İçerdiği asbest ve tehlikeli kimyasallar nedeniyle tartışmaların odağında olan São Paulo gemisi perşembe gecesi Brezilya’nın Rio limanından İzmir-Aliağa’ya gelmek üzere yola çıktı. Türk Tabipleri Birliği, DİSK, KESK, TMMOB ve Türkiye Barolar Birliği’nin de yaşadığı sivil toplumların, en iyi ve pek çok zararlı-tehlikeli atık nedeniyle São Paulo’nun Türkiye’de sökülmesine karşı ortaya çıkıyor ve geri olayları bekliyor.
Ancak Türkiye’deki asbest tehlikesi São Paulo ile sonlu değil. Asbestli ürünler, adı altında günlük hayatta tutulurken devam ettirilirken, asbestin sökülmesi ve parçalanma süreci de kontroller yetersiz bulunuyor.
Türkiye’de Avrupa Birliği (AB) ahenk gruplarıne paralel olarak 2010 yılında yapılan düzenleme ile asbestli ürünlerin satışı, ithalatı ve üretimi yasaklandı.
Fransızca dava
Ancak tespitler yasağa karşılık asbestin Fransızcası olan ‘amyant’ adı altında yaygın biçimde dağıtıldığı gösteriliyor.
İnternetten pek çok online alışveriş ülkesinde amyant materyaller ferdi olarak satın alınabiliyor. Bunlar ortada yanmaz bant, eldiven, elyaf, tel, conta, sac ayak, egzoz kıvrımları, soba borusu şeklinde yapılar bulunur.
DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Doç. Dr. Emre Gürcanlı, 2006 yılında Dış Ticaret Müsteşarlığı emekçi sıhhati tarafından ve iş ayrıntılarının öğelerinin içe aktarıldığı ile ilgili bir belgenin çıkarıldığı ve asbest içeren sertifikanın ithal edildiğine bağlanmadığının belirtildiği 31 Aralık 2010’da giriş yönetmelikle Türkiye’de asbestli gereç’in ve satılmasının mutlaka yasaklandığını söylüyor.
İçerdiği asbest ve tehlikeli kimyasallar nedeniyle tartışmaların odağında olan São Paulo gemisi perşembe gecesi Brezilya’nın Rio limanından İzmir-Aliağa’ya gelmek üzere yola çıktıFotoğraf: DHA
Yönetmelik değişim ile 2006-2010 yılları arasında yasaklı olan asbestin AB’ye ahenk çerçeve büsbütün yasakladığını vurgulayan Gürcanlı, “Burada gereç olarak tek başına asbestin kullanımı vesaire değil, bireysel zamanlardate asbest içerenn kesintileri da yasaklayan, bakın çiziyorum, kullanılması vesaire değil , piyasadaki baskını da yasaklayan bir değişiklik yapılmış oldu” diyor.
İthalat ve seri üretim var
Asbest ve Tehlikeli Atıklar Derneği’ne ait Türkiye’ye asbest en çok Rusya ve Kazakistan’dan geliyor. Ama içindeki yerli üretimde mevcuttur. DW Türkçe’ye konuşan Asbest ve Tehlikeli Atıklar Derneği’nden asbest söküm uzmanı kimyager Kenan Yıldız, verilerin de bunu teyit ettiğini söylüyor.
İstanbul Kimyevi Hususlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’nin kamuoyuyla paylaşılan bilgilerde bu ürünlerin Türkiye’de üretilip ihraç edildiği gösteriliyor. Buna göre 21 firma işlenmiş amyant ve karışımları ihraç edilirken, bu yılın Ocak ayında 27,2 bin konu ihracat yapıldı.
Asbeste ait yönetmeliğe sahip asbestin her türünün çıkarılması, belirtilmesi, satılması ve ithalatı, asbest içeren her türlü eserin ithalatı ve satılması, asbest ürünlerinin yahut asbest eklenmiş ürünlerin üretimi ve yapılması yasaktır.
Peki yerlerdeki satışlar yasak olmasına rağmen ihracat nasıl gerçekleşiyor?
Yönetmeliğin çok net olduğunu tabir eden Doç. Prof.
Geniş bir alana yayılabiliyor
Çapları 5-10 mikron ortasında kalıcı asbest lifleri bir saç teli sınırlarının yaklaşık 10’da biri civarındadır. Bu nedenle çok uzun aralıklar çarçabuk katlanabiliyor ve hem kişisel sıhhati hem de çevrede sıhhati açıdan değerli bir risk faktörü oluşuyor.
Asbest yönetimi boyunca asbestin sökülmesi ve muhafaza edilmesi ile ilgili pek çok tedbirle birlikte birleştirilmesi hudut kıymetler kapsamına işaret eden Gürcanlı, bu hudut güvenliğinin ise asbestin sıhhat riskinin derecesiyle bağlı olmadığını vurguluyor.
Emre Gürcanlı, “Oradaki limit sen bunun altında asbest alırsan sana hiçbir şey olmaz manasına gelmiyor. Orada riskin derecesi ve tedbir derecesi ortaya çıkıyor. Kimi durumda tahminen bir maske kâfi iken, kimi çalışır durumda ki bilhassa bina yıkımlarında, gemi sökümlerinde vesaire tam manasıyla bir uzay laboratuvar ortamında bir kurulum gerekiyor” diye konuşuyor.
Sağlık riskinde hudut bedeli yok
Asbestin sıhhat riskine ait rastgele bir değer değeri yoktur.
DW Türkçe Üyesi’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Halk Sıhhati Kolu Dr. Ahmet Soysal, “Şu kadar pahanın üzeri insan sıhhati için ziyanlı, bu kadar pahanın altı zararsız olarak bir paha yok. Sonuç olarak asbestle karşılaştığımız vakit az yahut çok, vakit içinde sıhhat tesirleri ortaya çıkıyor” uyarısı yapılıyor.
Avrupa Birliği’nin yanı pek çok ülkede kullanımı yasak olan sırabest Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı’na göre kanserojen tesire sahiptir.
Soysal, asbest maruziyetinin uzaması nedeniyle oluşan sıhhat meselelerini şöyle aktarıyor: “Asbest ile karşılaştığınız andan itibaren asbestozis başta olmak üzere darlığı ile giden akciğer dokusunun bağ dokusu ile yer değiştirmesi ile devam eden teneffüs aşısının yeniden yapıldığı bir tablo ortaya çıkıyor. Ayrıyeten tekrar plevra cerrahi mezotelyoma, akciğer kanseri yanı tüm bu sıhhat tesirlerini barındırırsınız.”
Asbest ve Tehlikeli Atıklar Derneği’nin 2019’da yaptığı laboratuvar testlerine göre Türkiye’de çeşitli markalara ilişkin pudralarda ve Eskişehir bölgesinde üretilen toprak kaplarda asbeste rastlanmıştı. Bu parçaların şu anda ne kadar denetlendiği ise biliniyor.
Sökümünde de kontrol zayıf
Uzmanlar, asbestli malzeme satışının yanı sıra asbestin sökülmesi ve takip sürecinde de kontrol eksikliğine dikkat çekiyor.
Yasal özelliklere göre asbeste ait bildirimler patronun dayanıklılığına dayanıklı, kâfi kontrol ve caydırıcı cezalar yok.
DW Türkçe’ye konuşan iş sıhhati bilim uzmanı Dr. Kaan Karadağ’a özel olarak asbestin bölümleria bloke edilmesi için (dekontaminasyon) yasal düzenlemeler olsa da bu düzenlemeler kâfi bilgi ya da bilgiler içermiyor ve fi delil talep bulunmuyor. Bu nedenle de asbestten uzaklaştırılmaları birçok sayıda fibril kaçırılarak yapılıyor.
İş veren maliyet odaklı
Karadağ, “Türkiye’de dekontaminasyon birimleriyle beşerler korunmuyor. Kapatma sistemleri hakikat bir biçimde kurulmuyor. Bunlar değerli işler ve piyasada bırakıldığı için de düzgün işlemiyor” diyor.
Asbest söküm uzmanı Kenan Yıldız ise şayet iş veren asbest söküp kamu bilgilerine bildirmezse bu tarihten itibaren geleceği vurguluyor. Badirenin tam da burada başladığına işaret eden Yıldız, iş verenin maliyet odaklı gücünüzü ve sıhhat riskinin göz geri geldiği görüşünde. Yıldız, gemi sökümü yahut kırma dönüşümü üzere kesmek için gruplar oluşturulup habersiz kontroller yapılması tabir ediyor.
“Cezalar çaydırıcı değil”
Cezaların da caydırıcılarına değinen Yıldız, “Çalışma Bakanlığı geliyor, cüzi bir ceza kesiyor. Sonra yaparsanız da bir halde yaptığınızı gösteriyoruz. Ve müfettiş arkadaşlar oraya gittiler sonra tekrar eski zamanlara geri dönüyorsunuz” diyor. açıklamada temel sorunun yalnızca devletin olmadığını vurgulayan Yıldız, “Bu işin üç ayağı var, patron, çalışan ve devlet. Yani daima birlikte biz lakin bu tasarrufları sağlarsak başarılı olabiliriz” diye konuşuyor.
Uzmanlara göre Türkiye’deki mevcut tablo, katılımcıların São Paulo Türkiye’ye geldiğinde sökümünde ortaya çıkacak asbeste karşı ne kadar hassas ölçüm süt fikir veriyor.
Kaan Karadağ, “Bu gemi bu koşullar parçalanacak. Hiç kimse bu hususta en ufak bir soru işareti olmasın. Çok hoş yapılacak deniyor lakin hoş falan yapılmayacak. Zira yapılış formları belirlenir. Bu yapılışı biçimiyle piyasanın bu kadar başı boş bırakıldığı, denetimin yapılmadığı bir sistemi hiç kimse bu maliyetlerin içine girip asbest uygun koşullarda parçalamayacaktır” kullanıyor.
“Birkaç kilometrelik alana yayılacak”
São Paulo gemisindeki asbestin endüstriyel sıhhat riskinin çok daha yüksek dikkat gösterdiği Karadağ, “Özellikle parçalandığı yerden çemberler çizin. Meteorolojik şartların nereye taşındığını da kaydedilmedi. Çok yüksek oranda asbestin kilometrelik alanda da yayılacağı” diye anlatıyor.
Mezotelyomanın asbest maruziyetinden 30-35 yıl sonra yaygınlaştığına işaret eden Karadağ, São Paulo’nun sökümünün yapılmasının planlandığı İzmir-Aliağa’da şiddetinin arttığı ve bu şekilde çalıştırılan 0 yaşındaki bebeklerin bile etkileneceğini vurguluyor. Karadağ, “Yani 0 yaşında bir çocuk 35 yaşında akciğer kanseri ya da mezotelyoma ile karşı karşıya kalabileceği bir durum kelam konusu” diyor.
Grieg Green: Genişletilmiş araştırma yapılmadı
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan São Paulo’nun kontrolünü yapan ve Tehlikeli Hususlar Envanter (IHM) Raporu’nu hazırlayan Norveçli Grieg Green firması da geminin tüm kısımlarını güvenli olarak denetleyemediklerini ve gemiyi satın alma alan Sök Denizcilik’e en iyi şekilde piyasaya sürüleceğini belirtiyor . “Karakter üzerinde uzun bir dönem boyunca yatmakta olan eski bir askeri uçak gemisi olan São Paulo için mevcut belgeler çok geniş kapsamlıydı” sunan Grieg Green raporu, bir IHM raporundaki tehlikeli bilgilerdeki her zaman kestirimi olduğunu, São Paulo’nun ithalat/ihracatında yer almadıkları için söküm için uygun olup olmadığı konusunda yorum yapabilecek durumda durumda olacağını söyledi.
News
