Madrid’deki NATO ittifakının yeni oluşturulmasında Rusya “en önemli ve doğrudan tehdit” olarak güçlenirken, kadar Batı ile Rusya ortasında istikrar siyaseti yürütülmesiye çalışan Türkiye için hareket ettirilen giderek kutuplaşan bir dünyada darlaşıp darlaşmadığı tartışılıyor.
İttifak’ın yaklaşık 10 yıllık yol haritası niteliğindeki Stratejik Konsept evrakında, “Rusya Federasyonu, müttefiklerin güvenliğine ve Avro-Atlantik bölgelerinde barış ve istikrara yönelik en önemli ve doğrudan tehdittir” tabirine yer verildi. Ayrıyeten “Müttefiklerimizin ülkeye ve toprak bütünlüğüne yönelik bir taarruz ihtimalini göz arkası edemeyiz” denilerek, Rusya’nın olası yeni işgal girişimlerine karşı tavır bir defa daha yinelenmiş oldu.
Türkiye’den birkaçı İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine kopmalara karşı ise pürüz olma siyasetini takip etmiş, tepeden daha önce yapılan dörtlü toplantıda NATO Genel Sekreteri Jean Stoltenberg’in de uğraşlarıyla bir orta formül bulunarak imzalanan memorandum ile kuzey ülkelerinin İttifak şemsiyesine toplanmasına yeşil ışık yakılmıştı.
Putin, Türkmenistan ziyareti sırasında İsveç ve Finlandiya’yı kast ederek, “Aramızdaki her şey yeterliydi. Lakin artık bir ölçü detayı olacak. Bu net, bu bahiste şüphe yok, diğer bir noktaya gidemez” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bugün Madrid zirvesinin düzenlenen basın toplantısında Rusya ile ilişkilerden sonra da bireysel istikrarda yürütüleceğine dair işaretler verdi. Erdoğan, istikrar siyasetini sürdürmenin daha faydalı olduğunu belirterek, “Doğal gazımızın yüzde 40’ından Rusya’dan alımlar. Nükleer santral işlemleri. Bu olanakları bir kenara koyamayız” diye konuştu.
Peki Ukrayna savaşının patlak verdiği kış aylarından beri Batı ülkeleri ile Rusya ortasında hassas bir istikrarlı siyaseti sürdürmeye çabalayan Türkiye’nin bundan sonraki atakları nasıl olmalı?
Tan: “Mutabakatın Rusya ile dönüştürücülere yansımaları olabilir”
Türkiye’nin eski Washington Büyükelçilerinden Namık Tan, bireysel zamanlarda Moskova’da da görev yapmış bir diplomat olarak Madrid tepesinin yansımalarını iki başşehir perspektifinden de yorumluyor.
Türkiye’nin Finlandiya’sında ve İsveç’in üyeliklerine yeşil ışık yakma tehlikesi, “Türkiye bir ‘zafer’ kazanmak için şüpheli bir mutabakata razı oldu” kelamlarıyla şefkatlendiren Tan, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
Namık TanFotoğraf: Sinan Gül/dpa/picture Alliance
“Ayrıca, Batı/Atlantik ittifakı nazarında muteber bir konum/görüntü kazanmaya ne kadar fazla dayanlık vardınu ortaya koydu. Bu zaafı ABD başta olmak üzere tüm ülkelerde görülenler için kurgulanan oyun planını muvaffakiyetle uyguladılar. Prestij kaybı bir yana, rastgele bir bedel ödemeden istiyorlar (İsveç) ve finansal tabloların lisanslı) dikte edilebilir hale geldiler. Bu da bir diğer bedel Türkiye için.”
Büyükelçi Tan, Türkiye’nin “razı geldiği” Rusya ile ilişkilerine de yansımalarını dikkat ederek, “Bu da farklı bir bedel karşılığında” diyor. Muhtemel bedellerin neler olabileceği ise Tan şöyle yanıtlıyor:
“Şu anda Rusya’nın bize daha çok kayıtlı var. Dünya ile irtibatını sağlıyor, kara parasını aklamasına yardımcı oluyor. Fakat Ruslar hiç aklımıza gelmeyecek ziyanlar verme yeteneğine sahipler. 39 askeri şehit olup, olaya ait sorumluluklarını hiç kabul edemediler. Buna misal şeyler yapabilirler , örneğin, böyle bir operasyonu başlatıp bizi yarı yolda bırakır yahut Batılı müttefiklerle aramızı bozacak kimi adımlar atarlar.”
Oğuzlu: “Denge siyaseti artık daha güç olacak”
Türkiye’nin mevcut istikrar politikasını sürdürmesi için bundan sonra diplomaside daha esnek ve yaratıcı olması mümkündür.
Prof. Dr. Tarık OğuzluFotoğraf: Privat
İstanbul Aydın Üniversitesi’nden Prof. Dr. Tarık Oğuzlu, Türkiye’nin Madrid Doruğunda çekincelerini geri çekmesini sağlayana kadar takip ettiği istikrarlı siyasetinin bir ögesi olarak yorumluyor. Bundan sonra da bu siyasetten vazgeçmeyi düşünmediğini söyleyen Oğuzlu, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Ama bu siyaseti takip etmek artık daha güç olacak. Şu ana kadar daha kolaydı, riskler daha azdı. Lakin Rusya ile NATO ortasındaki gerginlik, kutuplaşma her geçen gün Türkiye’nin hareket kabiliyeti azalacak. Tarafların Türkiye’den beklentileri ve baskıları da artabilir Bu siyaseti takip etmek, daha da sıkıntı olacak ancak bence devam ediyor.”
Ünal: Türkiye’nin hareket alanı genişledi
Maltepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Ünal ise Türkiye’nin büyüme seçeneklerinin genişletildiğini ve hareket ettirildiğini genişlettiğini düşünüyor.
İmzalanan muhtıranın başarılı olduğunu da söyleyen Ünal, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Bence Rusların Türkiye’nin bu iki ülkede bulunanne siyasetinden rahatsız olacak bir şey yok. Tam bilakis Türkiye’nin ücretiler ve ABD’nin de Türkiye ile ilişkilerde yumuşama bırakılması Rusya’yı ‘Aslında Türkler sahiden ulusal çıkarlarına uygun bir siyaset izliyor’ ucu getiriyor.”
Ünal’a ait bu son gelişmeler Rusya’yı Suriye’ye operasyon konusunda Türkiye’ye yeşil ışık yakmasına yol açabilir. Ünal, “Rusya’nın yerinde olsa, Türkiye burada bir harekat yaptığında bundan en çok kim rahatsız olacak? ABD. O vakit bırakalım yapsınlar, hiç rahatsız olmam” kullanıyor.
Dünyadaki gidişatın Türkiye’nin hareketinin genişlettiğini söyleyen Ünal, “Rusya-Ukrayna toplantılarında dikkatli ve katıldığımızda, yani hem NATO’nun içindeyiz hem de diğer NATO ülkelerinde Rusya aksisiydik. Hem ABD ile birlikteyiz hem ABD’nin Rusya ve Çin ‘le arbedesinin modülü yoktur. Bunu sürdürürse Türkiye fırsatı elde edebilir.”
Güneş: “Türkiye sert tercihlere yönelmek zorunda değil”
NATO bölgelerinde Rusya’nın doğrudan bir tehdit olarak faaliyet gösterdiği Türkiye’nin sorunlarının biraz daha karmaşıklaştığını düşünen isimlerden biri İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Hakan Güneş.
Türkiye ile Rusya ve Batı ilgilerinin çok sayıda başlığı kapsıyor sonuçları bu denklemlerin birden fazla alanda problemlere yol açabileceğine işaret eden Güneş, bu hususu “Yani Libya’da, Doğu Akdeniz’de, Suriye’de, Kafkaslar ve Balkanlar’da Rusya’nın ve Batı ‘nın yer aldığı, iş birliği ya da giderek daha çok rekabet içinde olduğu bölgelerde Türkiye’nin de tercihler yapması gerekecek’ kelamlarıyla ayrıntılandırıyor.
Güneş, Ankara’nın hayatta kaldığı sürece bu tercihi güvenlik tarafında kullandığını ve bu alan artık biraz daha daraldığını tabir ederek özellikleri belirtiyor:
“Ancak yeniden de Türkiye içinde geçen periyotta bu kategorik ve sert tercihlere katılmak zorunda değil. Yani hareket alanı daraldı ama bu büs bütün ortadan kalkmış değil.”
Batı ile yakın münasebetleri olan Rusya’ya karşı uygulanan ambargolara katılmayan Hindistan örneğini veren Güneş, İsrail’in de buna benzer bir durumda olduğunu hatırlatıyor. Güneş kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Bu iki örnekten hareketle, ki daha çok o denli örnekler de var, süreci bu türlü büsbütün Türkiye’yi siyah yahut beyaz bir tercihe hakikati söylemek istiyorum. Ama alanda daha da daraldığını ve Rusya’nın bilhassa Suriye’de artık daha az yardımcı olabileceğini tabir edilebilir.”
Bu genel Cumhurbaşkanı Erdoğan önümüzdeki günlerde Putin ile bir telefon görüşmesi yapmayı planladığını da açıkladı.
News
