Türkiye Raportörü: NATO ile AB ortasında kusurlu

Avrupa Parlamentosu’nun (AP) İspanyol Toplumsal Demokrat Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor, DW Türkçe’ye Türkiye’nin İsveç’in NATO onayına ait muahedeyi takdir etti. İsveç’in NATO’ya kabul edilmesi ile Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) giriş ortasında bağ anlaşılmasını yanlış bulduğunu söyleyen Sanchez Amor, Türkiye’nin AB’nin kabulünün Kopenhag kriterlerini yerine getirmesine bağlı olduğunu tabir etti. İnsan hakları faaliyetleri ve iş insanı Osman Kavala, HDP’nin eski Genel Lideri Selahattin Demirtaş ve HDP’li belediyenin hür bıkarılmasının bildirildiğini söyleyen Sanchez Amor, vize serbestisi çalıştırılmasının konusunun da Türkiye’ye bağlı olduğunu tabir etti. Sanchez Amor, AP’nin Gümrük Birliği’nin modernizasyon görüşmelerinin başlatılmasına karşı olmadığını, lakin bunda da güvensiz ve pahaların değerinin taşıdığını kaydetti.

DW Türkçe: Ankara, Vilnius’taki NATO Doruğu’nda İsveç’in Kuzey Atlantik İttifakı’nın silinmesine onay sinyali verdi. Bu gelişmeyi Avrupa Parlamentosu’nda nasıl değerlendiriyorsunuz?

Nacho Sanchez Amor: Türkiye açısından bu bahiste kolay bir çıkış sözü yoktu. Türkiye kendi kendine bu duruma girmiştir. Herkes biliyor ki İsveç’in katılımını geciktirmek, Rusya’nın askeri açıdan yardım etmekten başka bir şey değil. Bu kadar kolay. Tahminen de bu nedenle Azov tutukluları konusunda kimi şakalar yapıldı. Evet, bunu Türkiye’den aldık, münasebetiyle mutluyuz. Türkiye nihayet bu durumun ülke imajına çok ziyan veren bir sıkıntı belirtileri mevcuttu.

İsveç’in NATO üyeliği ile Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) üyelik perdesi ortasındaki paralellik AP kulislerinde nasıl yankılandı?

Sanchez Amor: İsveç’in NATO’ya dönüştürülmesi ile Türkiye’nin AB’nin ortasında bağ kurulmasını desteklemesi mümkün değil. Bunların tabiatı gereği, jeopolitik ve politik açıdan, iç siyaset açısından büsbütün iki farklı dünyadır. NATO demokrasilerin askeri kulübüdür. AB ise demokrasiler kulübüdür. Tam manasıyla demokrasi içermeyen AB üyesi olamazsınız. Bunun kesme yolu yoktur. Kopenhag kriterlerine uymak. İştirak süreci; esas olarak kıymetler ve bunlara ilişkin ayrıntılar bulunmaktadır. Hasebiyle bu borcu kusurlu bir adım oldu fikrimde. İştirak sürecini tekrar canlandırmak istiyorsanız tek şey süreleri ile ahenk sağlamaktır. Türkiye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ne yapılması gerektiğini çok güzel biliyorlar.

Yani…

Sanchez Amor: Yıllardır üyesiniz, jeopolitik durmanız AB’nin bölünme süreciyle ilgili bir husus değil. Türkiye ile birçok alanda iş yapılıyor. Ancak kayıt olma durumu ve kıymetleriyle ilgili bir mevzudur. İştirak hayatında yine dönmek istiyorlarsa ne yapılması çok yeterli biliyorlar. Kavala’yı, Demirtaş’ı ve HDP’li belediye liderlerini özgür bırakın, HDP belediyesinin beyanlarını iade edin, LGBT aktivistlerine yönelik baskıyı sonlandırın, medya özgürlüğüne karışmayın, medyaya ve toplumsal medyaya cezayı kesmeyi durdurun. Hepsini biliyorlar, zirai olarak bütün insan hakları dünyasını yıllardır söylüyorlar.

Genişleme süreci bugün Batı Balkanlara ek olarak Gürcistan, Moldova hatta Ukrayna konuşuluyor. AB tekrar taraflı müzakerelere dönecek bir Türkiye’ye hazır mı düşünüyorsunuz?

Sanchez Amor: Raporumda da izlenmekte olan, Türkiye baskıcı siyasetlere son olarak AB’ye yakınlaşma yönünde adımlar atar ve bu süreç, örneğin 10-12 yıl sonra muvaffakiyetle elde edilen ise her halükarda yeniden demografik, dinî ve kimliksel planda bazı şeyler öne sürülebilir. Bunu bilmek gerekiyor. AB’nin geniş kapsamlı sürekli jeopolitik zelzelelerine bağlı olmuştur. Sovyetler Birliği’nin özgürlüklerinde de o denli oldu, artık savaşla da o denli. Savaş her geçen gün daha da tehlikeli hale geliyor. Ben demokratik bir Türkiye’nin AB’sinin düzgün bir şeyle birlikte olması. Lakin burada netleşmem gerekiyor: Şayet müzakerelere tekrar başlayın, fasılları çözülebilir kapatalımsek, rastgele bir siyasi mani varsa artık ortaya çıkmalı, süreç süreci değil. Doğu’ya genişleme aşırı biçimde geliyor lakin jeopolitika bu türlü bir şey. Hazırlıklı olmalıyız.

Sonbaharda oylanacak raporlarınızda “Türkiye’de Türkiye ile AB orta fiyatlar ve normlar konusunda mevcut ve derinleşen çatlaku kapatma niyeti yok” diyorsunuz. Türkiye’ye inancınız kalmadı mı?

Sanchez Amor: Türkiye değil, Türkiye’deki sivil toplum değil. Bu aslında benim ana telaşım. Türkiye’nin Avrupa yanlısı, demokrasi yanlısı sivil toplumun büyük çabalarını yalnız bırakmak istemiyoruz. Bunu tüm siyasi tavırlarında lisana getireceğim. İktidar partisi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a olan itimadımızı büsbütün yitirdi. İştirak süreci şayet siyasi iradeniz varsa AB ile yakınlaşmak için işlevseldir. Siyasi irade veya içi boş bir kabuktur. Bu nedenle ve kanımca giderek fonksiyonuz hale geldi. Olağan olarak katılım sürecinde bulunulan süreçte daha yaratıcı, daha yeni, daha uygun bir format arayışında olmazsınız. Türkiye’deki siyasi irade değişiklikleri ise, bu mevzuda iç siyasette Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın rejiminin gidişatına ilişkin işaretler görülüyor, Avrupa Parlamentosu’nda da değişiklik ayrılıyor. Bir çok alanda birçok şeyi konuşabiliriz. Ancak tekrar ediyorum: İştirak süreci ve pahalarla, gerçek bir demokrasinin parlak görünümü kendi tarafında siyasi iradeyle ilgili. Bir ülkedeki siyasi seçim değişebilir. Nasıl yönetileceğine, ne tip bir toplumun geneli Türkiye’yi yönetenler karar verir. AB ile yakınlaşmak istiyorsa burada bizim toplumlarımız. Şayet Rus modeli bir toplumda yaşıyorsanız, bu sizin özgürlüğünüzdür. Ama açık kalması: AB üyesi olmak ve ayrılma süreciyle uyumlu hale gelmenin esasen emin olmaması ve kıymetidir.

Raporunuzda Türkiye’nin saklanabileceğine “gerçekçi alternatif çerçeve”de yer alıyor. Ne olabilir bu çerçeve çerçevesinde?

Sanchez Amor: Türkiye ekonomik, bakanlık, askeri çok yönlü değerli bir komşu. Bağlarımızı en sağlam ve fonksiyonel planı yürütmeliyiz. Bu çerçevenin ne olabileceği konusunda değişiklik yapılması amaçlananlar var. Bazıları 1960’lardaki kadınlarınlık muahedesine dönmesini savunuyor. Bazıları içinde “Gümrük Birliği’ni yine ele alacağız, Türkiye’de toplumsal açıdan değerli bir husus olan vize serbestisini de görüşeceğimiz yeni bir gündem yaratalım” diyor.

Ama Gümrük Birliği için de demokratikleşme beyanını öne sürüyorsunuz raporlarınızda…

Sanchez Amor: Gümrük Birliği’nin yine müzakere edilmeye başlanması için değil o şart. Avrupa Parlamentosu, Gümrük Birliği modernizasyonunun başlamasının başlaması karşı değil. Oturup konuşalım. Lakin işin sonunda Avrupa Parlamentosu’nun emin ve pahalar sorununa bakacağı ve bu alanlarda ilerleme yoksa Gümrük Birliği’nin modernizasyonuna yeşil ışığın yakılıp yakılmayacağı da bilinmiyor.

Vize serbestisi ne olacak?

Sanchez Amor: Bu hususta Türk kamuoyunda yanlış yönlendiriliyor, göç konusunda yükümlülüklerimizi yerine getirdiği söyleniyor. Fakat bunların hepsi var. İkisi çok değerli: Terörle çaba yasalarınızı değiştirmeniz gerekir ve verilerin korunmasıyla ilgili düzenleme yapmalısınız. Türk hükümeti bu mevzuda Meclis’e hiçbir ıslahat paketi göndermedi. Türkiye kalan altı kriterle ilgili yükümlülüklerini yerine getirirse biz de vize serbestisiyle ilgili yükümlülüğümüzün yerine mutlu oluruz. Bu bahiste bir yaklaşım da benimsenebilir. Örneğin, Erasmus sonlandırılmayla başlanabilir, akabinde iş dünyası şeklinde diğer bölümlere genişletilebilir. Burada sorulması gereken soru; Türkiye’nin kriterinin neden yerine getirmediğidir. Kriterler yerine getirilse sorun aşılmış olacak. AB birçok olanak vize imkanı sağlıyor. Türk kamuoyunun bu mevzudan bıktığını biliyor. Kriterlerin neden yerine getirilmediğini Türk hesabına sormalı.

Türkiye kriterleri yerine dahi kimi AB ülkelerinin siyasi pürüzünü çıkarmayı mümkün kılıyor mu?

Sanchez Amor: Sanmıyorum. Avrupa’da her ülke Türkiye ile daha yakın ilgiler içinde olunması şuurunda. Buna ekonomik ilgiler de dahil. Vize serbest ekonomik planı iki taraflı olarak olumlu. Burada gerek Avrupa’nın korunması, gerekse Türk korumasının korunması çok değerlidir. Bu diğer ülkeler için de bu türden oldu. Neden Kosova ya da Gürcistan bundan yaralanabiliyor? Zira kriterleri yerine getiriyorlar. Bu kadar kolay.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşılabilir?