Türkiye’de bulunan tarım yerlerinin gaye dışı kullanımı giderek artarken, bunun bir örneği olan bir yasa hususu daha bu hafta TBMM’de karakteristik bir biçim olarak kabul edildi.
Çevre Kanunu ile Kimi Kanunlarda Onaylanmasının Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin Meclis’ten geçen 3 ve 4’üncü hususlarına göre Adana Karataş’ta Tarıma Dayalı İhtisas (Sera) Organize Sanayi Bölgesi kurulacak.
Türkiye’de son 20 yılda yaklaşık 3 milyon hektarlık tarım yerinin maksadı dışında faaliyet gösteren, tarım topraklarının betonlaşmasının geri dönmediğini vurguluyor ve ekliyor: “Topraktan vazgeçmek besin fiyatlarını artırmak mümkün değil.”
Dörtte üç yer hazine olmak zorunda
Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (TDİOSB), hayvansal yahut bitkisel üretim yapan ve bu faaliyetlerde üretilen ürünlere yönelik sanayi tesislerinin yer aldığı mal ve hizmet üretim zamanında verilen isim. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hazırladığı kitapçığa göre TDİOSB’ler için kaydedilen toplam alan en az yüzde 75’inin Hazine mülkiyeti zorunluluğu bulunmaktadır.
DW Türkçe’ye konuşan tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım, Türkiye’de TDİOSB’lerin adeta bir moda şeklinde yayıldığını, birçok vilayet valiliği ve belediyelerin bu hususta yarıştığını anlatıyor.
“Tarıma kazandırılması gereken alanlar”
Hazine yeri bulununca TDİOSB’ler için uygun olması bir bu türlü bir çalışma başlatıldığını söyleyen Yıldırım, “Ağırlıklı olarak mera alanı oluyor. Ya da çiftçilerin kullanmadığı bir alan içinde görünüyor. Ama aslında tarıma kazandırılması gereken alanlar bunlar” diyor.
Öte yandan bir bölgede TDİOSB oluşumuyla tarımın yapıldığı alan, tesisteki yerle hudutlu kalıyor. TDİOSB çevresinde yapılaşma artıyor. Yıldırım, bunu şöyle açıklıyor: “Kuru bulunduğu zaman orada çalışanlar nerede kalacak, haydi onlara bir de konutta, onun için gerekli olan alanı yeniden gaye dışı olarak çıkaralım o bölge bir anda genişliyor.”
Tarım ve Orman Bakanlığı’na göre Türkiye genelinde 15 adet TDİOSB bulunmaktadır. TDİOSB’lerle parçaların kümelenmesinin sağlandığı, ucuz takviye üretiminin teşvik edildiği, tarım-sanayi gelişmelerinin amaçlandığı söz ediliyor.
Ancak kullanılan birçok yerde bu sıcaklıkta olsa da istenen katkıyı sağlayabilmesi için üretimin düzgün planlanması, bölgedeki bölgede üreticiye, alıştırmaye ve ihracata tesirinin güzel toprak dokusuna işaret ediyor.
“Siparişle yatırım istisnası getiriliyor”
Adana Karataş’ta bitkisel üretim faaliyetleri için kurulacak Organize Sanayi Bölgesi için 306 hektar alan kullanılacak.
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Türkiye genelinde sera üretiminin desteklenmesiyle de tarımın düzenlenmesiyle gaye dışı kullanımın karşılaştırılması gerektiğini belirtiyor.
DW Türkçe’ye konuşan Ziraat Mühendisleri Odası Genel Lideri Baki Remzi Suiçmez’e göre tesis için yapılan seçim Anayasa’nın 44 ve 45’inci unsuru, 5400 sayılı Toprak Müdafaa Kanunu, Mera Kanunu ve Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri Yönetmeliği’nde toplandı kapsamında yapılmamıştır. Kanunların, yasanın Meclis’te oylanarak aşikâr yatırımlara istisna getirilmesi biçiminde gündeme getirilmesi yanlış.
Suiçmez, “2019 yılında Adana’da Valilik, belediye, ticaret odası dahil olmak üzere bu hususta gerekli izinlerin alındığının söylendiği, kıyı maddeleri ile ilgili sıkıntıların yaşandığının söylendiği bir mevzuatı devre dışı kaldığı sipariş bir yasa unsuruyla bu Sağlık Meclis’te yanlışsız bulmuyoruz” diyor .
“Alanda güç kaynağı ve su yok”
Sera yatırımında birinci maliyet kaleminin ısıtıldığını, seranın ısıtılması için gerekli harcamaların toplam maliyetinin yüzde 60-70’ini oluşturduğunu lisana getiren Ali Ekber Yıldırım ise Adana’da TDİOSB’nin kurulacağı yerde doğal gaz yahut jeotermal güç kaynağının olmadığını söylüyor.
Bölgede 2,5 milyar liralık bir yatırım öngördüğünü tabir eden Yıldırım, “Domatesi ucuzlatacak diye bu kadar yatırım öngörülüyor. Ucuza harcamalar mı? Şayet maliyetini düşüremezseniz ucuzlamaz. Münasebetiyle yatırım yerinin uygun bir şekilde doldurulması gerekiyor. Altyapı şartlarının âlâ olması gerekiyor. Tekrar benim bildiğim kadarıyla Adana’ daki alanda su da yok” diye konuşuyor.
CHP ise projeyi bir araya getirerek çekincelerle birlikte yaşadılar.
DW Türkçe’ye konuşan CHP Adana Milletvekili Ayhan Barut projede direkt 2 bin kişi, dolaylı olarak 5 bin kişinin istihdam edilmesinin hedeflendiğini belirterek, “Bu projeye biz asla karşı durmadık, anında fazla istikametiyle de takviye edildi. Kıyıların korunması ve ileri teknolojiye dayalı zirai üretime devamı kamu hizmetinin hangisinin daha fazla olduğunu göz önüne alarak, burada ziraî üretimin daha fazla bölgede katma bedel koyacağını ve istihdam yaratacağını uygun gördük” diyor.
Ancak Barut’a ait projeyle ilgili soru şifreleri de var. Projenin çalışma ayrıntılarının kamuoyuyla paylaşılmadığını söz eden Barut, “Bölgenin ve komşu çevren zirai alanlardaki rant değerlerindeki artış konusunda bir kıymetlendirme tahlili yapımının yapılmadığının da öğrenilmesi elzemdir” diyor.
Bölgeden fay çizgisi geçiyor
Öte yandan TDİOSB’nin planlandığı alan Karataş Yumurtalık fay çizgisi üzerinde bulunan bir bölgede yer alıyor.
Ayhan Barut, “Bu bölgedeki artışa dayalı etütler sağlanmıştır? Bu etütler bölgeyle ve kamuoyuyla paylaşılmıştır? Bu bölgesel olarak jeoteknik okuyorlar” diye katılıyor ve katılıyorlar: “Çünkü üretici tarım toprağında, alüvyal topraklar ve sıvılaşmaya neden olan bir. Bilhassa bu hususi araştırma performansı istiyoruz. Çok katlı bozulmalar burada da kusurlu buluyoruz.”
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na 1989-2018 döneminde toplam 2,6 milyon hektar tarım tarımının tarım dışı kullanımı verildi. 2005-2018 ortasında 722 bin, 2018’de ise 21 bin hektardan fazla alan için tarım dışı gayeyle kullanım olanağı sağlandı.
“Rant uğruna somutlaştırılıyor”
Ziraat Mühendisleri Odası’na göre hedef dışı kullanım, ilgili kanunlara getirilen istisna özellikleri 2005 yılından sonra arttı. Betonlaştırılan alanlarda daha fazla üretim yapılamadığına ve ithalatın arttığına dikkat edilerek, besin enflasyonuna karşı da tarımın korunmasının sağlanması vurgulanıyor.
Baki Remzi Suiçmez, oğlu 20 yılda 3 milyon hektarlık yakın tarım yerinin kullanımının emeli olarak ortaya çıkarıldığını belirterek, “İstisna unsurlarıyla ziraî üretim alanları rant uğruna betonlaştırılıyor” diyor.
Beton dökülen tarım alanlarında bir daha üretim yapılamayacağını vurgulayan Yıldırım’a göre, üretimin az ithalat üretilmeyi artırdığı ve beslenme enflasyonunun kronik bir halde devam ettiği gerçeğine siyaset uygunler.
Bunun da üretimin, üreticiyi koruma ve üretim maliyetlerini düşürmenin engellendiğini lisana getirme Suiçmez, “yanlı ve yanlış tarım politikaları” sonucu maliyeti artan çiftçinin artık eser ekmekten vazgeçtiğini, bu biçimde korunan alanın yaklaşık 4 milyon hektar olduğunu belirtiyor.
Resmi veriler kutlaması doğrulanıyor
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bilgilerine göre 2002’de çayır ve meralarla birlikte 41 milyon hektar olan toplam tarım alanı 2021’de 38 milyon hektar gerilerken ayrılırken ve diğer bitkisel üretimlerle zerzevat bahçelerinin alanı daraldı. Toplam tarım kapasitesi 14,6 milyon hektarı çayır ve meralar ayrılırken, meyve-sebze ve bitkisel ürünler alanı 20 yılda 26,6 milyon hektardan 23,4 milyon hektara düştü.
Türkiye, ayçiçeği, mercimek, mısır, kuru fasulye, buğday, arpa, taze soğan, sarımsaklar halinde eserlerde kendi kendine yeterliliğini kaybetti. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıkladığı 2020 yılı yıllık bitkisel üretim istatistiklerine göre üretim yeterliliğinde ayçiçeğinde yüzde 60,1, kırmızı mercimekte yüzde 71,7, yeşil mercimekte yüzde 85,3, mısırda yüzde 75,5, kuru fasulyede yüzde 76, buğdayda yüzde 89 ,5, arpada 94,8, taze soğanda yüzde 93,7, kuru sarımsakta ise yüzde 90,8 düzeyinde bulunuyor.
Sanayi, turizm ve konut üretimi baskısı
Ali Ekber Yıldırım’a göre bu durumda tarım yerlerinin imara açılması da tesirli.
Tarım muharriri Ali Ekber YıldırımFotoğraf: privat
“Tarım toprakları hem sanayi tarafından hem konut dalı hem turizm dalı tarafından daima bir baskı ve tehdit altında” diyen Yıldırım, tarım yerlerinin çok kolay kolay imara açılabildiğini yahut Cumhurbaşkanlığı kararıyla mutlaka çözülen güç maksatlı ya da turizm emelli amaçtan çıkarılabildiğini söylüyor.
İki yıl ekilmeyen yerlerin de devlet tarafından tespit edilerek kiraya verildiğini söyleyen Yıldırım, tarımın korunması için öncelikle çiftçinin para kazanabileceği, üretim yapılabilen bir ortamın çalıştırıldığını işaret ediyor.
“Tarımdan vazgeçmek fiyatları yükseltir”
Fiyatlar yüksek diye organize sanayi bölgesi kurmanın gerçek bir siyaset olmadığını belirten Yıldırım, “Bir yandan üretim kaybı diğer yandan üreticinin eseri para etmediği için, satamadığı için üretimden vazgeçmesi kelam konusu. tarımın toprağın kaybı, enflasyona de besin enflasyonu olarak fiyatların yüksek bir biçimde ortaya çıkması olarak öne çıkıyor” diyor.
Yıldırım, “Ürünleri ucuzlatacağız diye tarımdan vazgeçmek gelecekte periyotta fiyatların düşmesi değil, daha da artması manasına geliyor. Bu da ekonomik açıdan alışılmış ki daha düşünceli bir dönem” tabirlerini kullanıyor.
News
