“Ahırı temizlersem buğday, temizlemezsem arpa ekmeği veriyorlardı. Bizim konutumuzda daima arpa açılırdı. Kemal çantanda daima buğday ekmeği getirirdi. Annesinin ortasında çökelek bırakırdı. O bir ekmeği tek başına yemez, bize pay verirdi.”
Tunceli’nin Nazımiye ilçesinde yaşayan 82 yaşındaki Cafer Toprak, ekmeğin bile buğdayı ve arpa olarak sınıflandırıldığı 1950’li yıllarda ve ilkokul arkadaşı Kemal’i bu sözlerle anlatıyor. Elinde bastonu, başındaki kasketiyle günün büyük kısmını kıraathanede geçiren Cafer Toprak, Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ilkokul arkadaşı.
DW Türkçe’den Felat Bozarslan ve Kılıçdaroğlu’nun ilkokul arkadaşı Cafer ToprakFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Kendi köylerinde okul olmadığı için Kılıçdaroğlu’nun doğduğu Ballıca köyünde ilkokula başlayan Toprak, eğitim hayatına devam edemiyorsa de okul arkadaşını hiçbir vakit unutamamış. 15 yaşında okula başlayan Toprak sınıfı arkadaşı Kemal’in kendisine gösterdiği yakınlığı duygulanarak anlatıyor:
“Çok dürüsttü. Bizden küçüktü lakın çok vardı. Hem de çok hoş uzunluklar, pos, o denli hoş bir renk gözlerinde. Dürüst, kibar, mert bir insandı. Düşün, bir ekmek bile tek yemiyordu. Devamlı bizimle paylaşıyordu.”
Kılıçdaroğlu’nun doğduğu mesken hala ayaktaydı
Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı ve CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, 17 Aralık 1948’de Tunceli’nin Nazımiye İlçesine bağlı Ballıca Köyü’nde doğdu. Tapu memuru Kamer Beyefendi ve Yemuş Hanım’ın yedi çocuğundan biri olan Kılıçdaroğlu ilkokulu da bu köyde okudu. Babasının mirası nedeniyle sonsuza dek diğer kentlerde yaşayan Kılıçdaroğlu bir daha dönemese de doğan köyü hiç unutmadı. Patika yollarından şiddetli bir seyahatle gidilebilen köyde Kılıçdaroğlu’nun doğduğu taş konut hala ayakta duruyor. 1990’lı yıllardaki süre nedeniyle boşalan 65 haneli köyde şu anda dağınık halde 9 aile yaşıyor. Hala köyde yaşayan Kılıçdaroğlu’nun arkadaşları ve tanıdıkları ise onu sakin, yardımsever ve yardımsever biri olarak ortaya koyuyor.
Kemal Kılıçdaroğlu’nun Ballıca köyünde doğduğu evFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Mehmet Kütük çocukluğunu hatırladığı Kılıçdaroğlu’nu, “Çok yeterli bir çocuktu. Beşere yakın, cana yakın tutuldu. Herkese yardım ederdi” diye anlatıyor. Kütük, evlilik arkadaşının adaylığı ise “Kanatlarım olsa uçacağım. Adam halkçıdır. İnsanı yedi, komşusunu yedi bir kişidir. Bugüne kadar kötülüğünü görmedik” kelamlarıyla birlikteydiler.
45 yıldır Almanya’da yaşayan Kemal Uzundağ ise her yıl mutlaka vakitlerini Ballıca Köyünde geçiriyor. O da Kılıçdaroğlu’nun çocukluğunu, “Sakin, uygun ve yardımsever bir çocuktu” diye anlatıyor. Kılıçdaroğlu’nun diğer çocukları ile düzgün geçindiğini söyleyen Uzundağ, “Sakin bir çocuktu. Uygun bir çocuktu, yardımseverdi. Arkadaşlarıyla çocuklarla uygun geçinirdi. Çoklukla sakin, kenarda durur, kimseye müdahalezdi” diyor.
Hemşehrilerinden Kılıçdaroğlu’na koşulsuz destek
İktidarda değişim isteyen pek çok kişi arasında Kılıçdaroğlu’nun adaylığı memleketinde heyecan yarattı. Türkiye’nin katılımıki 84 bin nüfuslu Tunceli 14 Mayıs seçimlerine Cumhurbaşkanı adayı çıkararak hazırlanıyor. Munzur Çayı’nın bölündüğü kentte Türkiye’nin diğer yerlerinde olduğu üzere seçim sonuçlarının merak edilmesi bekleniyor. 15 Kasım 1937’de idam edilen Alevi-Kürt önderi Seyid Rıza’nın merkezinin ortasındaki heykeli herkesin uğradığı nokta. Heykelin çevresinde oturan yaşlıların, kafeteryada oturan gençlerin ve sokakta dolaşen herkesin tek kişilik seçimleri. Sokaktaki insanların siyasi partiler konusunda Yeşil Sol Partisi ve CHP’nin sızmasında farklı olmasına rağmen Kılıçdaroğlu’na şartsız takviye veriyorlar.
Tunceli’nin en işlek caddesinde kurduğu seyyar tezgâhta dağlardan insanların yaşam otları şeytan 22 yıllık Yağmur Keskin 2023 seçimlerinde ikinci sefer oy kullanacak.
Yağmur Keskin, öncelikle iktisadın ürünlerini istiyorFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Kılıçdaroğlu’nun seçimi ile Türkiye’de değişimin olduğuna inanan Keskin, mevcut hükümetin devam etmesi halinde her şeyi çok berbata gidişinden tasa ediyor. “Bir oyunların daha güzelleştirilmesini istiyorum” diyen Keskin’e ülkelerdeki öncelikle iktisadın programları gerekiyor:
“Ekonomiyi düzeltmeksin diğer bir şey istemiyorum. Bir de gençlere iş imkanı çok olsun. Yani biraz daha en azından bir ameliyat emek veriyorsa geri alınır.”
Tunceli’de seçmen tercihleri
Tunceli, Cumhuriyet tarihi boyunca sağ partilere, oğul seçimlerin hiçbirinde de iktidar partisi AKP’ye oy vermemiş bir kent. Geçmişten beri sol siyasetin güçlü olduğu kentte bunun en değerli sebebi ise iktidara gelen sağ partilerin Alevileri, bilhassa de Tunceli’yi ötekileştirmeleri olarak açıklanıyor. Yıllardan beri devam eden bu ötekileştirmenin sona ermesi için de Kılıçdaroğlu’nun adaylığına büyük umutlar çalışıyor.
Nazimiye ilçesinde Kılıçdaroğlu bayrakları göze çarpıyorFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Serbest meslek sahibi, iki çocuk annesi Filiz Karataş, Alevi toplumunun bu ülkenin refah yüzü olduğunu, Kılıçdaroğlu’nun da Türkiye’ye umut arttığını söylüyor. Sağ iktidarın uzun yıllar boyunca Alevileri ayrıştırmak üzerine bir siyaset izlemesini sağlayan Karataş’a bağlı, yalnızca bu nedenle olsa bile AKP buradan oy alamayacak:
“Hükümet bu yanlıştan asla dönmeyecek. Siyasetini daima bu biçimde götürmeye çalıştı. Hasebiyle Kılıçdaroğlu’nun adaylığı bizim için çok değerli.”
Tek milletvekili kalan Tunceli’de iki bayan adaylığı yarışıyor
2018’de Cumhurbaşkanlığı seçiminde CHP’nin adayı Muharrem İnce Tunceli’de yüzde 58 oy alırken, Erdoğan’ın oyu ise yüzde 18’de kalmıştı. 84 bin nüfuslu ve 65 bin seçmeni olan kentte, 2018 genel seçimlerinde ise HDP yüzde 51, CHP ise yüzde 26 oyla birer vekil çıkardı. Lakin, bu seçimin gelişmesi nedeniyle iki olan milletvekili sayısı düşürüldü. AKP ve MHP şeklinde partiler günü çıkarsa da Tunceli’de 2023 seçimleri Yeşil Sol Parti ve CHP’nin iki bayan adayı ortada gidecek.
CHP’nin adayı 20 yıllık gazeteci
CHP’nin adayı, kentte kadınlar tarafından iptal edilen Emek Gazetesi’nin sahibi, 20 yıllık gazeteci Hüsniye Karakoyun.
CHP’nin adayı Hüsniye Karakoyun Tunceli’deki seçim çalışmaları sırasında Fotoğraf: Felat Bozarslan/DW
15 Mayıs’ta Türkiye’deki kasvet havasının dağılacağına inandığını söyleyen Karakoyun, Kılıçdaroğlu’nun memleketinden bir CHP’li vekil çıkması gerektiği görüşünde. Tek milletvekilinin durumunun farklı manası olduğunu söz eden Karakoyun, 20 harften beri gazetecilik yaptığı için meseleleri çok düzgün bildiğini ve tahlil için meclise gitmek istediğini söylüyor:
“Çok büyük bir göçle karşı karşıyayız. Göçün nedenlerinden biri de işsizlik. Bu işsizliğin giderilmesi, engelliler, gençler, dezavantajlı kümelere yönelik projelerimiz olacak.”
YSP adayından ‘Demokratik Cumhuriyet’ vurgusu
Tunceli’nin meclisteki tek koltuğunun ikinci güçlü adayı ise Yeşil Sol Partili Ayten Kordu.
Yeşil Sol Parti adayı Ayten Kordu Tunceli’de ağır bir seçim çalışması yürütülüyorFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
2015 yılında Tunceli Belediyesi Bayan Siyasetleri Merkezi’nde çalışan Kordu, o periyot HDP’li olan belediyeye kayyum göreviyle görevinden ihraç edilmiştir. 2015’ten bu yana sivil toplum alanında çalışan Kordu, bu sefer Tunceli’yi mecliste temsil etmek istiyor. Emek ve Özgürlük İttifakı olarak parlamentoda en yüksek temsiliyette yer almak istediklerini tabir eden Kordu, cumhuriyetin demokratikleşmeye inanmalarını ve bunun için çabalayacaklarını belirtiyor:
“Demokratik cumhuriyet ve demokratik ulus diyoruz. Bu bizim aslında inşa sürecimiz. Kültürler olarak inşa sürecini sağlayacağız. Parlamenter sistem yine inşaleşme, biz orada yerda bu demokrasi sürecini en güçlü halde hem takip ediyor, hem geliştiricisi olacağız.”
Maçoğlu kimi tamamladı?
Tunceli, Türkiye’de Komünist Partili belediyenin yönettiği tek kent.2019 mahallî seçim Sosyalist Meclisler Federasyonu adayı olarak HDP ve CHP’ye karşı seçime giren Fatih Mehmet Maçoğlu, oyların yüzde 32’den fazlasını alarak belediye lideri seçilditi. HDP adayının karşı seçimi kazanan Maçoğlu ve Sosyalist Meclisler Federasyonu bu seçimde Yeşil Sol Parti’yi seçti. Maçoğlu, 2019’da rakip olduğu siyasi hareketle şu anda ittifakta yer farklı bir bakış açısıyla pahalandırıyor:
“Sosyalistlerin yarıştığı yerde CHP yarışıyor. CHP yarışmasın. AKP yarışıyor. AKP de yarışmasın. Niçin yarışsın? Burada devrimciler, demokratlar, ilericiler yarışsın. Ne Komünist Parti’ye karşı, ne TİP’e karşı, ne HDP’ye karşı, ne EMEP’ e karşı, ne ESP’ye karşı devrimcilerin bir yarışı yoktur. Tam aksisi omuz verirler. Burada Dersim. Dersim’de beş tane Sosyalist girse, beş sosyalist yarışır.”
Tunceli’de bir kahvede Yeşil Sol Parti ve EMEP bayraklarıFotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Tunceli’deki insanlar ne düşünüyor?
Eğitim seviyesinin oldukça yüksek olduğu Tunceli, işsizlik nedeniyle büyük kentlere ağır göç veriyor. Tunceli halkının yıllardır Alevi ve Kürt kimliğinin ötekileştirildiği düşünülüyor. Bu durumdaki değişimler, gençlerin kullandığı sembollere de yansıyor.
O gençlerden biri olan Oktay’ın şakasında Alevilerin en değerli sembollerinden Hazreti Ali’nin kılıcı Zülfikar dövmesi var. Seyyar tezgâhında ot satarak geçişi sağlayan 28 yaşındaki Oktay, milletvekili seçimi CHP adayına oy genişliyor. CHP’nin Meclis’te de kelam sahibi olması gerektiğini söyleyen Oktay, Kılıçdaroğlu’nun şu an herkesin bildiğinde geldiğini ve partinin de ilan edildiğini düşünüyor.
Oktay, seçimde CHP’ye oy veriyor Fotoğraf: Felat Bozarslan/DW
Seküler hayat şekliyle Doğu kentlerinden gelen kentte seçimler, bu kurallarda hayat gücü veren insanlar için de yeni bir umut. Zonguldak’ta üniversite eğitimine devam eden Didem Kalkan insanların kanlarını korkmadan satın alabilmeleri için Kılıçdaroğlu’na oy vererek söylüyor. 20 yıldır ülkenin çok makûs bir iktidar tarafından yönetildiğini söyleyen Kalkan, Kılıçdaroğlu’nun herkese eşit davranacağını söyledi:
“Kimseyi mezhebiyle ya da ırkıyla yargılamayacağını düşünüyorum. Şu bir öğrenciyim. İleride iş sahibi olabileceğim korkusunu taşıyorum. Herkes torpil bekliyor. Kılıçdaroğlu zamanında herkesin hak ettiği yerde desteklediğini düşünüyorum. O yüzden umutluyum.”
İşsizlik ve göç ve değerli sorunlar
Tunceli’nin en değerli sorunlarından biri. İşsizlik ise ikinci değerli sorun olan göçü doğruyor. Çoğunluk üniversite okumak ve daha âlâ hayat yazılarında yaşamak isteyen Tuncelili insanlar genellikle büyük kentlere yahut Avrupa’ya göç ediyor. Sanayi ve üretimin neredeyse hiç olmadığı kentte kalan gençlerin çalışabilecekleri iş alanları da oldukça kısıtlı. Kentte ekonomik krizler ve hayatın pahalılığı, çok konuşulansa da şartsız takviyeler sunulmuş Kılıçdaroğlu’ndan tek ekonomik adalet ve özgürlük.
News
