Sarsıntıda hangi vilayet kaç bina yıkıldı mı?

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın hasar tespit raporu, Kahramanmaraş’ta aşırı harcamaların yarattığı yıkımı ortaya koydu. Buna bağlı olarak en fazla yıkıma uğrayan kentler Hatay, Kahramanmaraş, Gaziantep, Malatya ve Adıyaman oldu. Lakin olaylardan etkilenen 11 vilayetin yaklaşık 232 bin bağımsız yapısının oluşturduğu 78 bin binayla ilgili tespit yapılamadı. Hatay’daki 6,4 büyüklüğündeki oğlu zelzelenin yaklaşık 198 az yahut orta hasarlı binaya tesiri biliniyor. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İdaresi Heyeti Lideri Taner Yüzgeç, son dönemden sonra bu parçaların daha da kötüleştiğini belirterek, “Bakanlık bu binalarda tekrar inceleme yapılmalı. Aksi durumdaki talepte bulunmalı” ihtarında bulundu.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Kahramanmaraş ve çevresindeki vilayetlerde hissedilen 7,7 boyuttaki zelzele sonrasında; Kahramanmaraş,Gaziantep,Hatay,Adana,Osmaniye,Malatya,Kilis,Adıyaman,Şanlıurfa,Diyarbakır ve Elazığ kentlerinde 7 bin 100 işçi ile hasar tespiti çalışması yapıldı. Çalışmaların akabinde Yapı İşleri Genel Müdürlüğü, 16 Şubat 2023 tarihli bir rapor hazırlandı. Rapor, zelzelenin 11 vilayetteki yıkımının ayrıntılarını ortaya koydu.

77 bin 754 binanın durumu biliniyor

Rapora göre, 11 vilayetin toplam 717 bin 614 bina, 90 bin 609’u acil yıkılacak, ağır hasarlı ve yıkılacak bina olarak belirlendi. Bu durumdaki binalardaki konut sayısı ise 269 bin 51 olarak tespit edildi. 11 vilayetteki 77 bin 754 binadaki 231 bin 878 bağımsız kısımla ilgili tespit yapılamadı. Hasarsız olarak kayıtlara giren bina sayısı 351 bin 426, bağımsız kısım sayısı ise bir milyon 260 bin 659 oldu. 197 bin 825 bina ise az yahut orta hasarlı olarak kayıtlara geçti. Toplam yıkılan bina sayısı 18 bin 200 oldu. Tekrar acil yıkılacak, ağır hasar ve yıkılma ticarethane sayısı 61 bin 890, benzeri durumdaki ahlaki sayıları ise 3 bin 809 oldu.

Adana’da 85 bina ya yakıldı ya da ağır hasar gördü

Raporda, vilayetlere yönelik ayrıntılı yıkım anlatıldı. Adana’da 18 bina ve içindeki 304 bağımsız kısım yıkıldı. Toplam yıkılacak, yıkılacak, ağır hasarlı bina sayısı ise 85 oldu. Bu binadaki konut sayısı bin 467 olarak tespit edildi. Adana’da tehlike belirtisi yapılamayan bina sayısı 522, konut sayısı 2 bin 928 oldu. Ayrıyeten 100 ticarethane de acil yıkılacak, ağır hasar görmüş ve yıkılacak bir köprü oldu. Adana’da 11 bina Çukurova, bir bina Seyhan ilçesinde yıkıldı.

Adana’da 18 bina ve içindeki 304 bağımsız kısım yıkıldı.Fotoğraf: Halil Taskin/DW

Adıyaman’da 9 bin 844 daire yok oldu

51 bin 20 kayıtlı binaya sahip olan Adıyaman’da yıkılan bina sayısı 2 bin 349 oldu. Bu yıkılan binalar, 9 bin 844 bağımsız olarak barındırılabilir. Acil yıkılacak, ağır hasarlı ve yıkılan toplam bina sayısı 10 bin 549 olarak sayılırken, içindeki konut sayısı 30 bin 521 oldu. Tekrar 5 bin 54 ticarethaneye ya yakıldı ya da ağır hasar gördü. 350 kişi yıkıldı ya da ağır hasar aldı. Buna karşılık Adıyaman’da 5 bin 832 binada 18 bin 535 bağımsız kısımda hasar tespit yapılamadı.

Adıyaman’da en fazla binanın yıkıldığı yer merkezden sonra 614 binayla Gölbaşı, 168 bina ile Kahta, 125 bina ile Besni geldi. Gerger ilçesinde ise hiç bina yıkılmadı.

Diyarbakır’da 175 bina yıkıldı

Diyarbakır’da toplam 39 bin 44 binadan 175’i zelzelede yıkıldı. Bu yapılarda 653 bağımsız kısım yer alıyordu. Toplam ağır hasar görmüş, yıkılacak veya yıkılacak bina sayısı 967, konut sayısı 6 bin 469 oldu. Misal durumda 903 ticarethane, 72 de anonim olarak tespit edildi. Bağlar ilçesinde 61, Yenişehir’de 57, Sur’da 33 bina yıkıldı. Diyarbakır’da belirtilmeyen bina sayısı 4 bin 8, konut sayısı 15 bin 381 oldu.

Geçmişte zelzelenin yaşandığı Elazığ’da sadece bir bina yıkıldı. Toplam acil yıkılacak, ağır hasarlı ve yıkılan bina sayısı 821 oldu. Bu binadaki konut sayısı 3 bin 869 oldu. Elazığ’da 146 binayla ilgili şu anda tespit yapılamadı.

Gaziantep’te 14 bin bina ağır hasar görmüş

Gaziantep’te 210 bin bina bulunuyordu. Sarsıntıda, bu binalardan 3 bin 364’ü yıkıldı. Yıkılan binalardaki konut sayısı 5 bin 343 oldu. Toplamda acil yıkılacak, ağır hasarlı ve yıkık bina sayısı 14 bin 341, konut sayısı ise 24 bin 358 olarak tespit edildi. Bu kategorideki ticarethane sayısı 6 bin 146, ahlaki sayısı ise bin 807 oldu. Gaziantep’te 64 bin 573 bağımsız yapının oluştuğu 27 bin 165 binayla ilgili ise tespit yapılamadığı rapora yazıldı. İlçeler ortasında en fazla yıkım bin 743 binayla Nurdağı, bin 90 binayla İslahiye başta geldi. Oğuzeli ve Karkamış ilçelerinde yıkılan bina kayıtlarına geçmedi.

Depremin merkez üssünde durum ne?

Depremin merkez üssü Kahramanmaraş’ta ise 103 bin binadan 3 bin 752 bina yıkıldı. Yani 15 bin 940 bağımsız kısım yerle bir oldu. Kentte acil yıkılacak, ağır hasar görmüş ve yıkılacak bina sayısı 19 bin 194, konut sayısı 60 bin 667, ticarethane sayısı 14 bin 776, tehlikeli sayı 397 kayıtlı kayıtlara geçti. 37 bin 424 bağımsız yapının oluşturduğu 13 bin 2 binada ise tespit yapılamadı. Dulkadiroğlu ilçesi bin 187, Türkoğlu ilçesi 770, Pazarcık ilçesi 582, Onikişubat’ta 483, Elbistan’da 468 bina yakıldı. Andırın ilçesinde yıkılan, ağır hasar gören veya acil yıkılacak bina sayısı ise “0” olarak kayıtlara geçti.

Kahramanmaraş’ta 103 bin binadan 3 bin 752 bina yıkıldı. Fotoğraf: Pakistan Yardım Fikri

Malatya’da 2 bin 285 bina yıkıldı

Yaklaşık 53 bin binaya sahip olan Malatya’da 2 bin 285 bina yıkıldı. 8 bin 137 bağımsız kısım, bu binalarla birlikte enkaz altında kaldı. Toplam yıkılacak, ağır hasarlı bina sayısı 13 bin 860, konut sayısı 43 bin 223, ticarethane 11 bin 602, ahşap sayısı 528 oldu. 37 bin 415 bağımsız yapının oluşturduğu 9 bin 810 binada ise tespit yapılamadı. Doğanşehir ilçesinde 897, Yeşilyurt’ta 649, Battalgazi’de 384, Akçadağ’da 355 bina yıkıldı.

Hatay’da en fazla yıkım

Hatay’da Bakanlığın sağlık riskine karşı daha fazla yıkım oldu. Hatay’da yaklaşık 130 bin binanın bulunduğu 5 bin 696 bina yıkıldı. Yıkılan bağımsız parça sayısı 23 bin 90 oldu. 6 bin 318 binada, 19 bin 505 bağımsız ayrıntılar ise tespit yapılamadı. Acil yıkılacak, ağır hasar görecek ve yıkılacak bina sayısı 25 bin 822, konut sayısı 85 bin 724, ticarethane sayısı 19 bin 646, hayvan sayısı 449 oldu. En fazla yıkılan bina 3 bin 79 sayısıyla Antakya’da meydana geldi. Kırıkhan’da 893, Samandağ’da 351, Altınözü’nde 263, Hassa’da 258, Defne’de 227, İskenderun’da 216 bina yıkıldı.

Kilis’te bulunan 12 bin binanın 393’ü bağımsız olarak oluşan 272 bina yıkıldı. 961 binayla ilgili tespit yapılamayan, toplam ağır hasarlı, acil yıkılacak ve yıkılacak bina sayısı bin 115, konut sayısı bin 278, ticarethane 109, ahşap 168 oldu. 130 binayla en fazla yıkım merkez ilçe meydana geldi.

Osmaniye’de 48 binaya sahip 223 bina yıkıldı. 910 kişi hayatta kalmayı başaramadan geri döndü. Lakin acil yıkılacak, ağır hasar görecek ve yıkılacak bina sayısı 3 bin 271, konut sayısı 8 bin 861, ticarethane 2 bin 205, ihracat sayısı 13 oldu. 2 bin 825 binayla ilgili tespit yapılamadı. Merkezde 148 bina, Düziçi’nde 33, Bahçe’de 28 bina yıkıldı.

Şanlıurfa’da ise 55 bin binadan 71’i yıkıldı. 7 bin 188 binayla ilgili tespit yapılamadı. Toplam ağır hasarlı, yıkılacak, yıkılacak ve yıkılacak bina sayısı 584, komut sayısı 2 bin 614 oldu. 687 ticarethane, 6 ahşap da emsal durumda kayıtlara geçti. Binaların 44’ü Haliliye ilçesi yıkıldı.

Hatay zelzelesinin tesiri ne oldu?

Peki, Hatay’da en son olan6,4 büyüklükteki zelzelenin bölgedeki yerlere tesiri ne oldu, hasar tespit çalışmaları sil baştan yapılmalı mı?

DW Türkçe’ye konuşan TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İdare Konseyi Lideri Taner Yüzgeç, mevcut hasar teşhislerinin devam ettiğini belirterek, “Ama muhtemelen bakanlığın bu mevzudaki doğumları, hasar tespit ekibi sıfırlayıp tekrar yapmak değil. İtiraz üzerine veya talep tekrar muayene yapılması yönünde bir Şu anda somutlaşmış bir durum da yok.Mevcut durumun devam ettiğini biliyorum” dedi.

Son değişimden sonra hasar tespit programından sıfırlamanın teorik olarak gerekebileceğini belirten Yüzgeç, buna karşılık bakanlığın elindeki imkanlara işaret etti. Yüzgeç, “Eldeki imkanlar ve kapasite çerçevesi yapılabilir mi? Birinci etapta itiraz ve başvurular çerçeve bölümleri yönlendirecektir. Lakin önceden almanın tamamlanması gerekiyor” diye konuştu.

‘Orta hasarlı binalar yine incelenmeli’

Taner Yüzgeç, olağanda ortadaki bozulmaların güçlenmeden oturulamayacağını kaydetti. “Son zelzeleden sonra bu az ve orta düzeyde bozulmuş değişiklikleri durumuyla ilgili tekrar inceleme yapılmalı mı?” Oyunun üzerine Yüzgeç, şu davayı verdi.

“Eğer, bakımlık böylesi bir karar almasa bile geçerli binalarının incelenmesi için talepte bulunmak zorundadır. İkinci zelzele sonrasında bakanlık yeniden yapılmalı. Evvel şu çalışması var. Bundan sonraki zelzelede ikinci zelzelenin tesirini tespitlerini yapacaktır. Az hasarlı ve orta hasarlı binalara yine kontrol için girilmesi gerekir. Şahsî kanaatim gerekir.”

Peki, yıkılan kentlerin yeniden inşa edilmesi nasıl olmalı? Yüzgeç, yaralanma büyüklüğüne işaret ederek, “Hasarın büyüklüğünü enkazı kaldırdığınız zaman ortaya çıkabilir. Acil olarak yıkılması gereken binaları takip etmek sonra bilhassa. Bundan sonra kentleşme kriterlerine uygun inşaatlar yapmak zorunda. Yeni bir kent yapılıyor olsa da mevcut merkezde tekrar yapılandırılması olsa da planlı bir süreç gerekmekte Bundan taviz verilmemeli. Bundan sonra imtina edilmemesi gerekir” dedi.

Hatay’daki ikinci kazancın akabinde birçok hasarlı bina yıkılmıştı.Fotoğraf: Thaier Al-Sudani/REUTERS

‘Erdoğan’ın kelamları tehlikeli’

Erdoğan’ın bir yıl mühletinin talep ettiği yönelik kelamlarının hatırlanması üzerine Taner Yüzgeç, “Bunlar tehlikeli cümleler. Bir kent yalnızca konuttan oluşur bir şey değildir. Bir konutun çıkarılması için de onun kesinlikle planlarının çıkarılması gerekir. Afet risk planlarının, taban yapılması, ona planlarının yapılması Sorun yalnızca konut sorunu değil. Kuşkusuz yakıcı bir hastalıklılık sorunu, lakin aranan yere konut yaptım demek, bundan sonraki evde yaşayanların hayatlarının belirlenmesi demektir” değerlendirmesinde bulundu.

Yüzgeç, üretimin tekrar tekrar inşası sürecinde Mimarlar Odası’nın dahil olduğu meslek hastalıklarının da dahil edilmediğini vurguladı. “Gelin yanlış yaptık, doğrusunu bulalım diye bir şey kanda bilgin sinyallerini almıyoruz” diyen Yüzgeç, tekrar problem inşaat/konut üretimi gözüyle bakıldığını kaydetti, sıkıntıların sümenaltılaştığı tabir etti.