Son olarak geçen yıl adalet paketine girileceği konuşuldu, ancak daha sonra pakete dahil edilmeyen yoksulluk nafakasında değişiklik öngören düzenleme Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş’ın önceki günkü bildirimiyle yeniden gündeme geldi. “Süresiz nafaka” olarak da isimlendirilen yoksulluk nafakasının adil olmadığını savunan Bakan Özdemir Göktaş, “Bazı beşerler 1990’lı yıllar evlendirilmiş. Süresiz nafaka hesaplaması bir uygulama kabul edilebilir olamaz” tabirlerini kullandı.
Ancak süremiz nafakanın ölümlerinin kusurlarına sebep olan dikkat çeken bayan hakları savunucularından Bakan Özdemir Göktaş’a itirazlar var. Bu nafakanın kadınlarına karşı ortaya çıkan bayan haklarının savunucuları, bayanların eğitim ve istihdam sıkıntılarına dikkat çekiyor.
Boşanmış ve nafaka ödeyen eşlerin toplam Süresiz Nafaka Mağdurları Platformu’ndan ise Bakan’a dayanak ve davet geldi.
Yoksulluk nafakası neden veriliyor?
Boşaltılmış eşlere ve şiddete yönelik eşlere uygulanan nafaka, Türk Uygar Kanunu (TMK) ve kadınlara yönelik tedbirlerin önlenmesini sağlayan 6284 sayılı kanunla düzenleniyor. TMK’nın 175’inci hususu, “boşanma hatası zayıflıktan düşecek tarafın kusurunun ağır özelliği ile geçimi için başka çapta mali güç oranında nafaka isteyebilmesini” öngörüyor. 6284 sayılı Ailenin Korunmasına ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Ait Kanun’un 18’inci unsuruna de şiddet olaylarına müdafaa emelli nafaka bağlanıyor.
Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir GöktaşFotoğraf: Familienministerium
“Örneğin 19 yaşında bir bayan ile 19 yaşında bir erkek evlendi. Bayan eğitime gönderilmemiş, erkek gönderilmiş. Eğitimsiz bayan evlendi ve doğum denetim sistemi Türkiye’de çalıştığı için iki çocuk da yaptı. 35 yaşında geldiler ve boşandılar diyelim. Bayanın bir geliri yok, mesleği Çocuklarını yollayabilecek bir kreş dahi yok.Mahkeme ‘Eşine bakmak zorundasın’ dedi.Bana bu süreçte adil olmayan bir nokta göstersinler” diyen Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu (TKDF) Lideri Canan Güllü, devletin içindeki sistemin bayanı korumasına dikkat çekiyor.
Nafaka tartışmasıyla ilgili olarak DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Güllü, kelamlarını “Eğer devlet, devlet olsaydı, bayanlığın varlığının denetimi” alsaydı bayan bir meslek sahibi olacaktı. İstihdamı olacaktı. Nafakanın konuşulmasının münasebeti budur” diye devam ediyor. Türkiye’deki 35 yaşında boş kalmış bir kadının iş bulmasının çok gücünü anlatan Güllü, kadının yoksullukla mücadele edebilmesi için bu sistemin mecburiyetini tabir ediyor.
Nafaka muafiyeti olduğunu tez edenlerin bir münasebeti de “boşanmış bayana yardım sosyal devlet yapmalı”. Lakin Canan Güllü, buna da itiraz ediyor ve “Devlet onu geçinemeyene toplumsal fon mu verecek? Boşanmaların ana münasebeti şiddet. Sen eşini dövdün diye neden benim vergimle nafaka ödensin. Bu türlü bir adaletsizlik olmaz, mantık da yok” bunu yapıyor.
Önce Çocuklar ve Kültür Derneği’nden Avukat Armağan Gökçe Baykal ise ödenen nafaka ölçümleri dikkate alınmadan parçalanma kelam konusu zengin olmadığını söylüyor. DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede bayanların evlilikleri nedeniyle eğitim ve işten ayrılıp koptuklarını söyleyen Baykal, birçoklarının boşanma sonucu çalışma hayatına dönüş ve gelir elde edilmesini teşvik eden sıkıntı ya da mümkün olmadığını söz ediyor. Bu gerçeklik nedeniyle bu türlü bir nafakanın öngörüldüğünü vurgulayan Baykal, “Uygulamaya ait birçok bayanın kendi yönetimidilen nafakaları tahsil edilemediğini görüyor. Yaratılmaya çalışılan algılamanın kayıtlı nafaka asla bir zenginlik aracı olmadığı şekilde bayanın en temel karşılamaya dahi yetmeyeceğini söylüyor”.
Avukat Baykal’ın geçmişinin özelliklerine hükmedilen nafaka ölçüleri çoklukla minimum fiyat 10’da 1 ila 2’si düzeyinde. AKP Ankara Milletvekili Fuat Oktay da Cumhurbaşkanı yardımcısı olduğu periyotta Ocak 2022’de yargı islahatına ilişkin yapılan bir toplantıda nafakaların yüzde 66’sının ödenmediğinin tespit edildiği kaydedilmişti.
“Nafaka değil erken yaş evlilik konuşulmalı”
Kadın haklarının savunucusu Güllü’ye bağlı Türkiye’de nafaka tartışmalarının özü bayanlara olan sıkıntılı bakış açısının bir arada da olsa vakitte. Devletin erken yaşta evliliklerle çabaladığını anlatan Canan Güllü, “Bu ileride boşanmaların azaldığı, kadınların istihdamdan uzaklaşmasına yol gösteriyor” diyor. “Sayın Bakan, nafakadan önceki erken yaştaki evlilikleri konuşmalı” tabirlerini kullanan Güllü, kayıtlı kadınlara yönelik istihdam alanları üzerinde çalışmayı planladığını söylüyor.
İmamlara resmi nikah yapma yetkisinin akabinde Türkiye’de resmi nikahtan daha çok dini nikah yapılmaya başlandığını belirten Güllü, “10 yıldan itibaren çocuklar evlendirilmeye başlandı. Yüzbinlerce çocuk evlendiriliyor. Bu bireyler gelecekte boşanırsa ne kesilirler, ‘ne yapılman yapılman’ mı kesilirler” kelamlarını sürdürüyor.
Nafaka hangisini kesilebiliyor?
Bakan Özdemir Göktaş’ın açıklamalarından mutlu olan Süresiz Nafaka Mağdurları Platformu kurucusu İlhan Ergincan, Twitter katkılarından yaptığı paylaşımda “Bakan’ın dağıtıldığı bizim için değerlidir. Bu tutarlar yapılacak kanun düzenlemesi ile mana kazanır. Bu kanunun parasal girilecek şekilde birleştirildiği” kullanıldı. Platformdan yapılan şu anda “Mahkemede ayrılıklar erkek aleyhine çıkarılıyor. Eşit kusurda bile erkeğe nafaka hükmediliyor. Biz nafakaya karşı olmadığımız, süresiz olmaya karşıyız” denildi.
Yasa ve Yargıtay içtihatlarında nafakanın süresiz olduğu, ancak mahkemelerin yaşlılık hallerine da karar verebildiğini Baykal, bayanın tekrar evlenmesi, evlenmeden fiilen evliyken başkasının hayatında yaşaması, sakatlığın ortadan kalkması, işte olmak üzere yahut bir yerden maddi gelir elde etmek üzere olduğu durumlarda nafakanın kaldırıldığına dikkat . Canan Güllü de nafaka ödenen kişinin iş bulup beğenmemesi yahut sağlıklı çalışmanın kanıtlanması durumlarında da nafakanın kesildiği örneklerin bulunduğunu söyledi.
Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu (TKDF) Lideri Canan GüllüFotoğraf: DW/H. Köylü
“Ünlü” ve “sanatçıların” boşanmalarının kamuoyunda yanlış algılara yol açtığını lisana veren Canan Güllü, “Milyonlarca lira nafakalar konuşuluyor. Sanatçı ‘enerji alamadım’ diyor, boşanıyor. Etrafınızda bu münasebet ile boşanan dinliyorsunuz mu? Bu tür bir onların lüks yok zati. Türkiye geleneği Bunlar yüzde 5 bile değildi. Hayatın gerçekleri farklı” yorumu yaptı.
“Nafaka aileyi bitiriyor” tartışması
Tartışılan bir mevzu da nafaka döneminde aileyi yok ettiği savı. Nafaka ödeyenlerin oluşturduğu platform da bu iddiayı yüksek sesle dillendiriyor ve hükümete davet edilirken “Aile yok oluyor. Nafaka adaletsizliğine son verilip aile güçlendirilmeli” deniliyor.
TKDF Lideri Güllü ise bu münasebetin daha çok “dindar ve İslamcı kesimlerce” dillendirildiğine dikkati çekiyor. Bu kesimde “aile dağılmasının, boşanmaların önüne geçilsin” telaffuzunun faaliyetine işaret eden Güllü, “Kutsal aile yapısı belirginleşiyor aslında. Bayanı hane içine alan, biat içine alan ve yalnızca bayan cinsel manada çiftleşmesi için aile içinde olmak üzere yaklaşıyor” diyor.
Burada mevzunun aslında cinsellik olduğunu vurgulayan Güllü, “Kadın, ‘aile içinde erkeği beğenilen tutması gereken’ kişi olarak görülüyor. Aksisi olduğu zaman ‘bu bayan başına buyruk olduğu’ denir. Erkeklerin tasası ‘egemenliğimiz boşa çıkacak, bayanı kandıramayacağız’ korkusudur” nafakanın bu bulunduğu yerde ehemmiyet taşıdığını tabir ediyor:
“Nafaka bu açıdan gereklidir, yasal olarak özgürdür.”
Düzenleme paketine dahil edilmedi
Yoksulluk nafakasında değişiklik yapılmasının düzenlenmesinin geçen yıl kabul edilen çalıştırılan yargı paketine dahil edilmesinin sonlandırılmamışti. Ancak kamuoyunda ve AKP içindeki tartışmaların akabinde nafaka düzenlemesi paketinde yer alamadı.
Türk Uygar Kanunu’na bağlı boşanmadan katılaştıktan sonra yoksulluk yoksulluk nafakası dışında üç nafaka çeşidi daha mevcut. “Tedbir nafakası”, boşanma davası katılaşıncaya kadar ödenen nafaka. “İştirak nafakası” velayet hakkı kendisinde bırakılan eşe, diğer eşin öğrenme bakım ve eğitim masrafları için ödediği nafaka. “Yardım nafakası” da kendisine yardım edilmediği takdirde fakirleşecek olan şahsa ödenen ve yakın akrabalardan talep edilen nafaka tipi.
News
