Türkiye-Almanya münasebetlerine krizlerin damgasını vurduğu 2015-2020 devrinde Ankara’da Almanya Federal Cumhuriyeti Büyükelçiliği görevi yaptı. Bu kesit saatinde 25 seferin Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na çağrılması diplomaside bir “rekor” olarak kayıtlara geçti. Ankara’daki misyonu sona erdirdikten sonra emekliye ayrılan 1955 doğumlu Martin Erdmann ile Türkiye seçimlerini, olası olabilecekleri, adayları ve Türkiye – Almanya ilgilerini anlattı.
DW Türkçe: Türkiye’de 14 Mayıs’ta milletvekilliği ve cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılacak, seçim sürecini takip edebiliyor musunuz?
Martin Erdmann: Müsade edilirler, siyasetin genel gidişatından önceki zelzeleden faydalanmak derin üzüntüyü tabir etmek isterim. Eşim ve ben yaşadığının yaşadığı bölgeleri çok uygun tanıyoruz. Zelzelede hayatları ölenler, yakınları ve depremzedelerin durumu eşimin de benim de kalbimizi parçaladı. Ankara’daki Almanya Büyükelçiliği ve temsilciliklerimizde çalışanlar da yakınlarını kaybettiler, yol da yakın ilişkiler içindeyiz. Öncelikle bizi kazanan, okuyan herkese hisettiğimi derin acı ve üzüntüyü iletmek isterim. Hislerimiz, aklımız, hayatlarını kaybedenler, yaralananlar, yakınları ve Türkiye insanlarıyla.
Martin Erdmann Türkiye-Almanya ilişkilerine krizlerin damgasını vurduğu 2015-2020’de Ankara’da büyükelçi olarak misyon yaptı. Fotoğraf: Michael Gottschalk/photothek/IMAGO
Seçim yarışında iki güçlü ittifak öne çıkıyor. AKP’nin başkanlığındaki Cumhur İttifakı’nın içinde MHP ve BBP var, ayrıyeten HÜDA PAR da görünmek üzere görünüyor. Bu partilerin yaygınları ise Almanya’da istihbaratın radarında. Buna ne diyorsun?
Alman arama ve kurtarma gruplarından ISAR günlerinden kısa bir süre sonra Hatay’a doğru Kırıkhan’da kurtarma çalışmalarını sürdürdü. Fotoğraf: Paul-Philipp Braun/ISAR
Dışardan bakan biri olarak Cumhur İttifakı ve Temel partileri ayrıntılarıyla çözen sıkıntılar, onlara çok somut şeyler söyleyemeyeceğim lakin muhalefin oluşturuldu Millet İttifakı konusunda biraz daha fazla bilgi sahibiyim. Net olan şu ki: 2018’de başkanlık yapan başkanlık sistemi fonksiyonu yerine getiremeyen bir idare olduğu ortaya çıktı. Birebiri, ona dahil partiler için geçerlidir. Bu partilerin meclisten dayanağıyla süren başkanlık sistemi Türkiye’nin gerçeklerini, çözümlerini karşılamıyor. ‘Bunu bir kere daha gözlerin önünde serecek ne oldu?’ Derseniz 6 Şubat’taki o vahim süreleri hatırlatırım. fiyatlarının, performanslarının ve sonuçlarının sergilendiği, mevcut sistemin işlemediğini tekrar çok açık biçimde gözler önünde serdi.
Sizce ne işlemedi mesela?
Devlet ve onu temsil eden sorumlu kurum ve depremzedelere acil ve kapsamlı yardımların ulaştıramadığını duyduk. Onlardan çok daha önceki milletlerarası yardım bölgeleri bölgedeydi. Her ayrıntısına kadar tek bir kişinin ipleri elinde tuttuğu bir ülkedeki yönetim bu kadar büyük bir felaketle başa çıkamaz, her şey tek bir kişinin elindeyse nitekim olmaz. Bunları gördük. Sonra protestoları gördük, futbol istatistiklerinde olanlar, taraftarların alanlarındaki oyuncakları gördük. Bütün bunlar, insanların fiyatlarıyla başa çıkmadaki çabasından şad olmadığını gösteren tepkilerdi. Türkiye’de yaşamadığım için basit olmayan medyadan takip yaptım. Gördüğüm kadarıyla Türkiye’deki insanların memnuniyetsizliği oldukça büyük.
Normal şartlarda, ittifaklar zayıflık hatta kıymetlere ihanet olarak yorumlanır. Türkiye’de birinci kere de altı muhalif parti bir ittifak çatısı altında toplandı. Ne seçimlere kadar, hatta daha sonra da ayakta mı kalır?
Bu bahiste iyimserim, bunun nedenini de şu şekilde açıklayayım: öncelikle ben Türk toplumunun mutlaka demokrat olduğunu düşünüyorum. Türkiye’deki kişiler ve toplumsal refleksler işliyor. Bunu 2019’daki mahallî seçimlerde Ankara’da İstanbul’da ve diğer kentlerde gördük. Altı parçadan oluşan Millet İttifakı’nın oluşumunda görüldü. Başkanların karşılarına çıkan bütün pürüzleri aştı ve ortak bir seçim platformu kurdular. Türkiye’de iç siyaset, toplumsal, ekonomik ve mali alanda içinde bulunulan güç Duruma bakıldığında Millet İttifakı’nın seçimlerine kadar da sonrasında da ayakta durmak konusunda ben umutluyum. Ayrıyeten bu ittifakın başkanlık programının parlamentonun demokrasiye geçişini de başaracağına ilişkin açıklamalarda bulunuldu.
Millet ittifakı’nın cumhurbaşkanı adayı CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu.Fotoğraf: Ercin Ertürk/AA/resim ittifak
Nasıl bu kadar emin olabiliyorsunuz?
Yabancı olarak Türkiye iç siyaseti konusunda aslında hiçbir vakit emin olamıyorsunuz. Dışarıdan bakan için Türkiye’nin iç siyaseti ama Kapalı Çarşı’ya kadar şeffaf ve çözüm, sıkıntıyı çözmek istiyorum. Ben de Millet İttifakı’nın ne kadarki performansı devam etmekte zorlanıyorum. Ancak dünya ve bilhassa de Avrupa için ehemmiyeti göz önünde bulundurmak ben Türkiye’nin yine de kalkmasını, hem NATO’da hem de Avrupa Birliği’ne giriş sürecinde sorumluluk üstlenecek hale umut ediyorum. Bunun için de Türkiye’ye başka bir hükümet gerekli. Bu hususta ben, hem seçmenin hem de altılı masanın arkadaşının partinin ciddiyetini anlamış olduğu yerde.
Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı olarak CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun tercihini nasıl yorumluyorsunuz?
Ben CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu ile çok kere biraraya gelme imkanına sahip oldum. Onu hem CHP’nin gündeminde ziyaret ettim, hem de partinin genel lideri olması sıfatıyla, hem de hararetli tartışmaları sürdürdüm. Kemal Kılıçdaroğlu ile tanışmış biri olarak kişisel değerli bir siyasetçi olduğunu düşünüyorum. Evet 74 yaşında olduğu tahmin edilen Meral Akşener de ilerlemiş yaşı nedeniyle eleştirel baktı adaylığına. Kılıçdaroğlu’nun gençleri istendiği ölçüde kendine bağlayamayacağı kaygısını hakimdi. Doğal Nereden baksanız, Türkiye’de seçmenin yaklaşık yüzde 30’unu, yani 20 milyonunu 30 yaşının altında seçmen oluşur. Elbette onlara siyasetin uygun bir program sunması kuraldır. Öte yandan, Kemal Kılıçdaroğlu’nun performansıyla, sakin, olgulara dayanan üslubuyla ve ayrıyeten uzun yıllar boyunca siyasette kazandığı deneyimle yine sakin sulara götürebilecek bir yönetici olabilir. Gelecek beş yıl boyunca sürecek misyon bir nevi geçiş periyodu lideri olarak. Ben Kılıçdaroğlu’nun bir başkanlık demokrasisinde yine parlamento üyesi demokrasinin kurabileceğini düşünüyorum. Bunu yapacak kişilikte ve düşünebilecek karakterde.
Ancak Kılıçdaroğlu, hiçbir seçim kazanamayana kadar eleştiriliyor…
Haklısınız, 20 yıldır Recep Tayyip Erdoğan iktidarında. 2014’e kadar başbakan, ardından da cumhurbaşkanı olarak, 2018’den itibaren başkanlık sistemiyle. Ve Erdoğan karizmatik bir siyasetçi. Muhafelet’in lideri ve rakibinin cumhurbaşkanı adayı olarak rekabet etmesi doğal olarak kolay değil. Fakat bugün Cumhurbaşkanı’na bakışını da görüyoruz. Giderek daha fazla seçmenin Erdoğan’dan uzaklaştığını görüyoruz. Bu da bölgeye ve olgulara dayalı siyaset yapan ve bakış açısına ciddiyetini gerçekçi biri için bir fırsat olabilir. Seçmenin olgunluğunun ve durumu idrak etme yeteneğinin ülkelerde 20 yıl sonra bir değişim yaşanması isteğine götüreceğini umuyorum.
Türkiye’deki seçmenlerin yaklaşık üçte birini 30 yaşında altı seçmen oluşuyor. Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/L. Piarakis
Kılıçdaroğlu’nun geniş kitleleri çalıştıramadığı söyleniyor, buna ne diyorsunuz?
Kemal Kılıçdaroğlu kitleleri harekete geçiren bir siyasetçi değil, ama zati Türkiye’nin şu periyot kitleleri elektrize eden yahut da bölen bir başkana kurbanlığı yok. Ülkenin şu devirde biraraya gelen, birleştirici bir başkana dayandığı var. Kılıçdaroğlu’nun olgulara dayalı tabiatı, alçak gönüllülük ve uzun yıllara dayanan siyasi deneyimiyle, parçalanmış ve bölünmüş Türkiye’yi yine birleştirecek yetenekte oldukları yerde.
Müsadenizle öteki bir neslin daha dikkat çekmesini isterim; Altılı masayı ve onun cumhurbaşkanı adayını çok görevlerini bekliyor, Almanca’da da dediğimiz üzere “Herkül işleri” bunlar. Yıllarca, bilhassa de son 10 yılda hem de siyasetin her alanında kusurları birkaç ayda iyileşmeleri imkansız. O sıkıntıları çözme sabır gerektirir, dayanma gücü gerektirir Kemal Kılıçdaroğlu’nda o dayanma gücü var. O güç Ankara’dan İstanbul’a yaptığı Adalet Yürüyüşü’nde de gösterdi.
14 Mayıs seçimleri Avrupa için neden değerli ve Erdoğan kazanırsa ne olur sizce?
Spekülasyon yapmak istemem, lakin 14 Mayıs seçimleri neden değerli dediniz ya, Türkiye Avrupa için neden değerli, onu vurgulamak isterim. Türkiye’de büyükelçi olarak misyon yöntemini beş senede okuyun: Türkiye, Avrupa için hayati değere sahip. Avrupa’nın Türkiye’ye dayanıklılığı var, Türkiye’nin de Avrupa’ya ait oranlarında var. Son yıllarda insanlığın bağlarında yabancılaşma yaşandı. Bizler artık seçimleri nedeniyle bilip terminallerde yeni bir sayfa açmalıyız. En kısa sürede netliğe kavuşması gereken noktaların başında Türkiye’nin nerede olduğu geliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya ile Batı, Rusya ile NATO ve Avrupa Birliği (AB) ortasında tutarsız bir “sarkaç politikası” yürüttü. Ankara’nın Rusya’dan füze savunma sistemi buna örnek. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaş sonrasında alınan yaptırım kararlarına, hiçbir Ankara’nın katılmadığını hatırlatmak isterim. Özetle Türkiye, NATO ve AB ile Rusya ortasında son yıllarda daima muğlak bir tavır sergilendi. Rusya’nın füze savunma S-400’lerinin alınması, artık de yaptırımlara katılmaması… 14 Mayıs seçimleriyle hangi hükümet hükümetina gelin, dileğim Türkiye’nin Batı ve Avrupa’ya bağını açıkça ortaya koyması. Türkiye nereye ilişkin olduğunu ortaya koymalı ve bence Türkiye Batı’ya ve Avrupa’ya ilişkin, yeri Avrupa’da.
Martin Erdmann’ın misyon yaptığı periyotta Türkiye’de çok sayıda Türk-Alman vatandaşı tutuklandı. Alman, Peter Steudtner’ı casusluk ve darbe girişimiyle suçlayarak cezaevinde yattı. Fotoğraf: resim-alliance/abaca/İ.Terli
Son yıllarda Türkiye – Almanya’nın ilgileri Erdoğan’ın hem idare hali hem de dış siyasetteki tercihleri nedeniyle gerildi. Erdoğan’ın yine kazandığı, Türkiye – Almanya bağlarını nasıl tesirler?
Sonuç ne olursa olsun, kim kazanırsa kazansın, Erdoğan da kazansın, Türkiye Batı ve Avrupa’daki yerini açık ve net biçimde ortaya koymalı. Rusya ile sürdürülürdüğü çıkar bağını de sonlandırmalı. Biz Almanlar için Türkiye çok değerli, burada üç milyon Türkiye kökenli insan var. Münasebetiyle Almanya seçimlerinin sonuçlarından en çok etkilenen ülke de olacak. Dileğim, dostumun ilgilerinde yeni bir sayfa açılıyor. Daha önce açılan ancak ilerleme sağlanamayan sayfalar oldu. Türkiye’nin AB’ye tam olarak varsa mesela. Hiçbirimiz Türkiye’nin günün birinde sahiden de AB’ye tam üye olup olmayacağız bilemiyoruz ondan bağımsız, tam üyelik süreci bile hem Türkiye hem de AB için çok çok değerli.
Millet İttifakı’nın zaferi halinde altı farklı liderin ülke idaresinde değerli rol oynaması mümkündür. Kemal Kılıçdaroğlu’nu yeteneklerinizi anlattınız. Öbür parçaları tanımlayabiliyorsanız altılı masadan mı?
Temel Karamollaoğlu’nun diğer sonraki liderleri, Ali Babacan, Ahmet Davutoğlu, Meral Akşener… Aslında neredeyse bütün başkanları tanıyorum, siz de benim adımı onlara söyleseniz onlar da “Ha, Martin Erdmann, eski Alman büyükelçisi” diye hatırlayacaklar. Hepsiyle teorik olarak tanışıp, bedelli siyasetçiler olduğunu düşünüyorum.
Görev sürenizde 25 kez Türk Dışişlerine çağrılarak diplomaside rekor kırdınız. 2015-2020’de siz vazifedeyken nitekim çok kriz Berlin-Ankara ortasında yaşandı. 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında yaşananlar, Alman askerlerinin İncirlik’ten çekilmesi, Erdoğan’ın Almanya’ya yönelik Nazi benzetmeleri, tutuklanan ve ajanlıkla suçlanan Almanların… Liste uzun, bunlar Türkiye’ye bakışınızı nasıl yapıyorsunuz?
Biliyorsunuz, o kadar çok cezaevine gittiniz, o kadar çok Türk-Alman ve Alman-Türk tutukluluğunu gördünüz ki… Ortalarında ömür boyu mahpus cezası çekecek var. Ayrıyeten bu hükümet devrinde bir daha tahminen hiç üretilemeyecek beşerler var ve hiç de az değil. 2016’dan beri cezaevinde olan Selahattin Demirtaş ile örneğin şahsî olarak da tanışmıştım. 2017’den beri mahpusta yatan Osman Kavala var. Türkiye’de bu kadar büyük bir baskının olması, yargı sisteminin bu kadar siyasallaşmış olması nedeniyle o denli pişmanlık, o denli pişmanlık ki… Hepsinin tamamlanması gerekiyor. Elbette bu çok uzun vakit alacak. Biliyorum. Ancak dostum, bu seçimlerde o denli bir sonuç çıkması ki Türkiye tekrar yanlışsız raya otursun, Avrupa Birliği’ne yönelsin. Şu periyot ötekisi. Yunanistan’a yönelik tehdit siyaseti, Suriye siyaseti ve oradaki Kürt yerleşim birimleri ve sivillere yönelik bombalamalar, Rusya ile sürdürülrdüğü siyaset, İsveç’in ve Finlandiya’nın NATO’ya kabul edilmesini engellemesi… Bunlar Türkiye’ye hiç yakışmıyor, hiç uymuyor. Türkiye’den gelen bir rol oynamalı, bu nedenle dostumun yeni ittifak ittifakının bu sefer başarması.
News
