Sağlık Bakanlığı’nın yayımladığı, 2021-2023 yılları ortasını kapsayan ‘Ulusal Ruh Sıhhati Hareket Planı’na nazaran, 2020 yılı prestijiyle Türkiye’de her 100 bin şahsa düşen psikiyatrist sayısına bakıldığında, ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanı sayısının 3,43; çocuk ve ergen ruh sıhhati ve hastalıkları uzmanı sayısının ise 1,63 olduğu görülüyor.
Her 100 bin bireye 5 psikolog düşüyor
Her 100 bin bireye düşen psikolog sayısı ise 5,04. Ruh sıhhati alanında tüm çalışanlar açısından ise her 100 bin şahsa düşen çalışan sayısı 16,33. Raporda, Türkiye’de bu alandaki insan gücünün son 10 yılda besbelli bir artış gösterdiği fakat hala Avrupa ortalamalarının altında olunduğu belirtiliyor. Ruh sıhhati alanında her 100 bin şahsa düşen çalışan sayısı Avrupa ülkelerinde 43,5.
“Eğitimleri pahalı”
BBC Türkçe’ye konuşan Türk Psikologlar Derneği Etik Şura Üyesi Ümit Taş, makul ilerlemelere karşın Türkiye’de ruh sıhhati alanındaki talebe karşılık verme konusunda hem kamu hem de özel dalda yetersizlik olduğunu söylüyor.
Psikoloji ve psikiyatri alanındaki meslek örgütlerinden uzman isimler, yurttaşların özel bölümde terapiye ulaşmada ekonomik güçten kaynaklanan meseleler yaşadıklarını da kabul ediyor lakin sorunu terapi fiyatlarının yüksek olması olarak tanımlamayı hakikat bulmuyor.
Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Lideri Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, insanların günümüzde terapiye erişim konusunda bir ekonomik zorluk yaşadığını belirtiyor lakin buna iki taraflı bakmayı öneriyor:
“Öncelikle bu hizmet, Türkiye’deki tüm sıhhat hizmetleri içerisinde değerli mı? Örneğin bir tıbbi muayene ortalama yirmi beş dakikadır. Bir psikoterapi muayenesi 45-50 dakikadır. Yani olağanın esasen iki katı bir emek vardır.
“İkincisi, burada bir yıpranma sorunu var. Psikoterapi tek seferlik değil, devamlılığı olması gereken müdahaleler ve işin gerçeği çok da güç müdahaleler. Dışarıdan sohbet, konuşmakmış üzere görünse de işin içine çok önemli tekniklerin girdiği, terapi uygulayan kişinin de önemli emek ve kaynak ayırması gereken bir süreçten bahsediyoruz. Siz bir yas ya da travma dinliyorsanız, ondan etkilenmemeniz mümkün değil, o yüzden psikoterapi çok yıpratan bir uygulamadır. Karşıdaki insanın tüm duygusal yükünü karşılamak ve onu taşımak zorunda olmanız lazım.
“Üçüncüsü, eğitimleri çok değerlidir. Gerçek manada bir psikoterapi eğitimi alacaksanız, kurumlarda çok uzun mühlet çalışıp çok hasta görmeniz ve ekstradan da eğitimler almanız gerekir. Daima eğitim aldığınız, daima üstün vizyonda olduğunuz, daima bunun için de kaynak ayırmanız gereken bir durumdan bahsediyoruz.”
Türk Psikologlar Derneği’nden Ümit Taş da eğitim konusunda, “Psikoterapi eğitimleri çok uzun yıllar süren ve değerli eğitimler. Ben 20 yıllık bir psikoloğum, hâlâ takıldığım yerde süpervizyon alıyorum. Mesela bir eğitimimiz sekiz, on bin lira. Şu an klinik psikoloji yüksek lisans fiyatları 90 bin, 100 bin lira. Bu beşerler neden bu eğitimleri alıyor? Bu işi hakikat yapmak için.”
Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, bütün bunlar birlikte değerlendirildiğinde terapinin öteki tıbbi hizmetler ya da yurt dışındaki terapilere kıyasla değerli olmadığını söylüyor:
“Şimdi o denli baktığımızda örneğin özeldeki bir dahili branş muayenesine nazaran, mühlet açısından bakıldığında kıymetli değil sonucu çıkıyor. İkiyle çarparsanız müddet bağlamında tıpkı fiyata gelir. Yurt dışındaki fiyatlarla kıyasladığınızda ise Türkiye’dekilerin kimileri ucuz kalmaktadır zira yurt dışında bu hizmet çok kıymetlidir.”
Ancak Prof. Dr. Yıldırım’a göre ortada bir sorun yok değil.
“Psikoterapi nitekim ulaşılması güç bir noktaya yanlışsız gidiyor. Bundan asıl şikayetçi olanlar bizleriz zaten” diyen psikiyatrist, ortadaki sorunun değerli nedenlerinden birinin insanların alım gücünün düşmesi olduğunu söylüyor.
“Bunun karşılığında tahlil, emeğin ucuzlatılması mı olmalıdır? Hayır bu da olmamalıdır” dedikten sonra ekliyor Prof. Dr. Yıldırım: “Buna kesinlikle sıhhat sistemi ve ekonomik sistem bir tahlil bulmalıdır.”
Ücretlere yetişeme sıkıntısına tahlil ne olabilir?
Peki ruh sıhhati hizmetlerine erişimi de azalttığı düşünülen fiyatlarla ilgili bu sorunun tahlili neler?
Meslek örgütlerinden uzman isimlerin tekliflerinden biri, yurt dışındaki birtakım ülkelerde olduğu üzere, özel sıhhat sigortalarının psikoterapiyi de kapsaması.
Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, “Özelde çalışan psikiyatristlerin sigorta sistemi içerisinde psikoterapi uygulayabilir olmaları kıymetli olabilir. Bu çok kıymetli bir sistem, Türkiye’nin buna süratlice geçeceğini pek zannetmiyoruz fakat geçmeli” diyor.
Türk Psikologlar Derneği’den Ümit Taş, Sıhhat Bakanlığı’na da teklif olarak sundukları bu sistemle sıkıntıların yarısından birçoklarının çözüleceği kanısında:
“Avrupa’da bu işler özel sıhhat sigortasıyla da karşılanıyor. Özel sıhhat sigortaları bunu karşıladığı vakit beşerler çok rahatlıkla özelde de bu imkânı yaşayacak. Böylelikle devletin ve devlet kurumlarının üzerindeki yük de kalkacak. Avrupa’da bu karşılanıyor. Terapi paketleri var, seans fiyatları var; özel sıhhat sigortaları tarafından karşılanıyor. Bunu yaptığınız vakit aslında bu sorunların yüzde 50, 60’ını halletmiş oluyoruz.”
Aile doktorlarında psikoterapi hizmeti
Bir öteki teklif ise birinci basamak sıhhat kuruluşları kapsamındaki aile hekimliklerinde psikoterapi hizmeti verilmesi.
“Mahallenizdeki aile hekimliğinizde, yani konutunuzun tabanındaki aile hekimliğinde bir psikolog olduğunu düşünün. Ne kadar hoş olur değil mi?” diyen Taş, bunun maddi meseleleri da çözeceğini savunuyor:
“Bugün şayet siz aile hekimliklerine, birinci basamak sıhhat kuruluşlarına psikolog ataması yaparsanız hem arzı hem talebi buluşturmuş olursunuz. Böylelikle ikinci ve üçüncü basamaktaki hastanelerdeki yoğunluk, hizmet alamama ortadan kalkmış olacak. Böylelikle maddi durumu güzel olan da hizmet alabilecek, olmayan da alabilecek.”
Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Lideri Prof. Dr. Ejder Akgün Yıldırım, ortadaki sorunun tahlili için sıhhat sistemi içinde yapılacaklar dışında ekonomik olarak yurttaşların alım gücünün artması gerektiğini de ekliyor.
‘Merdiven altı terapi’ uyarısı
Uzmanlar, Türkiye’de son devirde klinik terapi konusunda ehil olmayan birçok kişinin terapi hizmeti sunduğunu gördüklerini, bu bireylerin ‘ucuza terapi’ ilanı verdiklerini ve bu durumun büyük bir sorun olduğunu savunup yurttaşları uyarıyor.
“Klinik psikologları meslektaşları olarak gördüklerini” belirten Prof. Dr. Yıldırım, “Türkiye’de özel üniversitelerin gelir kapısı olarak gördüğü için hukuk, diş hekimliği yanında psikoloji kısımlarını çok fazla açtıklarını, klinik eğitim almayan dört yıllık psikoloji mezunlarının çok fazla reklamlarına denk geldiklerini, fakat klinik eğitimi almadan bu şahısların hastaya temas edemeyeceklerini” söylüyor.
Ümit Taş ise kimi bireylerin kimi şahısların halkın ruh sıhhatiyle oynadığı kanısında:
“İnsanlar yetki olmadan merdiven altı eğitimlerle kendini psikoterapist ilan ediyor. Sonlarını aşabiliyor, hudut ihlali yapıyor, unvan kullanıyorlar. Bizim şu an yüzlerce davamız var. Kendine psikoterapist diyor, psikolog diyor, halkın ruh sağlıyla oynuyor. Bu yüzden diyoruz ki kesinlikle diplomasını sorun; bu kişi kimdir, bu işte ehil midir? Hangi eğitimleri almıştır? Şu an tahminen de Türkiye’de en çok ihlal edilen alanlardan biri ruh sıhhatidir.
“Şu an akreditasyonu olmayan, merdiven altı diye tabir ettiğimiz yerler var. Mesela görüyorsunuz adam fizikçi, ‘Psikoterapistim’ diyor; biyolog, ‘Psikoterapistim’ diyor; hayat koçu ‘Psikoterapistim’ diyor. Biz herkesin alanına hürmet duyuyoruz. Herkesin de bizim alanımıza hürmet duymasını istiyoruz. Disiplinler ortası etkileşime evet ancak alan ihlaline hayır.”
Ümit Taş, bu sorunun tahlili için de bir meslek yasasının çıkarılmasını, Psikologlar Birliği’nin kurulmasını ve bu meslek örgütünün bu merkezleri denetlemesini öneriyor. .
News
