Kahramanmaraş’taki büyümelerden etkilenen vilayetlerde bütün altyapı ziyanını gördü. Kanalizasyon sisteminin sızan sular yer altı ve yer üstü su kaynaklarını kirletirken Etraf Mühendisleri Odası, çadırkent yaşam alanlarıki su kaynağında mikrobiyolojik kirliliğin yanı sıra alüminyum, demir şeklinde ağır metaller tespit etti.
Bölgede yaşanan susuzluktan dolayı depremzedelerin bölgedeki su kaynaklarına dayanıklı hale gelene işaretler kullanılan, bu suların mutlaka kullanılmaması konusunda uyarıyor.
Türkiye’nin 11 vilayetinde ağır hasara yol açan, yaklaşık 14 milyon kişinin hayatları 6 Şubat 2023 tarihli 7,7 kişilik Pazarcık ve 7,6 kişilik Elbistan’da yaşadıkları, arkasında binlerce can kaybı, yıkılmış kentler ve yerleşimleri kalmıştı. Sarsıntı sonrasında hayat daha da sıkıntılı hale geldi.
Yönetmeliğin gerekleri yerine getirilmedi
Afetin akabinde atılacak adımlarda, içme suyunun temini ve atık su depolaması halk sıhhati için gizli bahislerden biri. 15 Şubat 2007 tarihli “Alt Yapılar için Afet Yönetmeliği”ne göre “merkezi 72 saat içerisinde” içme suyunun temin edilmesi gerekiyor. Lakin zelzelenin üzerinden 40 gün geçmesine rağmen bu husus hala çözülebilmiş değil.
DW Türkçe’ye konuşan Etraf Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Selahattin Beyaz, “Kamu idareleri öncelikle bu yönetmelik gereklerini yerine getirmeli, sağlıklı suya erişimde halkın kendi mukadderatına bırakmamalı” uyarısı yapıyor.
Çevre Mühendisleri Odası mart ayı boyunca bölgesel su kullanımı ve su olasılıkları durumu ile ilgili incelemelerde bulunuyor. Selahattin Beyaz, “Yaptığımız incelemeler, kamu kurum su idarelerinin bölgedeki sıcaklıkları ve su denetiminin gerekliliğinden sağlayamadığını, ömürler arasındaki yerlerdeki kişilerin sağlıklı suya erişimde gerekliliklerinin bilginin çalışıp çalışmadığını gösteriyor” diyor.
Hatay’da tankerlerden alınan su örnekleri
Çevre mühendislerinin Hatay bölgesinde, kuyu, tanker ve şebekeden alınan örnek su numunelerinde yapılan analizlerde, sularda ağır metallerin bulunmamasına rağmen, tankerle temin edilen suların ve şebeke suyuna bakış açısı olduğu, mikrobiyolojik olarak kirlenmiş olduğu, içme ve kullanma suyuna uygun olmayan parametreydi. Kuyu sularının da çürük kokusuna sahip olduğu, mikrobiyolojik olarak kirlenmiş olduğu, içme ve kullanma suyu için uygun olmadığı tespit edildi.
Beyaz “Bu suların içme ve kullanma suyu olarak kullanılması durumunda, vefatla sonuçlanabilecek olan neden tutulabileceği kayıtlı taban oluşturacaktır” diye konuşuyor.
Malatya’da ağır metal yasağı
Oda’nın Malatya bölgesindeki yaşam alanları kuyu sularından alınan örnek numunelerde ise ağır metallere rastlandı. “Malatya BŞ Çadırkent 3” ve “Maşti Çadırkent 1” hücrelerinde su kaynağında alüminyum ve demir ağır metal parametrelerinin TS 266-İçme Suyu Standartlarında belirtilen pahaların çok üstünde olduğu, bütün kuyuların ise mikrobiyolojik olarak kirlendiği tespit edildi.
Deprem bölgesinde yapılan su tahlilleri, suyun sağlıklı olmadığını ortaya koyduFotoğraf: Engin Ozmen/DHA
Selahattin Beyaz, akış şeması ömürleri boyunca, kuyu, şebeke ve tanker sularının, güvenliğin kontrolü kesinlikle dezenfekte edilmesi dikkat çekiyor ve ekliyor: “Dezenfeksiyon sürecinde klorlamak üzere çok kimyasal üretim da olumsuz tesirleri göz önünde bulundurulmalı. renk ve koku giderimini sağlayacak arıtma sistemlerinin kullanıma sunularak kullanıma sunulması.”
“Bu su kaynakları mutlaka kullanılmalı”
Çözünmüş metallerin filtrasyonu yahut kolay usuller ile sudan ayrılması mümkün değildir. Bunun için teknolojik arıtma sisteminin özel filtreleme sistemlerinin kurulumu gerekiyor.
Beyaz, “Bölgede bu sistemlerin temini ve çalıştırılması ile ilgili koşulların sağlanmasının mümkün olmasından, ağır metal içeren su kaynakları katiyetle kullanılmamalı” uyarısı yapıyor.
Depremlerin ardından bölgede atık su bütünlüğü bozuldu. Buradan sızan kirli evsel atık sular yer altı ve yer üstü su kaynaklarıyla havayı kirletiyor.
DW Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği Halk Sıhhati Kolu Sekreteri ve Dokuz Eylül Üniversitesi Halk Sıhhati Kısmı Öğretim Üyesi Dr.
“Tifo ve koleraya giden tablolar var”
Bölgede kâfi sayıda seyyar tuvaleti bulunan, gönderilen seyyar tuvaletlerin de kanalizasyon sistemlerinin sağlanamadığı için dere yataklarına hatta Asi Irmağı’na bile bağlanabildiğine dikkat edilen Soysal bunun oluştuğu riskler konusunda ikazda bulunuyor:
“Bu durum bilhassa sulardan geçip gittiği bölgesel bölgede her gün büyüyen yeni sıhhat riskleri oluşuyor. Bunların başında ishal ile seyreden çıkış enfeksiyonu geliyor. Tifo hatta koleraya kadar giden tablolar var.”
Hatay’da enkaz yığınları suya karışıyorFotoğraf: Utku Fırat
Kadınlar, çocuklar, engelliler ve yaşlıların daha büyük risk altında olduğuna işaret eden Soysal, “Bu nedenle bölgedeki içme suyu sisteminin uygun şekilde klorlanarak bir an önce devreye alınması, kanalizasyon sistemlerinde kaçakların önlenmesi ve atık su arıtma tesislerinin çalıştırılması gerekmediğini” belirterek şunları söylüyor: “Bunlar yapılmadığı sürece her gün büyüyen bir tehdit şeklinde su yoluyla bulaşan belirtilerle karşılaşacağız.”
Demir, alüminyum ve arsenik tehlikesi
Soysal’a sunulan süreksiz yerleşim yerlerine farklı kaynaklar sağlanıyorsa bu suyun mikrobiyolojik açıdan paklaştırılması yanı sıra kimyasal tahlili de kıymet taşıyor. Bilhassa alüminyum, demir, arsenik şeklinde ağır metallerin içme ve kullanma suyu ile ilgili sertifikaların dağıtım düzeyinin üzerinde dağıtım dikkat etme bildirimini söyleyen Soysal, “Arseniğin 10 sene içinde birleştirilmiş halde bulunduğu kansere neden olduğu görülmüş. Tekrar demir ve alüminyumun da yüksek ölçümlerde kullanılması halinde insan sıhhati üzerinde 5-10 yılın ortasında ortaya çıkan olumsuz sonuçların olduğu, olabileceği biliniyor” diye konuşuyor.
Selahattin Beyaz’a dahil de sudan kaynaklanabilecek halk sıhhati risklerinin ayrıntıları için numune alımları, TS 266-Türk standartları ve Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) içme suyu standartlarında belirtilen riske karşı ölçümler beklemede tutulmalı ve bu bilgiler paylaşılmalıdır.
Kanalizasyonlarının toplamı belirlenmedi
Bölgede hem sulama suyu sınırının patlaması hem de kanalizasyonla karışması çok önemli bir sorun. Lakin kablolamanın radarla belirlenmesinin yapılması tüm kaçaklar belirlenmedi.
Deprem bölgesindeki sıvının içme suyu olarak kullanımı konusunda kullanılan ikazda bulunuyorFotoğraf: Burcu Karakas/DW
DW Türkçe’ye konuşan DW Türkçe’ye göre, bölgenin mühendisi ve altyapı uzmanı Banu Ekiz, “Oradaki kırılganlıklarla ancak kesinlikle bir bölünmelerle ona yere düşüyor. Şu anda çok önemli kullanımlar için lakın geçemediğinde, veri taşımalar olduğunda fark edilebilir. Bu altyapının büsbütün yenilenmesi gerekiyor” diyor .
Bölgede İzmir Büyükşehir Belediyesi, Adana Büyükşehir Belediyesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Konya Büyükşehir Belediyesi altyapıları geliştirmeye çalışıyor.
Altyapı uzmanı Banu Ekiz bunun çok kolay bir iş olmadığını şöyle anlatıyor: “İçme suyunun drenajla karışmasının önüne geçmemiz şu anda mümkün değil lakin doğal zelzele önceden çalıştırılabilir işlemlerila azaltmamız mümkündü. Artık zelzeleden sonra yapılabilecek tek şey o arızayı onarıp tekrar çalışabilmek hale getirebilmek ki bu da çok uzun vadeli, pek de kolay olmayan, çok da para harcanacak, çok parçalı parçalar halinde bir iş.”
Hatay bölgesinde çalışmayı yürüten Adana Su ve Kanalizasyon Yönetimi görevlilerinin bilgilerini de paylaşan Ekiz, “Atık suların yenilenmesinin çok uzun bir sürece bağlı olarak bölünmesi, içme suyu da patlayan, fark edilen noktalarda yenileyebildikleri ya da tamir etmeye çalıştıklarını söylüyorlar” diyor.
Altyapının tamamlanmasından sağlıklı su yok
Ekiz’e ait tekrar tamir çizgileri yapılmış olan önceki bölgedeki sağlıklı suya ne kadar bulunabileceği bilinmeyen.
“Aynı kentlerin yenilenmesi amacıyla altyapının yenilenmesi de tamamlanmasından herkes sağlıklı suya kavuşabilir, bence çok umutlu değil. İsteğimiz elde etmek için eldesunlar lakın umutsuzluk çok çaresiz değil” diyen Ekiz, bölgedeki insanların suyu kaynatmadan ya da birleştirici dezenfeksiyon parçalarının doğrudan kullanmalarının çok yedekli olduğunu ekliyor.
Çevre Şehircilik ve İklim Durumu Bakanı Murat Kurum, 14 Şubat’ta yaptığı açıklamada “10 vilayet yeme suyunun sunulduğunun yüzde 95’i onarıldığını” belirtti. Resmi raporların açık olmadığına vurgu yapan ise arıtmaların tekrar incelenmesine dikkat ediliyor. Bölgede afet atıklarının barajlarının sularını kirlettiğine dair tespitler de var.
Baraj suları da kirleniyor
Ekiz, “Adıyaman’da, Antakya’da ve başka yerlerde moloz dökümü su havzalarında olduğu, bunların barajları da kirlendiği ile ilgili bilgiler ve imajlar var” diyor. Oralardaki arıtma tesislerinin de baraj su toplama kirlendiği göz önüne alınarak inceleme işaretleri veren Ekiz, “Su tahlilleri yapılıyor, bunların sonuçları güzeldir deniyor. Biz bunların sonuçlarını bir rapor halinde göremiyoruz. Arıtmalarla ilgili raporlar ortada şeffafça dolaşmadığı için o arıtmaların durumlarını da aldığını” tabirlerini kullanıyor .
Daha sonra kamu yönetiminin dağıtımını ve altyapıyla ilgili bir proje açıklamasını vurgulayan Ekiz, su ve atık su ürünleriyle ilgili problemlerin bu büyümemesi için altyapı projelerinin hazırlanmasından önceki çok önemli taban etütlerinin yapımı, çizgilerin yerleşimden, nasıl ve hangi aşamada geçileceğinin belirlenmesi, lisans projelerinde sorumlu olarak sorumlu olarak kesinlikle çevresel mühendislerinin yer almasını söz ediyor.
“Bu iş yalnızca boru döşemek değil”
Ekiz, “Maalesef çok önemli araştırmalar yapılmadan kötü ihalelerle hem proje olarak hem de yerinde uygulama olarak çok makûs işler yapılıyor. Çok fazla insan bu hususa bir boru döşemek olarak bakıyor. Bu bir boru döşemek değil, altyapı projeleri insan sıhhatini doğrudan çalışıyor” diyor.
News
