14 Mayıs seçimlerinde seçime giderken siyasi partilerin kurduğu ittifakların bir de gayrı resmi ortakları var: Tarikat ve cemaatler.
Türkiye’de tarikat ve cemaatler onun dönem siyasetinin ve toplumsal hayatın ana ögelerinden birisini oluşturdu. İstanbul Mukavelesi’nin feshedilmesi, Ayasofya’nın ibadete açılması, konserlerin yasaklanması, bayan ve LGBTİ+ hakları aleyhindeki uygulamalarda tesirleri konuşuldu.
Seçimlere giderken cemaatlerde hareketlenmeler başladı. Birinci olarak Nakşibendi Tarikatı’na bağlı Menzil Cemaati, diğer adıyla Işık Cemaati’nin bir kolu olan Risale-i Işık Meşveret Kümesi, Cumhur İttifakı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı destekleme kararı geldi. Işık Cemaati’nin sonraki bir kolu olan Yeni Asya Kümesi ise rengini Millet İttifakı’ndan yana belirledi.
Şu an Türkiye’de en aktif direnişlerin başında Nakşibendi Tarikatı’na bağlı Erenköy Cemaati, İskenderpaşa Cemaati, İsmailağa Cemaati, Menzil Cemaati ve Süleymancılar Cemaati geliyor. Parıltı Cemaati de tekrar kendisine bağlı kümelerle isminden kelam ettiriyor.
Geçmişte Fethullah Gülen ile “ortaklık” yapan AKP iktidarının 15 Temmuz darbe girişiminin akabinde bağını artık başka cemaatler üzerinden sürdürüyor. Erdoğan, İsmailağa Cemaati’nin ölen önderi Mahmut Ustaosmanoğlu’nun cenaze törenine katılmıştı.
Peki tarikat ve siyasetin değerlendirilmesi ne?
“Menzil: Bir Cemaatin İki Yüzü” isimli kitap müellifi, Sözcü Gazetesi Ankara Temsilcisi Hürmet Öztürk, tarikatların her zaman bir oy deposu olarak kaydedildiğini belirtti “Bir de başındaki kişiyi ayarladığınız zaman bireylerle tek tek uğraşmak yerine bu türlü genel bir oy haline dönüşebiliyor” diyor.
Geçmiş periyotta tarikatların bir partiyi desteklediklerine dair açıklama yapmalarını söyleyen Öztürk, “Peki tarikatlar neden artık böyle bir değişiklik hissediyorsunuz?” Soruna, “Açıklama yapmanın gerisinde o siyasi partinin iktidarın gelmesi halinde nemalanmaktan başka bir mana tabir gelmiyor” yanıtı veriyor.
“Tarikatların yaşaması, güç edinmesi, devletin içindeki biraz muhafazalı davranışlara gelen büsbütün siyasete bağlı” diyen Öztürk, tarikat ile siyasetin karşılıklı olarak birbirlerini ayrı ayrı kaydediyor. Öztürk, “Nasıl evliler? Bunlar oy vermekten korkuyorlar. Karşı taraf da siyasi dayanak vererek onların oylarını almaya çalışıyorlar. Türkiye’de öteden beri bu türlü ve bu şekilde olacak şekilde olacak” lisana sunuyor.
DW Türkçe’ye konuşan Metropoll Araştırma’nın kurucusu Özer Sencar da cemaatlerin siyasetle işbirliği yaparak kendi irtibatlarını ve geniş aralıklarını kolaylaştırmaya çalışmalarını söz vererek “İktidara gelen partilerden ise daha sonraki çalışmalarda bir araya gelme kayırmalar, devlet takımları ve muhtemelen bir grup ihaleleri yapılıyor” diyor.
“Cemaatlerin oyları yüzde 2’yi geçmez”
Peki tarikat ve cemaatlerin seçimlerinin sonuçlarının etkileme gücü var mı?
Saygı Öztürk’e sunulan oy potansiyelleri o denli ertelendiği üzere görüşülmedi. “Ama sesler uygun şekilde çıkar” diyen Öztürk, gösteriyor:
“Aynı tarikat içinde yer alıp farklı farklı siyasi partilere oy daler. Süleymancılar der ki ‘Bizim yüz bin oyumuz var, yüz bin müridimiz var’. Güya yüz bin müridi ona oy verecek ya da onların istediklerini verir oy verecekleri söylenir. Ben bunu merak etme , daha önceki Süleymancılardan milletvekili seçilmiş şahsa de sordum.’Bunu kullanacağız’ dedi, ‘Gidip parası adaylık istiyoruz, bir veriyorlarsa iki kişi istiyoruz, üç kişi alabiliyoruz.Ne alıyorsak’… Ne oluyor?Devletin içine giriliyor, sisteme girilinceye ne oluyor, karşılıklı alışveriş.”
Benzer görüşte olan MetroPOLL Araştırma şirketi Özer Sencar, “Şundan eminim, Türkiye’deki bütün cemaatleri toplasanız, yakınlarını çevrelerini toplasanız yüzde iki ya olur ya olmaz. Bunların bir partinin oyunun yükseltilmesi yahut düşürülmesinden önemli bir tesirlerinin olduğunu zannetmiyorum. İstedikleri kadar iktidarı yahut muhalefetin bir Partisini desteklesinler. Bunların arasında oy gücü, siyaset sahnesinde tesirli mümkün bir güç cumhuriyet tarihinde hiçbir periyodunda ulaşamadılar, en büyük cemaat olarak bilinen Gülen Cemaati’nin bile oy gücü bu türlü bir güce ulaşmadı” diyor.
“Gülencilerden sonra Menzilcilerin aktifliği arttı”
Türkiye’de tarikatlar ilkeli dini hudutlar içinde kalmadı, maksatlarına devleti de koydu. Gülen Cemaati, bir dönem AKP ile yapılanlık yapmanın da tesiriyle devlette değerli bir bürokratik güce ulaştı. Ancak iktidar ile yaşadığı çatışma ve akabinde gelen 15 Temmuz darbe girişiminin akabinde Gülen Cemaati’nin devletin içindeki gücün değerli miktarda beyanı yapıldı. Devlet içerisinde tarikat ve cemaatlerin varlığı ise son bulmadı.
Saygı Öztürk, bu hususta “Şimdi Menzilcilerin durumu içerisinde aktiflikleri alabildiğince fazla. Ancak diğer tarikatlar da bunlardan geri kalmamak ismine onları da büyük çaba içerisinde ve tarikatlar ortasında devleti biraz kuşatma, yararlanma olanaklarından daha fazla faydalanmak için kendi başlarına da sadecelar oluyor. bu yüzden kimileri diyor ki dinde, tasavvufta bu türlü şeyler yoktur. Kimileri da ki ki hayırda yaşayan” diyor.
Özer Sencar da şu anda kayıt altında olan ve yerleşen cemaatlerin durumuna işaret ederek bunların güvenliğini, sıhhat sistemi şeklinde kurumlarda olduğuna işaret ediyor.
Menzil Tarikatı, Abdülhakim el-Hüseyni mahlasını kullanan Abdülhakim Erol tarafından kurulmuştur Fotoğraf: Anka
Ancak bu direnişlerin bir siyasi partiyi, beklemenin ötesinde taşıyabileceği kanaatinde olmadığını belirten Sencar, “Birlikte olmalarının gücü ile bir araya gelerek uzaklıklar kaydediyorlar. Lakin bu aralar, beşerler ortasındaki mesafeden fazla, devlet içinde nakdî görülüyor, iş dünyasında daha çok yayılıyorlar ve bu görünüyor hale geliyor. Ve bu onlara bir güç sağlıyor, ruhsal bir güç sağlıyor. Büyük bir cemaat diye. İnsanları çekiniyor olabilir” değerlendirmesini yapıyor.
“Cemaatler büyük oranda holdingleşti”
Cemaatler, son yıllarda ekonomik bir güç elde etmiş durumdaydı. “Şu anda cemaatler büyük oranda holdingleşti” diyen Sencar, “Bunların dünya ile bağlantıları ahiret ile bağlantılarından daha fazla olduğu kanaatindeyim” diyor. Gülen Cemaati’nin bankasının olduğunu anımsatan Sencar, “Bunların siyasetle ilgilenmesinin nedeni devlet imkanlarından istifade edeceklerini düşünmeleri. Bu uzunca bir süre var. muhtemelen 50 yıl bu şekilde yaygın bir sağlar bilhassa 1960’lardan sonra, sağ iktidarlar bunların varsaydıkları insan sayısından gücünden istifade edebileceklerini düşünüyorlar” diyor.
Saygı Öztürk de tarikat yapılarının yalnızca dinlenemeyen bir yapı olmadığını, holdingleşen bir yapının dönüştüğünü kaydediyor. Menzil Cemaati’nin Menzil köyünde holdingi olduğunu anımsatan Öztürk, “Buna bağlı otobüslerden tutun, seyahat araştırmacılare, konaklama, hastaneleri, aklınıza gelebilecek her şey var. Ancak bunların tüm yanı sıra devletten değerli ihaleler yer alıyorlar. Mesela sağlıklı ilgili mevzularda sahiden bir devir Sıhhat Bakanlığı orada bir çaycının bile alınacağı vakit, kesinlikle Menzil’in onayıydı. Bugün tahminen o eski gücü yok, lakin diğer bakanlıklarda yeniden bireysel halde etkinliklerini sürdürüyorlar” değerlendirmesini yapıyor.
“Halk nezdinde sempatileri en az düzeyde”
Peki, halk cemaatlerine son yıllarda nasıl bakıyoruz?
Özer Sencar, “Bunların ne entelektüel güçleri vardır ne de dijital olarak bir partinin güçlü güçleri vardır. Bilhassa son senede, güçleri ve bilhassa halk nezdindeki sempatileri minimumumun tükendiği kanaatindeyim” diyor.
News
