Türkiye’de pestisit kullanımında endişeleri artıran artış

Pestisitlerin kullanımını maksadı, böceklerin zararlı bitkilerini ya da yabani otları önlemek, yok etmek, püskürtmek yahut azaltmak.

Ancak bu kritik durum, “hedef zararlıya” seçicilik göstermediği için dış canlılara da ziyan verebiliyor. Bu nedenle güvenlik testlerinden geçen pestisitler bile akademik literatürde son derece başarılı oldu.

Türkiye’de resmi verilere göre pestisitlerin kullanımında önemli bir artış var. Uzmanlar dataları inançlı bulmazken, yasaklı pestisitlerin ticari faaliyetine dikkat çekiyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı Besin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Türkiye genelinde yıllar ve vilayetler bazında pestisit kullanım ölçümlerini bu ayın başında yayınladı. 2012’de resmi verilere göre 42 bin 611 ton olan pestisit kullanımı 2015’ten sonra keskin bir artış göstererek 2020 ve 2021 yıllarında 53 bin tona ulaştı.

1980’lerde ise bu sayı 7-8 bin ton civarındaydı. Bilim beşerlerine ait bilgilerin aktarıldığı bilgilere göre soru kodları var.

DW Türkçe’ye konuşan besin mühendisi Dr. Bülent Şık, “Türkiye İstatistik Kurumu’nun yaptığı enflasyon hesapları ne kadar güvenli ise bu tespitlerle ilgili bilgilerin de o kadar sağlam olduğunu düşünüyorum” diyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı’na göre 2021 yılında pestisitin en fazla sanayi vilayetinde 4 bin 71 tonluk Antalya bulunmaktadır. Bu ili Mersin, Manisa,Adana,Bursa,Aydın,İzmir,Konya,Malatya ve Çanakkale izliyor.

Ancak Tarım Bakanlığı bu programlamayı yaparken toplam pestisit sistemlerini Türkiye’deki zirai alanı bölüyor.

“İlçenin bir kısmında kıymetlendirme gerek”

10 yıl öncesine kadar vilayet, ilçe ve lokasyonda bazı sayılar yayınlanırken bu bilgiler artık kamuoyuyla paylaşılmıyor.

Pestisitlerin vilayet ve ilçelerdeki bazında kıymetlendirilmesini vurgulayan Bülent Şık, “O vakit biz şundan farklılar. Türkiye’de belirli vilayetlerde, ilçelerdeki pestisit kullanımı sahiden çok önemli halk sıhhati, genel olarak sıhhati oluşturacak düzeydedir” diye konuşuyor.

Bülent Şık, pestisitlerin yüksek düzeyde satıldığını, çeşitli toksik elementlerin olduğunu ve çeşitli sıhhat problemlerine yol açığını, yalnızca insan sıhhati değil, doğal hayatta kalan tüm canlıların olumsuz etkileyerek biyolojik çeşitliliği bozduğunu neden olduğunu vurguluyor.

“Serik, Kumluca, Manavgat riski altında”

Şık’a sunulanlar Antalya’da Serik, Kumluca ve Manavgat ilçeleri pestisitlerin uygulanması en yüksek olduğu yerler. Şık, bu ve misal sistemleriki çiftçiler, çiftçilerin aileleri ve özel kişiler daha önemli bir tehdit altında dikkat çekiyor ve ekliyor: “Dolayısıyla bu tutulmaki doğal fiziki varlıkları, örneğin mevcut olduğu, suyun, havanın pestisitlerle ne ölçüde kirlendiğini de çok daha iyi izlememiz gerekiyor.”

Pestisitlerin atıldığı yerde bekletiliyordu. Atmosfere karışıyor. Toprak su içerisinde akışkan olduğu için diğer ortamlara geçiş yapıyor, besinlerde miktar bırakıyor.

DW Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Halk Sıhhati Kolu Dr. Ahmet Soysal, pestisitlerin akut ve kronik tesirlerine işaret ediyor.

Çiftçiler nasıl etkileniyor?

Akut tesirlerin uygulama yanlışları yüzünden pestisitleri ziraî alanda uygulayanlar ve etrafındaki beşer üzerinde görülebildiği Soysal, ” sırasında esirgeyici gereç kullanılmadığında ya da doz çok fazla atarlarsa akut tablo ortaya çıkar. çıkış şifresi, hata, karında kalması, pankreatit, sistemde sistemin kademeli olarak yavaşlaması, hipotansiyon ve aritmiler ortaya çıkar. Vefata kadar sarfiyat. Bütün bunlara sızma testleri de eklenebilir” diyor.

Soysal, pestisitlerin toplumsal çapta temel değerli sıhhat tesirinin kronik tesirlerinin yapılmasına dikkat çekiyor.

Ağız yoluyla bulanıyoruz

Soysal, tüketilen meyve ve sebzeler ya da uygulama yanlışları nedeniyle içilen sulardan alınan pestisitlerin kronik tesirlere yol açtığına işaret ediyor. Türkiye’de pestisitlerin kullanımı çok kısa bir süre sonra hasat için kesildi o pestisitlerin faaliyet özellikleri ile insanların ağız sindirim yoluyla bulaşabildiğini lisana gelen Soysal, “Pestisitler insan gücüne alındıktan sonra yağ dokuda, böbreklerde ve kalpte birikince tesiri ortaya çıkıyor ve insan faaliyetden atlanamıyor” diyor.

Pestisitlerin mutlaka bir seviyenin kapanmasından sonra sıhhat sorunlarının yolunu açan söz eden Soysal, bu sıhhat sıkıntılarının başında kanserlerin ve doğumsal anomalilere neden olan teratojenik tesirlerin geldiğine dikkat çekiyor.

TTB Halk Sıhhati Kolu Üyesi Dr. Ahmet SoysalFotoğraf: Privat

Tarım ve Orman Bakanlığı’na göre Türkiye’de en fazla kullanılan pestisit türleri fungisit, herbisit, insektisit ve akarisit olarak sıralanıyor.

Kullanılan pestisitlerin izlediği güvenlik testleri ve bir ziyanın seviyesine yönelik savlar ise akademik literatürde son derece başarılıdır.

Bülent Şık, güvenlik politikaları ya da güvenlik testleriyle ilgili çok önemli zaafların olduğu görüşte. Şık, “Çocuklarda ekonomik sistem üzerindeki tesirlerini değerlendirmeye yönelik bir güvenlik prosedürü son derece zayıftır. Üreme sıhhati sistemi olan olumsuz tesirlerini belirlemeye yönelik güvenlik testleri ya da tekrar son derece zayıftır. Bunlara hormonal sistemdeki çeşitli ziyanlı tesirleri şiddetlendirme prosedürlerini de katabiliriz” diyor.

“Grup 2A kanserojen, Türkiye’de serbest”

Dr. Ahmet Soysal ise bu mevzuda glifosat örneğini veriyor. Soysal, “Pestisit kullanımında bütün dünyada tartışılan bir örnek olay olarak glifosatı uygulandı. Bu kesin bir herbisittir. Dünya Sıhhat Örgütü’ne bağlı Memleketler arası Kanser Araştırmaları Ajansı’na bağlı ‘Grup 2Aojen’ yani beşerler için muhtemelen kanser kategorisindeki birtur. serbesttir” diye konuşuyor.

Bir pestisit için çeşitli sıhhat zararlarına ya da doğal hayatta kalanların yoluna açılana ait ispatlar biriktikçe kullanım sınırlaması ya da yasaklanma getiriliyor. Lakin bir pestisit yasaklama getirilmesi veya pestisitin besin maddelerinin çıktığı manasına gelmiyor.

“Yasaklanan pestisitler hala mevcut”

Bülent Şık’a bağlı olarak Avrupa Birliği (AB) mevzuatına göre yasaklanan pestisit çeşitlerinin Türkiye’de kullanımı hala yaygın. Bu durum çoklukla AB’ye ihraç edilen eserlerde yapılan tespitlerde ortaya çıkıyor.

Türkiye’den AB’ye giden eserlerde en çok tespit edilen toksik madde olan Chlorpyrifos’a değinen Şık, “Chlorpyrifos, Avrupa Besin Güvenliği Otorite tarafından 2016’da yasaklandı. Birebir kararı Türkiye’de de eş vakitli olarak alındı. Ancak sonra bakıyorsunuz, hiçbir işe yaramamış. o karar.Yanı altı sene geçmişten günümüze çeşitli besin ürünlerinde meyve, zerzevat, bilhassa narenciye eserlerde Chlorpyrifos kalıntıları çıkıyor” diyor.

Eğer bir pestisitin kullanımı yasaksa bu yasak kimyasal maddenin eklenip toplatılmasıyla şık, “Ama burada önemli bir zaaf olduğu açık” diyor.

Gıda Mühendisi Dr. Bülent ŞıkFotoğraf: DW

AB’de kullanımı yasak, ihracat serbest

AB’nin kendi birlik hudutları genel olarak yasakladığı çok sayıda pestisiti mevzuatının daha zayıf olduğu AB dışında kalan göndermeye devam ettiğine işaret eden şık, “Yapılması gereken şey üretimdir. Olanların bir kısmını ya da dışa aktarılmasını engellemektir” diye konuşuyor.

Pestisit planı sıkı bir kontrole hazırlanmasını vurgulayan Dr. Ahmet Soysal da “Bugün ben güçlendirildiğimde rastgele bir ziraî malzeme şeytan dükkândan aranan pestisiti alabiliyorum. Bunun olmaması gerekiyor” diyor ve ekliyor:

“Pestisit ilaçlama da motamot ilaç kullanımı çok sıkı reçete ve barkod sistemi ile takip edilmesi gerekmektedir. Çiftçinin bu kullanım parametrelerinin uygun şekilde seçilmediğinin son derece yeterli kontrol edilmesi kuralı. Ve ayrıyeten çalıştırılması en düşük dozlarda pestisit kullanılmasına yönelik bir strateji uygulanır.”