başında imha etti. Akabinde helikoptere kalkışa hazırlandı ve seyir halindeki gemi de dahil olmak üzere toplanmak amacıyla, Ukrayna’da Bayraktar TB2 SİHA’lar tarafından imha edildi. Rusya’nın temel hastalığı bu. Zira buna mahzur olamıyor.”

Nitekim 2021’de Ukrayna’nın işgalinin başlamasından birkaç ay önce Putin Erdoğan ile telefon görüşmesinde SİHA’lardan rahatsızlıkları lisana Aralık ayında getirmişti.

Şahin, Rusya’nın çeşitli sınıflarında SİHA’ların mevcut lakin kapasitelerinin oldukça düşük olduğu belirtilirken, Rusya’nın pek çok alt sistemi Fransa ve İsrail’den satışta olduğunu söylüyor. “Ancak buna rağmen Rus yapımı SİHA’lar, oldukça düşük performans gösteriyor” diyen Şahin, Rus SİHA’larının “mühimmat, veri bağlantısı, görüntüleme sistemi ve aviyonik açılardan iyi kalitesiz içerdiğina” işaret ediyor.

Öte yandan Ekşi, Rusya’nın yalnız uçuşta değil uzayda son derece ileri bir ülke olduğunu anımsatarak, İHA’lar konusunda da birçok çalışmanın bulunduğunu belirtiyor. Rusya’nın Türk teknolojisine dayandığını düşünmediğini tabir eden Ekşi, “Tartışma yaratmak istiyor olmalılar” diyor.

Baykar, Rusya ile ortak üretimde neden huzursuz?

Savunma kişilerine Rusya’da çeşitli SİHA’larla ilgili teknoloji transferleri konusunda katılım olabilir. Fakat Baykar’ın bu türlü bir transfere sıcak bakmadığı da bilinen bir öge.

Ekşi, Baykar, şüpheye düşeceklerinin Ukrayna’nın yanında bilgi sahibi olacağını, Rusya’ya ticari maksatla dahi silah satışına karşı bilgilerin tabir edildiğini belirtiyor.

Son olarak Litvanyalıların Ukrayna için Bayraktar TB2 almak üzere düzenledikleri bağış kampanyasında yaklaşık 6 milyon euro toplamasının akabinde Baykar ve Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB), 3 adet SİHA’nın bağışlanmasına karar verildi. Dün de Polonya’daki benzeri bir bağışın sağlanması için almayan Baykar bir SİHA’nın daha hibe etmeye karar verdi.

Şahin ise Baykar’ın birçok savunma sanayii karşılaştırması “silah tüccarı” ideolojisiyle hareket etmeyen bir şirket olduğunu kanıtladı, “Şu ana kadar 20’den fazla ülkede Bayraktar TB2 SİHA ve Akıncı ve TİHA (Taarruzi İnsanız Hava Aracı) vardı. Ama SİHA yahut TİHA talebi olan bazı ülkelerin talebi geri çevrildi.Tahmini olarak dolar kazanç bahtı vardı lakin etik sebeplerden dolayı bundan vazgeçtiler” yorumu yapıyor.

Faruk LoğoğluFotoğraf: DW/H. Köylü

Diplomasi etrafındaki hava ne?

Öte yandan Rusya’nın SİHA’lar arasındaki açıklık diplomasi çerçevesinde daha çok taktiksel olarak ücretlendiriliyor.

DW Türkçe’nin ulaştığı Ukraynalı yetkili de Baykar’ın bu türden bir işbirliği içinde olacağına inandıklarını belirtiyor. Üst not bir Ukraynalı yetkili, “Bu tıp haberlerini biz de takip ediyoruz lakin daha çok dedikodu olarak takdir ediyoruz. Rusya’nın Ukrayna-Türkiye ilgilerini etkilemeye yönelik bir atılımı olarak da görüyoruz” yorumu yapıyor.

Dışişleri Bakanlığı eski müsteşarlarından Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da misal bir görüşte. Loğoğlu, Rusya’nın Türkiye’nin Ukrayna’ya SİHA sağladığından hastalık pek çok seferler lisana getirdiğini hatırlatarak, “ortak üretim” teklifinin diplomasi lisansındaki mümkün manasını şöyle aktarıyor:

“Bu aslında bir çeşit ‘Ukrayna’ya SİHA verme’ bildirisidir. Rusya şayet ortak üretim tekliflerinde bulunduğunda bunu tersten okuduğunuz zaman ‘Bizim SİHA’lara itirazımız var, bu rahatsızlığımızı size daha net iletmiş olabilir’ demek istiyorsanız.”

Deneyimli diplomat, her ne kadar Ukrayna’nın kendini savunma hakkı bulunsa da ülkede olursa olsun silah yardımı verilmesinin tehlikesine şu sözlerle dikkat çekiyor:

“Evet, Ukrayna’nın bu silahları var. Ancak diğer taraftan savaşı körüklüyor ve büyümesine da neden oluyor. Meğer yapılması gereken savaşın nasıl sona erdirileceğine baş yormak ve Rusya üstünde yaptırımların ötesinde ve dışında toplanan diplomasi yollarının kullanılması olur.”

Savunma uzmanı Ekşi de “sonucunu aslında herkesin genel durumu bir hususun tartışıldığını” belirterek, “Muhtemelen Rusya buradan alacağınız sonuç daha sonra bir sonraki hususta koz olarak kullanmak maksadıyla bu soruyu sordu” diyor.