Türkiye ile Yunanistan, kapalı gözetim altında tutulan bilinmeyen görüşmeler sonuçları üzerinde uzlaştıkları, iki ülke ortasındaki meselelerin barışçıl yollardan çözümlenmesini sağlama eylem planını uygulamaya sokuyor.
Öncelikle üst düzey siyasi diyaloğun gelişmesini sağlayacak yol haritaları kapsamındaki birinci kritik adım 5 Eylül’de atılacak.
Ankara-Atina çizgisinde üst düzey temaslar hızla artıyor
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Salı günü Yunan mevkiinde Yorgos Gerapetritis’i Ankara’da ağırlayacak. Eylül ortasında ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis ile Birleşmiş Milletler (BM) Genel Heyeti’nin New York’ta ikili bir görüşme yapması bekleniyor. Bu görüşmeyi, sonbaharda Selanik’te yapılması kararlaştırılan, iki ülkenin ortak bakanlar heyeti olarak da tanımlanabilecek, Yüksek Seviyeli İşbirliği Kurulu (YDİK) toplantısı izleyecek.
Hızlı olağanlaşmanın yol açtığı soru hataları
Peki, son yıllarda ilgileri giderek berbatlaşan, hatta tırmananlar tansiyonlar sonuçta sıcak çatışmanın şiddetine gelen iki ülke ortasında şaşırtıcı bir hızla yaşanan bu olağanlaşmanın gerisinde ne oturuyor? Daha geçen sene “ancak kelamında duracak şahsiyetli, onurlu siyasetçilerle yola çıkacaklarını” vurgulayarak Mitsotakis ile “asla” görüşmeyi kabul etmeyeceğini söyleyerek, “Benim için Mitsotakis diye biri yok” diyen Erdoğan izin neden değiştirildi? Erdoğan YDİK için “anlaşmayı bozduk, yapılmayacak” söylendi, yapılacak olması ne manaya geliyor?
DW Türkçe’ye anlatılan, bu soruların yanıtlarına ışık tutuldu, ABD ve AB’nin değeri verildi, Almanya’nın da kolaylaştırıcı rol üstlenerek yürüttüğü bilinmeyen görüşmelerle katkı bulunmaması kritik süreç hakkında bilgiler paylaşılıyor.
Gelecekte kararlaştırılmış bir aksiyon planı uygulanıyor mu?
Atina’daki Panteion Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Dimitrios Triantaphyllou, Erdoğan ile Mitsotakis’in Haziran ayında Litvanya’da yapılan NATO Tepesi sırasında saklanmayı dikkat çekerek, “Bu görüşme ve ilan edilen parçalar, daha önceki üzerinde uzlaşılmış, hatta iki ödemelerin seçimleri önceden hazırlanmış bir hareket planını yansıtıyor” dedi.
Atina’daki Panteion Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Dimitrios Triantaphyllou.Fotoğraf: Özel
Triantaphyllou, bu hareket planının, üst düzey siyasi temaslarla diyalog sistemi beslenmesi ve inanç artırıcı görüşmelerin konuşulması için istikşafi görüşmelerin yine dahilni kapsadığını söylerken, “Ancak bu sefer görüşmelerin bakanlar düzeyinde de ısıtılıyor. Bu son derece ilginç” dedi.
Ufukta “Büyük paradigma değişimi” mi var?
Selanik’teki YDİK toplantısında bazı siyasi mutabakatlar ve inanç artırıcı tedavin ilan edilebileceğini aktaran Dimitrios Triantaphyllou, “Asıl yenilik, siyasi görüşmelerde iki ülke ortasında görüş ayrıklıklarını oluşturan bahislerde ilerleme kaydedilip kaydedilemeyeceğini kıymetlendirme parlaklığının ortaya çıkmalarıdır” dedi.
Türkiye ile Yunanistan orta kara suları ve kıta sahanlığı, hava alanı ve Doğu Ege Adaları’nın silahsızlaştırılması amacıyla uzun bir geçmişe dayanan mücadeleler bulunuyor.
Triantaphyllou, bu kritik süreç boyunca görüş ayrılıklarının kapsadığı ayrıntılarda uzlaşı çözülmelerine, uzlaşı sağlanamayan hususların Lahey’deki Memleketler arası Adalet Divanı’na (UAD) götürülmelerinin de gündemde olduğuna işaret etti.
Türkiye ile Yunanistan orta Ege ve Doğu Akdeniz’de tansiyonlar paneli.Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/Yunanistan Savunma Bakanlığı/
Tarafların uzlaşmazlıklarını UAD’ye götürmeleri halinde bunun “büyük bir paradigma değişikliğine” yol açacağına işaret eden Yunan akademisyen, “Ben şimdi yerde o başlatılıyor. Ancak bunun gündemde olduğu kelam ediliyor. Aslında şu anda değerli olanın inşa edildiği inancının inşası, zira inançlı olanın inşa edilmesi durumunda Zati hiç bir biçimde ilerleme kaydedemezsiniz.Meğer inancın inşası halinde iki ülke için güçten güvenliğe pek çok alanda değerli işbirliği fırsatları var” dedi.
Erdoğan’ın U dönüşünün gerisinde ne yatıyor?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, “Benim için artık yok” dediği Mitsotakis yönetimindeki Yunan hükümeti ile ilgilerini olağanlaştırma atağının gerisinde yatan nedenler de merak uyandırıyor.
Bunda Türkiye’nin işlemleri tekrar Batı’ya dönmüş olup olmadığını gösteren işaretler veren Triantaphyllou, “Bence pek çok faktör rol oynuyor” diyerek şu değerlendirmeyi aktardı:
“Zordaki Türk iktisadı ve Erdoğan’ın yatırım çekme çabasının sıra yanı Türkiye’nin yine şekillenen ticaret ağlarında kendisini ameliyat çabasıi bunlardan bazıları. Yeniden Ukrayna savaşının sürmesi, ABD’nin Yunanistan ile artan askeri işbirliği ve Türkiye’nin Batı ile bağının büsbütün kopması çabasının da Tesirli olduğu kanaatindeyim.Ayrıyeten Türkiye bölgesindeki kilit bir aktör yine kazanmak istiyorsa komşularıyla konuşması gerek.Türkiye’nin ABD ve AB ile ilişkilerinin yine canlanması Yunanistan ile normalleşme önemli… Biden idaresi F-16’ların modernizasyonuna yeşil ışık yaktı lakin Kongre’nin de ikna edilmesi gerekiyor. Ve Washington bu nedenle Ankara’ya Yunanistan ile konuşma iletisini veriyor.”
ABD, Türkiye’nin Yunanistan ile ilgilerini normalleştirmesini, bölgedeki tansiyonların tırmanmasından kaçınmasını istiyor.Fotoğraf: Imago/imagebroker
“NATO’da birlik mutlak özgürlük”
Ankara-Atina çizgisindeki görüşmeler ve Berlin’in bu süreçte yürüttüğü gizli görüşmeleri izleyen Alman uzman Dr. Ronald Meinardus, Türk-Yunan münasebetlerinde yeni bir sayfa açılmasına büyük değer atfedildiğine, bilhassa de Ukrayna savaşının başlamasından itibaren Batı için NATO’da birlik sağlamanın “mutlak” parlaklığının altını çizdi.
Atina merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı’nın (ELİAMEP) uzman uzmanı Meinardus, “İki NATO ortağı ortadaki bir ihtilaf, Putin Rusya’nın ekmeğine yağar, NATO için de siyasi bir felaket olur” diye konuştu.
Atina merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı’nın (ELIAMEP) uzman uzmanı Dr. Ronald Meinardus.Fotoğraf: DW/K. Danetzki
Almanya’nın bu şekilde iki komşunun ortasında kolaylaştırıcı rol üstlendiğine dikkat etmesi Meinardus, “Bölgede iki NATO müttefiki ortada ihtilafın önlenmesi, Washington için oluşturulan ülkeyi bir maksat. Ve ABD, Yunanlılar ile Türklerin problemlerini barışçıl bir biçimde birleştirmelerini sağlama görevini Almanya’ya verdi. Berlin’ içinde, son vakitlerde yaptığı üzere, Atina ve Ankara ortasında arabuluculuk yapmanın gerisinde işte bu görevlendirme yapıyor ve bu günlerde vakitte Alman diplomasisine de ek bir tartı kazandırıyor” diye konuştu.
Erdoğan’ı Almanya mı ikna etti?
“Almanya’nın Türkiye ile Yunanistan’ın ortasındaki arabuluculuğu yeni değil” diyen Meinardus, 2020 yılında Doğu Akdeniz’de tırmanan tansiyonun iki ülkede askeri bir ihtilafın durduğunu hatırlattı, “Dönemin Şansölyesi Angela Merkel’in güçlü siyasi müdahalesi sonucunda durum sakinleşti” dedi.
Olaf Scholz periyodunda de Doğu Akdeniz ve Ege’de tansiyonun tırmanmasını önlemenin, Ankara ve Atina ortasında kalıcı bir yumuşama sağlamanın, Alman dış siyasetinin değerli amaçlarından biri olmaya devam edeceğini vurgulayan Ronald Meinardus, Berlin’in teşebbüsü son derece geçen Aralık’ta bir ortaya geldiğini, bu sayede diyaloğun yine başlatıldığını söyledi.
Scholz hükümeti, Türkiye ile Yunanistan ortasında bilinmeyen görüşmeler yürüterek kolaylaştırıcı rol oynuyor.Fotoğraf: Michael Kappeler/dpa/picture Alliance
Alman uzman, “Berlin, Erdoğan’ın ‘Benim için artık Mitsotakis yok’ siyasetini geride bırakmasına ve komşuların yine kullanımına ilişkin değerli bir katkı bulundurduğu bilgisini paylaştı.
Uluslararası Adalet Divanı seçeneği masada mı?
Her iki tarafın ulusal sıkıntılarına müdahale edilmesine karşı bunlar Almanya’nın müzakerelerin içeriğine, sıkıntıların nasıl çözümlenmesi formatı hiçbir müdahil olmamaya ihtimam gösterdiğine vurgu yapan Meinardus, “Berlin’in maksadı her iki taraflı da çalışabilir masaya oturması ve ortaklaşa tahliller aramasıdır” aktarıldı.
Ronald Meinardus, bu nedenle Alman hükümetinin Türk-Yunan anlaşmazlığı tahlillerinin hakkında görüş vermekten imtina ettiğini, bununla birlikte Berlin’de tahkim yoluyla, örneğin Lahey’deki Memleketler arası Adalet Divanı’na giderek sağlanacak bir tahlilin âlâ bir gelişmenin arttığının konuşulduğunu kaydetti.
Lahey’deki Milletlerarası Adalet Divanı.Fotoğraf: Peter Dejong/AP Fotoğraf/resim ittifakı
Alman uzman, “Ancak bu türden bir prosedürün gerçekleşebilmesi için uzun hazırlık çalışmaları ve Ankara ile Atina ortasında güçlü müzakereler yapılması gerekmekte. Ve bu bahisin 5 Eylül’de yapılacak dışişleri bakanları dışında değerli bir temel olması muhtemeldir” dedi.
Almanya neden kutlamalara büyük değer veriyor?
Ronald Meinardus’a bağlı bu sorunun davasında çok net. Avrupa’nın ekonomik gücü Almanya’nın klâsik olarak birleştiğinde bağlantılara değer atfettiğini vurgulayan Alman uzman, göç sıkıntısında olmak üzere, Avrupa’nın dış sonlarındaki istikrarsızlığın tüm kıtayı olumsuzlaşmaya işaret etti. Güneydoğu Avrupa ve Doğu Akdeniz’in Almanya için sağladığı kıymetin ölçüsünün çizen Meinardus, “Ukrayna’daki savaşla bu bölge ehemm daha da arttı. Yunanistan ve Türkiye bu savaşta cephe devletleri olarak devam ediyor. İşbirliği yapmaları, NATO faaliyetlerine etkin katılımları, Batı’yı güçlendiriyor Bu nedenle Berlin tansiyonunun kalıcı olarak azaltıcı ehemmiyet veriyor” diye konuştu.
İki ülkenin görüş ayrılıklarını aşmaya yönelmeleri, üst seviyedeki siyasi diyaloğun başlaması, iyimserliğin arttırılmasısa da, geçişlerin temel görüş ayrılıklarını aşmayı başarıp başaramayacaklarını yaklaşan süreç.
“Önemli bir ilerlemenin sürdürülmesi fazla iyimser olur”
Ege Üniversitesi Memleketler arası Bağlantılar Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Altuğ Günal, ülkelerdeki seçimleri kazanan Erdoğan ile Mitsotakis’in gerilerindeki güçlü halk özellikleri ile politiklerin tahlili ya da en azından münasebetlerin tekrar olağanlaşması istikametinde umut veren adımları attıklarını söylemekle birlikte, “Temel obezite üzerinde bir ilerlemenin devam etmesi fazla iyimser olur” dedi.
Günal, 5 Eylül’de Fidan ve Gerapetritis’in yapacakları kritik görüşmede yakınlaşmayı sağlayacak adımlar ve güncel üst seviye toplantıların gündemlerini belirleyeceklerine işaret ederken, “İki bakan merkezi uygun bir ferdî alakaya sahip olmak ve bu sayede bazı sıkıntıların gerginliğe dönüştürüldüğüden çözüldüğü kırsal Gerapetritis tarafından yakın zamanda tabir Hakan Fidan, siyaset bilimi üzerine ABD’de lisans okuyan ve milletlerarası ilgiler üzerine yüksek lisans ve doktorası olan, akademisyenlik de uygulanan bir isim. Yunanistan’ın Yeni Dışişleri Bakanı Gerapetritis de misal biçiminde, Oxford’dan doktorası olan, LSE ve Harvard Üniversitelerde misyon yapan bir hukukçu akademisyen, AB hukuku çok düzgün biliyor. Münasebetiyle burada düzgün bir şekilde uyumlu olmuş görünüyor” diye konuştu.
Ege Üniversitesi Milletlerarası Bağlantılar Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Altuğ Günal.Fotoğraf: Privat
Gerapetritis’in bakanlığı olmadan önceki konuşmalarının tonunun daha sert ve Yunan klasik tezlerini yansıtan kalitesinde olduğunu, bakanın sonraki konuşmalarının ise daha yumuşak olduğunu söyleyen Günal, “Ancak iki tarafında da, olumlu ve barışçıl telaffuzların ortasında kendi bilinen tezlerini sıkıştırdığını ve aslında yeni devirlerde de onları takip edeceklerini belirli aralıklarla görülebiliyor” kelamlarını kaydetti.
“İki yanlısı milliyetçi kesim güçlü”
Günal, olağanlaşma sürecinde ticaret, iktisat, sivil müdafaa, turizm amacıyla ortak yayınların olduğu konularda olumlu gelişmeler yaşanabilir ve bu alanlarda ilerlemenin de zati olması gerektiğini açıkladı, temel mevzuların tahlili konusunda neden ihtiyatlı olduğunu şu sözlerle açıkladı:
“Türkiye ve Yunanistan merkezdeki ülkeler iki taraf için de çarçabuk dava ulusala dönüşebilmekte ve toplumun bir bölümü tahlil olarak diğer bölümü vatana ihanet olarak değerlendirilebilir. riskleri ortadan kaldırmak.”
“Yakınlaşmayı engelleme çabalarına dikkat edilmelidir”
İsveç’in NATO’nun gidişinin pürüzü kaldırmasının akabinde Türkiye’nin ABD ve AB ile ilişkilerinin olağanlaşma yolunda ilerlemesi halinde Türk-Yunan münasebetlerinin de gelişimini daha açık bir şekilde anlatan Altuğ Günal, sözlerini şöyle tamamladı:
“Yunanistan’ı dev bir askeri üs haline getiren ABD ile ilgilerin düzelmesi kesinlikle Yunanistan ile Türkiye ortasındaki yakınlaşmaya izin verir. AB’nin kabul edilmesi konusunda bir Türkiye, veto hakkına sahip üye Yunanistan ile bağlantılarında daha uzlaşmaya açık hale gelebilir, Yunanistan da Türkiye’nin AB’sinden kopup daha sert siyasetlerin izlenmesi için uzlaşmaya daha açık olabilir.gerçekten Mitsotakis, Türkiye ile münasebetlerin en sıkıntı devrinde bile Batı’yla karşı bir Türkiye’nin, Yunanistan’ın indirmek için çıkarlarına uygun olmadığını bir çok kere kabul etti.Bununla birlikte Türk-Yunan uzatma sayesinde ABD’nin bile sonuna kadar Yunanistan’ın en büyük silah tedarikçisi haline gelen ve bilhassa sattığı Rafale savaş uçakları ve FDI sınıfı FDI sınıfı Fırkateynler sayesinde kâr rekorları kıran Fransa’nın bu yakınlaşmayı engelleme eforlarına yönelik de dikkatli olmak gerekir.”
News
