Türkiye ile İsrail ortasındaki olağanlaşma süreci diploması ve güvenlik alanında işbirliği adımlarıyla devam ederken İsrail’de iç politik dengelerin işleyişi ve iktidara yine sağcı başkan Benyamin Netenyahu’nun gelme ihtimalinin bu sürecin nasıl etkileneceği merak ediliyor.
İsrail’deki hükümet hükümetinin ortaklarından Başbakan Naftali Bennett ve Dışişleri Bakanı Yair Lapid, geçen pazartesi günü Meclis’i feshederek erken seçime gitme kararını aldıklarını duyurmuşlardı. Bu kararın gelecek hafta başında Meclis’te onaylanması bekleniyor ve dolayısıyla İsrail yaklaşık 3,5 yıl içinde beşinci sefer genel seçime girecek.
Erken seçime kadar ise Lapid’in süreksiz başbakan olması bekleniyor. Haziran 2021’de iktidara gelen Bennett liderliğindeki 8 partili yedekleme, Netanyahu’nun üst üste 12 yıllık başbakanlık dönemini sona erdirmişti.
İsrail’de Salı gecesi yapılan son anketlere göre Meclis’te Bennett-Lapid’in düzenlediği 8 partiye karşılık Netenyahu’yu destekleyen 4 partinin ortasındaki kilitlenmenin devam ettiği görülüyor.
Lapid iç siyaset gelişmelerinin ağır olduğu bir periyotta Perşembe günü Ankara’yı ziyaret ederek Dışışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile bir ortaya çıktı. İki bakanın temsil hacminin büyükelçi seviyesinin çıkarılması için gerekli sürecin başlatıldığını açıklamıştı.
İsrail’in eski başbakanı Benyamin NetenyahuFotoğraf: XinHua/dpa/picture Alliance
“Tango iki kişiliktir”
Peki tabana vurmuş olan bağlantılarını son devirde tekrar kaldırmaya çalışan iki ülke ortada yumuşama İsrail’deki iç politik gelişmeler ve Netenyahu’nun yine başbakan olma ihtimalinden nasıl etkilenebilir?
Üst seviye Türk kurumsal bu düzeyde karşılık çok fazla yorum yaparak diplomasının bilinen kelamlarından birini hatırlatıyor: “Tango iki kişiliktir”.
Netenyahu’nun tangoda Türkiye’ye ortak olup olmadığı hakkında bilgi edinilebilir, ancak artık İsrail’i bölgedeki yeni yerlerde kıymetlendiren kullanılmışa bağlı olarak Türkiye-İsrail’in yakınlaşması durumunda bölge dengelerinde iç siyasi gelişmelerden çok da keskin bir halde etkilenebilir.
Geçmiş periyotta Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Netenyahu birbirlerine yönelik çeşitli açıklamalarda sert sözler kullanmışlardı. YETERLİ Parti Genel Lideri Meral Akşener’in Erdoğan’ı Netehyahu’ya benzeten istikametteki bir açıklaması ise AKP tarafından çok sertleştirilmiş ve Erdoğan Akşener’e manevi tazminat davası açmıştı.
Uzun yıllar İsrail Dışişleri Bakanlığında çalışan ve 1981-1983 yılları arasında ortada maslahatgüzar olarak Türkiye’de de misyon yapmış olan Dr. Alon Liel, DW Türkçe’nin oyununa karşılık “İlişkileri izlediği biçimde yönlendiren şey son iki haftadır terörle uğraştaki işbirliğiyle çalışıyor. Bu bir oyun Lapid şayet bir oyuncu olarak düzenli bağları güçlendirecektir. Ancak Netanyahu’nun karşılıklı ilişkilerini bozabilir” kullanıyor.
Netenyahu başbakan olursa iki ülkeyi ne bekliyor?
Netenyahu’nun İsrail iç siyasetinde yine başbakan olup olmadığı tartışılan gelişmelerden. Likud Partisi başkanı Netenyahu, oğlu bir yıldır yedeklemeyi ve iktidara geri dönmek için güçlü bir muhalefet sergiliyordu.
DW Türkçe’ye konuşan Ankara Siyasetler Merkezi Londra Temsilcisi Dr. Selin Nasi, İsrail siyasetinde 120 sandalyeli Knesset’te çoğunluk sağlamanın çok kolay olmadığını ve Netenyahu’ya takviye verenlerin genellikle çok sağ partiler olduğunu hatırlatıyor. Nasi, “Netenyahu’nun tekrar gelmemesi mümkün olabilir mi? evet olabilir. Lakin muhalefet partileri çabaları kadar kendi ideolojik çıkarlarının geride kalmasını başardılar. Bunu bir kere daha başarma bahtları olabilir” diyor.
Ankara Siyasetler Merkezi Londra Temsilcisi Dr. Selin NasiFotoğraf: privat
Netenyahu’nun tekrar olası bir gelişme ihtimalinin Türkiye-İsrail ortasındaki yeni süre boyunca tesirini de yorumlayan Nasi, iki ülkenin münasebetlerinin olumlu bir seyirde olduğunu ve bu gidişin bölgesel olarak yeni güç istikrarı ile örtüştüğünü belirtiyor. Nasi, şunları söylüyor:
“Türkiye de artık Ortadoğu’da İran’a karşı ancak açık bir halde açık olarak lanse edilmese de İran’ı bağlantı maksadı taşıyan bölgesel hizalanmanın yanında yer alacak şekilde görünüyor. Gelişmelere bu yönde yani bölgesel son gelişmeler perspektifinden ilişkiler Türkiye-İsrail ilgilerinin bu seyirde devamı öngörebiliriz.”
İsrail iç siyasetini ve yakından takip eden Dr. Remzi Çetin, İsrail’deki bir seçimde iktidar değişikliği olması ve hatta Netenyahu’nun iktidarın gelmesi durumunda bile iki ülke münasebetlerindeki olumlu ivmenin kaybolmayacağını düşünüyor.
DW Türkçe’ye konuşan Çetin, “Bu rüzgarın tersine çevrilmesi mümkün değil. Zira şu anki mevcut hükümet dış siyaset bakış açısını aslında Netenyahu’nun kaldığı yerden devam ettirdi” derken bu stratejin modülü olarak Körfez ülkeleri ve Türkiye ile açılım süreçlerini örneklendiriyor. Çetin, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“O yüzden Netanyahu geldiğinde Türkiye ile köprülerin atılacağı yerde bir görüşe çok katılmıyorum. Netanyahu’nun mevcut finansmanı gerçekleştirildiği normalleşmeyi sekteye uğratacağı ya da yarıda keseceğine inanmıyorum. çıkarlarına göre hareket etmek zorunda.”
Nasi de İsrail’deki bu sürekliliği sürdürmeye dikkat ederek “İsrail’de genel manada dış siyasete büyük oranlarda dışişleri ve güvenlik istikamet verir. O nedenle iktidarda çok da radikal bir sapma yaşanmıyor. Devamlılık daha temel. Ancak tabi ki tedavi da olmuyor değil” diye konuşuyor.
“İki ülkenin lideri de pragmatik”
Uzmanlara göre her ne kadar bazen karşılıklı sert açıklamalar yapsalar da gerek Erdoğan’ın içerdiği Netenyahu iki pragmatik başkan.
Çetin, Erdoğan’ın elbette Netanyahu ile bağlarına çok sıcak bakmadığının bilindiğini, kendisinin iki ülke ortasındaki istihbarat ilgilerinin devam ettiğini açıkladığını hatırlatıyor.
Erdoğan bu açıklamayı Aralık 2020’de yapmış ve “En doruktaki kişilerle ilgili konularda bazı ülkelerle bulunmaktaydı. En zirvedeki ile ezalar olmasa da ilgiler çok farklı görünüyordu” durumları kullanmıştı.
“Günümüzde bir İran tehdidi var ve bu çok önemli” diyen Çetin, Suriye’de Rusya’dan boşalan İran’ın yerleşmesinin yalnızca İsrail için değil, Türkiye için de tehlikeli bir gelişme olduğunu belirtiyor ve şöyle konuşuyor:
“O nedenle konjonktür ne olursa olsun İsrail ve Türkiye kimi yerlerden uzaklaşsa da hiçbir şekilde yine parçalarla yollar birbirine ulaşabiliyor. Bugün İran’daki İsrail ve Türkiye’nin yine bilgilerini keşfetmelerini sağladı.”
Dr. Remzi Çetin Fotoğraf: özel
İsrail ile İran ortadaki tansiyon Türkiye’ye de yansımış ve İsrail Türkiye’deki İsrailli bürokrat ile aileleri ve satmak “İran’ın hedefindesiniz Türkiye’yi terk edin” iletisi göndermişti. İki ülke ortasında bu alanda bir işbirliği oluşturulmuşken organizece açıklanırken, İranlı suikast zamanlarının yakalandığı yere ait haberler basına yansımıştı.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da dün Lapid ile ilgili basın toplantısında “Güvenlik kurumlarımız yakın işbirliği içinde çalışmayı sürdürüyorlar, temas halindeler ve şunu söylemek isterim; bu tür olaylarda yaşanmasına hiçbir biçim bırakmayız, terör ataklarına da kesilmemiz mümkün değil. verilmiştir” ifadelerini kullandı.
Selin Nasi, Netenyahu’nun geçmiş periyotlarındaki ile günümüzün stratejik konjonktürünün çok farklı olduğunu hatırlatarak “Netenyahu da olsa Erdoğan üzere pragmatik bir siyasetçi ve geri gelme vaktinin ruhuna uygun bir şekilde çalışarak, uygun siyasetleri ve uygun siyasi söylemi ve buna uygun rızayı da üretebilen güçlü bir başkan. O nedenle radikal bir sapma ben bölünmüş durumda” diyor.
Bazı adımlarda gecikmeler olabilir mi?
Peki iki ülkenin olağanlaşması için atacağı adımların bazılarında İsrail iç siyaseti nedeniyle gecikmeler yaşanabilir mi?
Nasi’ye göre bu olasılık büyükelçilerin atanması ile ilgili kelam konusu olabilir.
“İç siyasetten kaynaklanan bazı gecikmeler tahminen olabilir, ancak süreçten raydan pek beklenmiyor” diyen Nasi, istihbarat çalışmaları işbirliği ile iki ülke ortasında olumlu manada oldukça yol kattığını belirtiyor.
Bu ortada sadece İsrail’de değil, Türkiye’de seçim sürecine yaklaşıldığı ve İsrail ile münasebetlerin Türkiye’deki sağ partiler için de değerli bir dikkat çekici olduğuna dikkat çekiyor.
Çetin, Türkiye ve İsrail ortasında son periyottaki yakınlaşmanın çok demokratik bir yolu yoktu, “tuzaklarla ve provokasyonlarla dolu” olduğuna işaret ederken, Nasi de geçen Ramazan’ın değerinde “İlişkiler Ramazan’da değerli bir imtihandan bence muvaffakiyetle geçti” yapılıyor.
News
