Ankara’da son günlerde yaşanan sel, fırtına ve hortum başkentte hayatında değişiklik yapılırken dikkatleri tekrar artan iklim felaketlerinin nedenlerine dönüştü.
Türkiye iklim değişikliğinin şiddetli tesirlerini birinci sefer oturumuna ayırdı. Artan kuraklık, çok sıcaklıklar, orman yangınları, satıcı, dolular…
2021’de Batı Karadeniz, İzmir ve İstanbul’da yaşanan felaketlere sahne olmuş; Yeniden geçen yaz Türkiye’nin topraklarında 124 bin hektarlık orman alanı patlamalar tescillenmişti. Bu alan yaklaşık 174 bin futbol sahasında denk gelebilir.
Peki Türkiye’de iklim koşullarının iklimlendirilmesinin altında hangi nedenler yaşar?
Küresel iklim ikliminin bilhassa Akdeniz havzasında tesirlerinden bir parça; Hava sıcaklıkları artarken hidrolojik döngülerin kuvvetinin artması ve geçmişe göre sağanak yağışların daha sık görülmesi.
DW Türkçe’ye konuşan Boğaziçi Üniversitesi İklim ve Siyaset Uygulama ve Araştırma Merkezi İdare Heyeti Üyesi Prof. Dr. Lakin bu etkiyi şiddetlendiren bir yapılaşma da söz konusu.
Prof. Dr. Murat Türkeş, kentin iklim değişikliğini hızlandırdığını ve betonlaşmanın iklim değişikliğini hızlandırdığını, Türkiye’de artık yağmur sularının filtrelenebileceği bir ortam kalmadığını vurguluyor.
Türkeş, “Kentler yalnızca betonlaşmayı ve büyümeyi dikkate almadı. Şu anda rekor düşüş düşme dahi, bir metrekarede 30 kilogramlık bir yağış bile Ankara’da, İstanbul’da, İzmir’de yağışa bağlı satıcılar ve su baskınlarının büyümelerine yol açıyor” diyor.
Fotoğraf: DHA
Bu yıl düzenlenen Hükümetlerarası İklim İklimi Paneli’nin (IPCC) kullanıldığı iklim koşullarından etkilenmeyen tek bir ülke kalmadı. Sıcaklıklar artarken yağış buharlaşma durumu ve ormanın değişimi değişiyor. Kuraklık sıklık ve uzunlukları artarken ekosistem bozulup biyoçeşitlilik azalıyor. Yer altı su seviyesi giderek daha derine iniyor.
Yazların kurak geçiş ve yağışların değişken olduğu Akdeniz iklim bölgelerindeki bölgesel ancak tesirlerin daha fazla tıslandığını vurgulayan Türkeş, Türkiye’nin de bu tarzdan biri olduğuna dikkat çekiyor.
Sıcak hava dalgaları
Türkiye’de sıcaklık rejiminin hızıyla ve rekor sıcaklıkların arttığını belirten Prof. Kar yağışları azalıyor. Yağsa bile karında kaldığı süre boyunca azalıyor. Yağış rejiminin oyunuyla birlikte buharlaşma artıyor, toprak nemi hızla azalıyor” diye konuşuyor.
Türkiye’de buzulların da eridiğine, şu an var olan buzulların neredeyse son 25-30 yıllarında kaldığına dikkat çeken Türkeş, kuzey yamaçlarda kalan ve 1-1,5 kilometre uzunluğundaki dağ buzullarında her yıl 5 ila 30 metrelik geri çekilme durumunu tabir ediyor.
Türkiye orman yangınlarında da Akdeniz’in tüm ülkeleri genelinde kabul ediliyor. Ağaçların ya da çalıların yapılarında kâfi su olmaması, o bölgenin ihtiyacına göre yağış almaması ve depolamanın nemi tutmaması veya kuru olması yol göstericidir. Bu durum hastalıkların tedavisinde tesirli oluyor.
“Otuz yıldır ciddiye alınmadı”
Yaz mevsimi giderek kuraklaşırken, çok kurak dönemler üst üste oluşan fönlü hava tipi de orman yangınlarını artırıyor. 2021’deki orman yangınlarından biri.
2019’dan taşınan sıcak hava dalgalarının 2021’de şiddetli kuraklıkla birleşmesi sonucu Manavgat’tan İzmir’in kuzeyine kadar çok geniş bir alanda tutulabilen söndürülebilir hatırlatan Türkeş’e mevcut bütün bunlar, Türkiye’nin iklim bozulmalarından etkilendiğinin göstergesi. Türkeş, son 30 yaşında iklimin ikliminin ciddiyetinin alınmasının ise iklim iklimini zorlaştırdığını tabir ediyor.
Türkiye’de pek çok hava olayının artık çok kısa bir sürete oluşabildiğini aktaran Türkeş, son 30 yılda yer altı sularının süratle çoğaltılması yoluyla seçkin obruklar oluştuğunu belirtiyor.
Normal koşullarda tesirli bir yağış için yağışların bir kısmı, bitkilerin buharlaşırken bir kısmı toprak tarafından emilmesi, yer altı ve yer üstü sularına katılması gerekiyor. Toprakta kalan kısım ise oradaki hayat birliklerini ve ekosistemi özellikleri su haline geliyor.
“Artık dereler yok, yalnızca binalar var”
“Bugün artık bu dereler yok, yalnızca binalar var, bina çatıları var, asfalt yolları var, beton yollar var” diyen Türkeş, genişleyen kentlerin doğal coğrafyayı, doğal akarsu ağını yok ettiğini anlatıyor.
Prof. baskılarına yol açıyor” diye konuşuyor.
DW Türkçe’ye konuşan TMMOB Etraf Mühendisleri Odası Lideri Ahmet Kahraman’a, iklim krizlerinin şiddetlenmesinin altında genel siyasetlerde doğayı, bilimi ve toplum faydasını temel çalışmayan sığınmak mümkün.
‘Siyasi iradesinin hayaline ait plan olmaz’
Kahraman, “Hidroloji denen bir bilim vardır. Bu hidroloji, yağış ve akıntıları inceler. Matematik, istatistik biçimindeki formülleri vardır, bunları kullanır. Lakin siz onların yerine karar vericilerin, siyasi iradenin hedeflerine, düşlerine sahip oldukları planlarla bunları yaşamaktan kaçınamazsınız” tabirlerini kullanıyorlar.
Sermayeyi kâr ve rant odaklı siyasetlerin iklim felaketlerinin temel nedeni olduğunu söyleyen Kahraman, “Kendi felaketleri, hatta hava sıcaklıkları, hatta müsilaj dahil olmamızla bütün bu olgular, aslında bu temel sorunun birer sonuçlarıdır” diyor.
Çözüm ne olmalı?
Ahmet Kahraman, iklim değişikliğinin tesirlerini azaltmak için toplumsal faydayı, halk sıhhatini, doğal kaynakların ve çevrenin korunmasına yönelik siyasetlerin hayata erişiminin sağlanmasını ifade ediyor. Yeni iklim koşullarının yarattığı risklere uygun altyapı kaynağının gücüne dikkat çeken Kahraman, aksi durumda Ankara’daki sel felaketinin son olacağını, daha onlarcasının yaşanacağını söz ediyor.
Prof. Türkeş, altyapı sistemlerinin hazırlanmasında mutlaka tabiat bilimciler, fizik coğrafyacılar, klimatologlarla birlikte çalışılmasının vurgulandığını vurguluyor.
News
