İsrail ile İran ortasından giderek tırmanan gerginlik Türkiye’ye de yansırken, gözler bu gerginliğin Türkiye-İran ve Türkiye-İsrail münasebetlerini nasıl etkileneceğine çevrildi.
İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid dün yaptığı açıklamada, Türkiye’de bulunan İsraillilere ülkelerine davet ederek, İran’ın İsrail’e atak hazırlığında olduğunu belirtmişti. Vatandaşlarına “mümkün olan en kısa sürede” Türkiye’den ayrılmalarını söyleyen Lapid, ortada “gerçek ve yakın bir tehlike olduğunu” lisana getirmiş, Türk güçlerine de yardımlarından dolayı teşekkür etmişti.
İsrail basınına karşı Ankara, İsrail maksatlarına yönelik taarruz hazırlığı içinde İranlı bir çete ortaya çıktı. Dışişleri Bakanı Yair Lapid’in resmina seyahat ikazının çete haberlerinin İsrail basınına sunulmasından bir gün sonra dikkat çekiliyor.
İsrail Ulusal Güvenlik Kurulu’nun gösterdiği şekilde geçen ay sonu da Türkiye’ye seyahat uyarısı uygulandı.
İsrailli Bakan Lapid’in açıklamasının akabinde Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, dün gece İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir-Abdullahiyan ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmeye dair bilgi verilmedi.
Mücadelenin üçüncüsü nasıl sıçradı?
Peki Lapid’in açıklaması ile yeni bir boyut kazanan İsrail-İran çabası neden Türkiye’de üçüncü sırada sıçradı?
DW Türkçe’ye son hatıralarını takdirlendiren İran Araştırmaları Merkezi (İRAM) Dış Siyaset Koordinatörü Dr. Bilgehan Alagöz, son bir ayda İran’da İsrail irtibatlı olduğu bilinen çok sayıda gelişmenin olduğunu hatırlatarak, bunların ortasında en dikkat çekenleri Parçin Askeri Tesisi’ne yönelik patlamalar kuruldu İHA saldırısı ve İran İhtilal Muhafızları Ordusu’nun üst düzey kumandanlarının kuşkulu hallerinde vefatları olarak gösteriliyor.
İran Araştırmaları Merkezi (İRAM) Dış Siyaset Koordinatörü Dr. Bilgehan AlagözFotoğraf: Privat
Alagöz, İsrail Başbakanı Naftali Bennett’in Savunma Bakanlığı’nın yaptığı gelişmelerin devirde yani 2018’in sonlarına doğru piyasaya sürülen “Ahtapot Doktrini” ile ilintili sergilendiğini düşündüğünü belirterek, bu doktrini ve İran’ın buna karşılık olduğunu şöyle anlatıyor:
“Bu doktrin özelliğine sahip ahtapotun başı İran kolları’ı, ahtapotun İran’ın bölgesel milis kümeleri ve (Irak, Suriye, Lübnan ve Yemen üzere) müdahalelerini temsil etmektedir. Münasebetiyle İsrail İran’a müdahaleler yapılabiliyor yük çalışıyor. Bu durum İran’da nötral kalışı ister istemez İran’ı İsrail’e dönük olarak üçüncü bölgesel operasyonlara sevk etmekte.”
Alagöz, oğlu periyotta haberlere yansıyan İran kaynaklı atak savlarının ana münasebetinin İran’ın kendisine ait İsrail kökenli olduğunu savurduğu akınlara karşılık vermeme ile oluştuğunu belirtiyor.
İran ve Ortadoğu Uzmanı Arif Keskin de son gelişmelerin başlangıcının aslında ABD Lideri olarak Joe Biden’ın toplanmasına kadar uzandığına dikkat çekerek, Biden ile İsrail’in İran’ın ortasındaki nükleer gücü ile ilgili önemli bir ihtilafın bulunduğunu hatırlatıyor. İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun beş daimi üyesi (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin), Almanya ve Avrupa Birliği (AB) 2015 yılı ortasında nükleer muahedenin tekrar canlanması için geçen sezon sonunda savaşlara yine başlamıştı.
İran ve Ortadoğu Uzmanı Arif KeskinFotoğraf: Privat
Keskin, bu süreçte rahatsız olan İsrail’in, İran’ın nükleer tesislerine ve bilim beşerlerine yönelik çok sayıda operasyon düzenlediğini ve bu nedenle İran’ın nükleer güçlenmesini engellemeye çalıştığını belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Ancak artık İsrail bir siyaset değişimine giderek İran’ın içinde operasyon yapma ve maksatlarını yalnızca nükleer güçle ilgili kişilerle sonlu tutmamaya başladı. Yalnızca Tahran değil İran’ın geneline de yayabileceklerini söylüyor. İran da buna cevap olarak İsrail içinde operasyon yapamadığı için başka bölgede yapıyor Böylece üçüncü ülkelerdeki iki ülke için bir uğraş alanı dönüşüyor.”
Türkiye-İran münasebetleri nasıl oluyor?
Lapid’in telaşını yansıttığı formda Türkiye’nin İsrailli kadınlara yönelik bir akın durumunda bundan esasen hassas olan Türkiye-İran bağlantılarının de etkilenebileceği belirtiliyor.
Alagöz, İran’ın son devrinde Türkiye aleyhindeki telaffuzlarının artırıldığının bildirildiği, bunun iki temel sebebinin Türkiye’nin Suriye’de Tel Rıfat’a planlı askeri operasyon ve İsrail ile Türkiye ortasındaki son yakınlaşma olarak gösteriliyor. Alagöz münasebetlere dair öngörüsünü ise şöyle aktarıyor:
“Ancak bu dönemdeki rahatsızlıklar ikili bağları büsbütün sabote edecek bir boyutta değil. 8 Haziran’da İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile yaptığı telefon görüşmesi sırasında Astana’nın canlı kopmasını bilhassa vurguladı. Bu da İran’ın Türkiye ile münasebetlerde darbeyi düşürmesi yansıtılmaktadır.”
Keskin ise son durumda Türkiye-İsrail bağlarından daha çok Türkiye-İran bağlantılarının değişeceğinde görüşecek. “Eğer İran burada bir operasyon yapacaksa bu aslında Türkiye için bir egemenlik sorunu. Türkiye müdahil değilse bir sorun içinde kendini buluyor” diyen Keskin, İran Dışişleri Bakanı’nın geçen hafta başında planlanan ziyaretinin iptalinin nedeninin açıklandığına işaret ediyor.
Türkiye-İsrail yakınlaşması devam edecek mi?
Son tansiyon bir ülkeden Türkiye-İran ilişkilerini ezaya sokarken, diğer taraftan İsrail ile Türkiye ortasındaki yakınlaşmanın nasıl süreceğine dair sorulara da yol açtı.
Arif Keskin, İsrail’in son devirde yalnızca Türkiye ile değil, diğer Arap ülkeleriyle de ilgilerini geliştirdiğini hatırlatarak, aslında bölgede şu anda İran dışında İsrail’e sorun yaratacak bir ülkede pek kalmadığını belirtiyor.
Alagöz, Türkiye’de ilgili makamların resmi bir açıklama açıklamasıyla birlikte İsrail basınına sızan bilgiler Türkiye’nin İsrail faaliyetine yönelik bir operasyonla geçen ay önlediği tarafa işaret ederek, güçlü bir şekilde söylüyor:
“Dolayısıyla Türkiye’nin kendi yetiştiği İran ya da İsrail farklı etmeksizin hiçbir ülkenin hareketine izin verip vermeyeceği aşikar. Uzun yıllara yayılan tansiyonu her iki ülkede de geride kalıyor. O durumda Türkiye ve İsrail ortasındaki yakınlaşma eğilimi devam edecek.”
News
