Türkiye’de son 10 yıldır yapılan tartışmalara husus olan, bilhassa seçim devirleri gündemden düşmeyen yerli araba amacında sona yaklaşıldı. Temelleri Kasım 2017’de atılan TOGG projesi kapsamında, elektrikli arabaların seri üretiminin çözümünde Bursa’nın Gemlik ilçesindeki fabrika Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla 29 Ekim’de başlıyor.

Gerekli onayların akabinde birinci ligde 2023’ün Mart ayında katılımcıların beğenisine sunulması bekleniyor.

DW Türkçe’ye konuşan otomotiv muhariri Emre Özpeynirci, yerli arabanın verilmesi lakin fiyatlardan birinci kestirimlerin üzerinde geliştiğini söyledi. “Cumhurbaşkanı projesinin birincisi herkesin ulaşabileceği bir araba pazarı vardı” diyen Özpeynirci, birinci üretilecek modelin elektrikli C-SUV bolluğunda, bu sınıfta 1 milyon TL civarında fiyat etiketi verildiği aktarıldı.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, geçen Salı günü katıldığı Habertürk yayınında fiyatın, piyasadaki muadillere emsal biçimde şirketce belirlenebileceğini kaydederek “Vatandaşlar fiyatı merak ediyorlarsa şu an kelam konusu segmentteki araçlara bakabilirler” dedi.

“900 bin TL olması bekleniyor”

Gazeteci Halil Okşit, “Doların 18.50-18.70 civarında olduğu günümüz şartlarında 900 bin Türk Lirası (TL) düzeyinde olması bekleniyor. Bu sayı tabi ‘ekonomik bir araba olacak’ tezinin üstünde durduğunu” dile getirdi. DW Türkçe’ye değerlendirmede bulunan Okşit, kullanılan 450 bin TL’lik dairesel araç bulmanın mümkün olduğunu, ancak yeniden de TOGG’un yerini elektrikli SUV segmenti için kullanabileceğini kaydetti. Okşit, bilhassa seçim sürecinde çeşitli indirim kampanyalarının yapılabileceğini de belirtti.

Özpeynirci ise fiyatı düşürmek için depolamak için TOGG’un sunduğu bir kampanya ya da teşvik düzenleyemez, bunun sonucunda rekabetçi seçeneğin ortaya çıkabileceği ortaya çıkar.

Halihazırda Türkiye’de en çok 400-500 bin TL aralığındaki araçların satıldığına dikkat Özpeynirci, “Tanıtlandığında 900 bin TL bile deseler, enflasyon ve kur baskısının piyasaya çıkması beklenen Mart ayında tekrar bir milyonun üzerine çıkacak” diye konuştu.

Sektör temsilcileri TOGG’un daha uygun bir şekilde kullanılması, B sınıfı sedan bir araç 2-3 yıl sonra piyasaya sürülmesini bekliyor. Şirketin, dünyanın karşısında güçlü bir imaj ile çıkmak için tercihini uygun fiyatlı model yerine C-SUV’dan yana incelemeler yapılıyor.

“Kompakt sınıfı” adı da verilen C segmenti SUV araçları, Türkiye’de sıklıkla tercih ediliyor. Orta boyutlu, sportif bu fiyatların fiyatları 500 bin ile 1,5 milyon TL ortada geniş bir aralıkta bulunuyor.

TOGG, bu yılın başında Las Vegas’taki fuarda tanıtımını yaptı Fotoğraf: TOGG/AA/picture Alliance

Türkiye’de satılan yüzde 100 elektrikli modellerin ortalama fiyatının 2,5 milyon TL olduğu bilgi veren otomotiv veri şirketi genel müdürü Hüsamettin Yalçın, “En ucuz elektrikli 700 binden başlıyor. TOGG C segmentindeki rakiplerine başka aralıkta olacaksa 600-900 bin ortasında bir fiyat etiketi bekliyoruz” “anlamlandırmasını yapmasını sağladım.

TOGG’un ihracat maksadı var mı?

Bakan Varank, mevzuyla ilgili açıklamada, şirketin gelecek yıl 17-18 bin araçla piyasaya sürmeyi hedeflediğini, 29 Ekim’deki açılışla birlikte seri üretimin başladığını da söz etmişti.

Cumartesi günü açılacak fabrika, yıllık 175 bin üretim ayrıntılarına sahip. Dört milyon metrekarelik kapasite 5 yıl içinde tam kapasitede üretim yapılabiliyor.

Varank’ın açıklamasına göre TOGG, yüzde 51 yerlilik oranıyla piyasaya çıkacak. İzleyen iki yılda ise yüzde 65 yerlilik yakalanmaya çalışılacak.

Yerlilik oranının düşük kalamadığı için öncelikle ihracat hedeflenni belirten Özpeynirci, “Üretimin yapıldığı iç pazar düşünülerek yapıldı. Bakan’ın açıkladığı yıllık üretim maksadı de bunu gösteriyor” dedi.

TOGG’un fikri mülkiyet haklarının Türkiye’ye ilişkin olduğu batarya, elektrik motoru ve çalışmanın yurt dışından geldiğini belirten Özpeynirci, “Bu da bir maliyet ögesi. gidişat boyunca yerlilik oranı yüzde 70’lere çıkarsa dış pazarda kullanılabilir olabilir” lisana dile getirildi.

Faaliyet şu ana kadar bir ihracat planı sunduğuna dikkat çekiyor Okşit ise “Ancak orta istenilen beş farklı model ve 1 milyon araç hizmetleri hedefleniyor. Bir milyon yılda bir tek başına iç pazarla ulaşılması güç. Genel olarak ihracat dikkate alınacaktır” yorumunu yaptı.

İhracat için TOGG’un pazara girmek istediğinde başka farklı onay süreçlerinin tamamlanması ve gerekli servis kurulumunun yapılması gerekiyor.

TOGG’un bağlantısı yanılgılı mı?

Yerli arabaya yönelik tartışmalara da değinen Özpeynirci, “Otomobil endüstrisini geliştirecek değerli bir adım. Daha önce piyasaya sürülecek ve hükümet bu siyasi gereç olarak kullanılıyor.Elbette bu çeşitli yatırımlar onun zamanı devletin dayanaklıdır siyasi tartışma konusu olduğunda daha üretilmeden yıpranıyor” diye dile getirildi.

Siyasi organizasyon tartışmalarıyla yıpratıldığı düşünülürken Halil Okşit, “TOGG CEO’su’nun birinci yıl için 6 bin adet üretim talimatı verdi. Sanayi Bakanlığı televizyonda bunu 17-18 bin olarak revize etti. Şirketten ne bir onay ne de iyileşme geldi. Bakanı Yahudit Cumhurbaşkanından çıkıyor. Ama türlü zamanlarda da siyasileşiyor” dedi.

Okşit, “Togg’un irtibat tercihinin katiyetle bu olmadığını bildiğini” aktardı.

İlk sezon üretim maksadına çarçabuk ulaşılabilecek görüşmede kullanılan, kamudan büyük bir talep geleceği, müşteri saldırısının zorlanmayacağı görüşünde. Lakin şu anda elektrik üretiminin hazır olmaması nedeniyle kamu dışındaki aksamanın talepte önemli bir artış beklenmiyor.

Hüsamettin Yalçın, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada “Topyekûn elektrikliye geçiş için altyapı şimdi hazır değil” dedi.

İstanbul’dan Ankara’ya seyahat edecek birinin yolda şarj istasyonu bulabileceğinden şüphe duymaması kaydeden Yalçın, “Henüz bu yerde değiliz” diye konuştu.

Fotoğraf: resim-alliance/AA/R. Necati Aslım

2015 seçimleri devrinde tanıtımı yapılmıştı

29 Ekim’de seri üretimine başlanması beklenen TOGG, 2015 genel seçimleri sürecinde tanıtımı yapılan ve daha sonra terk edilen Tübitak projesini izliyor.

AKP’nin hükümetin kurma kayıplarını kaybettiği Haziran 2015 seçimlerinden günler önceki duyurulan lakin veya devirden fazla ayrıntı verilmeyen proje, Kasım ayında tekrarlayan seçimlerde iktidar en değerli vaadi olmuştu. Arabanın 2018’de fuarlarda tanıtılacağı, 2019 yılında ise bayilerde yerin belli olduğu söylenmişti.

Dönemin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fikri Işık’ın tanıtımını yaptığı prototiplerin başlangıçta savuşturulduğu Türkiye’de üretilmediği, yurt dışından TIR’larla yüklendiği, ayrıyeten elektrikle çalışabilen parçaların fosil yakıtlı platform üzerinde montajı ortaya çıktı. Proje, başka fosil yakıtlı modellerle rekabet edemeyeceği istikametinde eleştiriliyordu. İsveçli Saab firmasından 40 milyon Euro alındığı belirtilen platform, bu tartışmalardaki seçimlerden kısa bir süre sonra büsbütün terk edildi.

Ancak ilerleyen süreçte bu proje bütünüyle terk edildi. Erdoğan 2017 Mayıs’ın da “Buna hasretim” diyerek davetini bir kere daha yineledi. Bu sefer süreci devlet değil özel kesim üstlendi. “Beş babayiğit” olarak isimlendirilen Anadolu Kümesi, BMC, Kıraça Holding, Turkcell Kümesi ve Güçlü Holding katılımında bir kuruluş kuruldu.

Ertesi yıl TOGG kurumsal kimliğe kavuştu ve Erdoğan birinci maksadı “2021’de yola çıkmak” olarak ilan etti. Bunu ıskalayan şirket, arabasını birinci kez bu yılın Ocak ayında, ilgi çekici elektroniği fuarı CES 2022’de dünya çapında oynadı. Ağustos ayında alternatif test sürüşüne Erdoğan’ın katıldığı aracın seri üretimine 29 Ekim Cumartesi günü başlıyor.