Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde Gaziantep, Adıyaman, Kilis, Hatay, Kahramanmaraş, Şanlıurfa, Malatya, Adana ve Osmaniye’de21 bin 62 konutun üretimine başlandı.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve Toplu Konut Yönetimi Başkanlığı’nın (TOKİ) yeni konut alanlarıyla ilgili tartışmalar sürüyor. Bilim insanları seçilen orta tarım yerlerinde olduğuna dikkat çekiyor.
Daha önce Kahramanmaraş’ta Sert Kabuklu Meyveler Uygulama ve Araştırma Merkezi’ne (SEKAMER) ıslah yeri ile Kahramanmaraş Örenli’de bir buğday tarlasının imara açıldığı uyarısı çıktı.
Son olarak Jeoloji Mühendisleri Odası, Adıyaman Kahta’da toplu konut için seçilen alan alüvyonel taban olarak belirlendi.
“Yer seçimi kararı yanlış değil”
Uzmanlara sunulan seçimlerdeki yanlışlıklar, genel olarak felaketlere karşı taban tehlikesinin yanı sıra zirai üretim de olumsuz görünmektedir.
DW Türkçe’ye anlatıyor Jeoloji Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Lideri Sami Teymurtaş, “Öyle bir çalışma yaparsınız ki yerleşime manasında kentte rastgele bir yer uygun değildir. Bulamazsınız. Lakin gidersiniz o denli bir yer bulursunuz. Dersiniz ki bunu yapmak zorundasınız. Bilimsel bir açıklama yapıyorsunuz. Bu kabul edilebilir bir durum. Ancak aceleci bir formda yapılan yer seçim kararı gerçek değil” diyor.
Depremden etkilenen vilayetler için 2020-2021 yıllarında oluşturulan vilayet afet azaltma planı raporlarında imar planlarının tarım topraklarına yanlış kayması bölgedeki artış artışının arttığının biri olarak tanımlanıyordu.
Deprem nedeniyle Adıyaman’da çok sayıda bina yıkıldıFotoğraf: Orhan Pehlul/dpa/picture Alliance
Alüvyonel taban üzerinde
Adıyaman Kahta’da toplu konut için seçilen alanın alüvyonel yer olduğu belirlenir Teymurtaş, “Orası hem tarım alanı, esasen bilinen alüvyonel tabanlar üzerindeki alanlar, tarım alanları olarak daha verimli alanlar, hem de dereye yakın bir yer. Yani burada bu biçimde yapılan hiçbir zaman yapılmaz yanlışsız olmadığını düşünüyorum” tabirlerini kullanıyorlar.
Kahta’daki alan yanı sıra Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sert Kabuklu Meyveler Uygulama ve Araştırma Merkezi, SEKAMER’e ait olan, ceviz, badem, zeytin ve Antep fıstık araştırması ve ıslah programı 135 dönümlük arazide toplu konut olarak alanı olarak belirlendi. SEKAMER’in toplamı üç ceviz gen havuzundan biri olduğunu söz eden ıslah bu karardan olumsuz etkileneceğini vurguluyor. (https://twitter.com/nbekonomi/status/1635976179986333697)
Adıyaman Belediyesi’nin resmi sosyal medya hesabından yapılan paylaşımda ise TOKİ’nin Örenli’de verimli tarım gösterilerinin başladığı görüldü. Paylaşımın akabinde birçok uzman ve vatandaşlık durumunda reaksiyon gösterildi.
Tepkilerin akabinde TOKİ tarım bölgesinin 1.derece tarım alanı vasfı olmadığını belirtirken Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, kelam konusu arazinin Hazine’ye ait olduğu ve tapu kayıtlarında kıraç ve taşlık arazi olarak görüldüğünü savundu.
“İmara açılması yanlış”
Ancak toplumsal medyaya yansıyan fotoğraflar alanda ekimi işaret ederken Ziraat Mühendisleri Odası’ndan görüş istedi.
DW Türkçe’ye konuşan Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Baki Remzi Suiçmez, zelzeleden ders alınması gereken bir periyotta kalıcı konutlar için hızlı hareket edildiğini ve yer seçiminin uygun yapılmadığı görüşünde:
“Meralar, ormanlar ve tarım yerlerinin, imar planlarının devre dışı bırakılmasıyla Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın tek para kararlarıyla, kuralların dikkate alınmamasından, Tarım ve Orman Bakanlığı dahil Toprak Müdafaa Şura’nın başlatılmasının yeniden başlatılmasından imara başlatılmasının son derece yanlış.”
Sami Teymurtaş da yerleşim alanlarıyla ilgili yer değiştirme işleminin mühendislik, işlem, ekonomik olarak boyutların tümünün birlikte kıymetlendirilmesini vurguluyor.
Kentsel ve kırsal çerçeveli yalnızcalardan konuttan oluşmadığını söz eden Teymurtaş, sanayi, ticaret, tarım biçimli kesimleri de genişletilmişken sonra yine toplu inşa etmeye başlamayı belirtiyor: “Ancak bu formda çerçeveli ve refah seviyesinde yüksek parçalar kurgulanabileceği ortadayken, yalnızca konut alanları üzerinden popülist, bilimi, ticaret ve meslek odalarını dışlayan, şeffaf biçimde yürütülmeyen bu sürecin sürdürülmesi mümkün değil.”
Yetkililer konutları için seçilen ürünlerin yer etütlerinin üretimi tabir sırasında tekrar inşa süreci bütüncül bir afet tedbire siyasetiyle hareket parçalarının edilmediği konusunda soru hataları var.
İkincil afet riski var
Öyle ki Kahta’da seçilen alan yakın zamanda bulunan örnek, yerinde bulunan felaketlere taban hazırlayabilir.
Teymurtaş, alüvyonel yerlerin dere yataklarının, derelerin bıraktığı gereçten oluştuğuna işaret ediyor. Teymurtaş, “Taşkın hudutları içerisinde yer almasından saklanan afetlerden bir parça sel” diyerek ekliyor: “Siz derenin kapanması küçültürseniz tabiat bir formda kendine bir yol buluyor. Ve bu yolu bulduğu yer de maalesef insanların vefatına neden oldu. Şanlıurfa ve Adıyaman’da ikinci bir afet yaşandı.”
Sami Teymurtaş, seçilen ürünlere afetlere uğrama riski bulunan bölgelerden uzak bölgelere işaret ediyor: “Depremler sonucu ortaya çıkan sıvılaşma, yanal olarak dağılmak üzere tesirlere açık olmayan heyelan, kaya düşmesi, oturma, çökme, obruk oluşumu, tıbbi jeoloji riskleri dağılması ve sel, taşkın , çığ düşüşü yönünde jeolojik ve hidrolojik kökenli afetler ile fırtına, hortum, kum fırtınası şeklinde meteorolojik kökenli afetlere maruz kalabilecek bölgelere dikkat edilmelidir.”
Teymurtaş’a ait yer seçimleri ayrıyeten kente sahip olduğu üreme ve yüzey su tedavisi alanlarıyla jeotermal, maden jeolojik miras niteliğindeki alanlar da dikkate alınmadan ve uzaklaştırılma halinde yapılmalı.
“Yer kabuğunda hareketlilik sürüyor”
“Bu alanların belirtilmeden önceden acil olması gereken işlerin başında, yer çıkışı hareketleri nedeniyle metrelerce kayarak izin verilen mülkiyet hudutlarının hızları bir biçimde güncellenmesi, bölgesel kadastral haritalarının yenilenmesi geliyor” diyen Teymurtaş, bölgesel yer kabuğunda çökme ve kırılma hareketlerinin gözlendiğini, hareketliliğin devam ettiğini söylüyor.
Öte yandan tarım alanları ve su kaynakları, depolama biçimindeki alanların yıkımı dökülüyor. Bilim insanları, içeriğinde asbestin yanı sıra bakır, uygulanan, kadmiyum, cıva biçiminde pek çok ağır metal bulunan afet atıklarının suya ve başkalarının katılımı durumunda önemli sıhhat risklerine yol açabileceği konusunda uyarıyor.
Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Baki Remzi SuiçmezFotoğraf: Privat
Bitkisel üretime yüzde 20 katkı
Ziraat Mühendisleri Odası’na göre çoğalan tarım yerlerinin büyüklüğü yaklaşık 4 milyon hektardı. Sarsıntı vilayetleri Türkiye’deki toplam bitkisel üretime yüzde 20 katkı sağlarken, toplam hayvan varlığının yüzde 15’ine sahip.
Baki Remzi Suiçmez, “Enkazların döküleceği tarım alanlarından ve dere yataklarından seçilmesi de genel olarak yasak, insan sıhhati, toprak ve su kirliliği manasında olumsuz sonuçlar doğurabilir” diyor.
Bölgeden büyük bir göçe işaret eden Suiçmez’e bağlı, Tarım ve Orman Bakanlığı çiftçiliğini üretimde tutmak da dahil olmak üzere tüm bileşenlera tahlil üretimi bütüncül bir kalkınma siyaseti oluşturmalı: “Aksi çalışır durumda ya tarım alanları tekrar yok edilecek ya da evrensel olarak yeniden yaşanacak ya zirai üretim düşecek. Bu da zati besin enflasyonunu artıracak.”
“Üretim için somut dayanak şartı”
Suiçmez, iş gücünde yaşanan kaybın ziraî üretimin olumsuzluk yaratacağını vurguluyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ölen, yaralanan hayvan sayıları, hasarlı traktör, tarım aleti, makinaları çoğalması belirlemesi ve çiftçinin ürünleria, üretim araçlarına yine süratle kesilmeye dikkat ediliyor Suiçmez’e gösterilen sulama kanallarındaki hasarların tespit edildiği bilhassa kuraklığın hala ağır olduğu bölgesel sulu tarıma Ehemmiyet taşımada geçebilmek için planlamaların yapılması.
Çiftçiye mazot, gübre, tohum, yem ve ilaçta beton olarak yüzde 50 olarak bir dayanak takas, ziraî kredi faizlerinde yeniden çiftçiye yönelik somut indirimler yapılması gerektiğini söyleyen Suiçmez, “Deprem, sel bunların hepsi tabiat durumlarıdır. Buradan bir ders alıp uygun yeri, arazi kullanım planlamasını, zirai üretimde çiftçinin dayanaklarının sürekliliğini bütün bir politika seti olarak yaşamamız lazım ki yaşananların tarım alanında çiftçiler manasında daha fazla yıkıcı ve yakıcı engellemeler üretmesin” diye konuşuyor.
News
