İhracatta yeni rekorlar kırıp Avrupa’nın Çin’i olmak isteyen Türkiye’nin artık bu amaç için iş sıhhati ve özgürlük, çocuk işçiliğiyle gayreti, ara müdafaa amacıyla yürüyüşler da adımları atması gerekecek.
AB’nin en büyük iktisadı ve Türkiye’nin bir ticaret ortağı olan Almanya’da kişilere girecek yeni yasa, Alman araştırmacılari tedarik zincirlerindeki insan haklarının ihlalleri, çevreye verilen ziyandan da sorumlu hale getiriyor.
Almanya, tedarik zincirini insan hakları ve çevreyi muhafaza standartlarını dikkate alarak tekrar şekillendirecek. Fotoğraf: Daniel Reinhardt/dpa/picture-alliance
1 Ocak 2023’te gizlice girecek Alman Tedarik Zincirlerinde Durum Tespiti yasası (LkSG) yalnızca Alman kardeşlerii değil, bu ticari münasebet içerisinde bulunan binlerce Türk işletmesini, Türkiye İktisadının bilgisinde da mevcut.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iktisat siyasetleri, seçimler öncesinde artan siyasi gerginlikler ve küresel iktisattaki çalkantılar nedeniyle Türkiye’deki endüstrici ve toplantılarda yaşanan büyük zorluklar, bu yeni kurallar ahenk konusunda da çetin bir imtihanla karşı karşıya geldi.
“Türkiye iktisadı için dönüm noktası”
Düşünce sitesi Avrupa Komşuluk Kurulu (ENC) Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye, 1 Ocak’ta Türk-Alman ekonomik ilgilerinde yeni devrin başlayacağını, Türkiye’nin ekonomik açıdan değerli bir dönüm noktasının arttığını söyledi.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Vesterbye, Almanya’da yasal olarak girecek yeni yasanın hem Türkiye-Almanya ekonomik münasebetlerinin yetisi hem de Avrupa’nın yine şekillenmekte olan küresel tedarik zincirinde Türkiye’nin üstleneceği pozisyonu planlamaya dikkat çekti.
Türkiye için Almanya ile ekonomik yapılar büyük kıymet taşıyor. AB’nin en büyük iktisadı olan Almanya, hala Türkiye’nin bir genişleme ticaret ortağı ve iki ülke ortasındaki ticaret hacmi 41 milyar euroyu aşıyor.
Avrupa Komşuluk Kurulu (ENC) Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan için Almanya pazarının “hayatı önemsediğini” taşıdığını, kraliçelerin gidecek maddeyi ve muhtemelen ortaya çıkabileceklerini gözardı etmeyeceğini kaydetti. Fotoğraf: Özel
Almanya’da vakitte Türkiye’ye en fazla yatırım yapan Avrupa çapında. Türkiye’de yatırımcı, Türkiye’de 7 bin 800’den fazla Almanya’nın en değerli şirketleri Almanya’da Alman sermayeli Türk şirketi faaliyet gösteriyor, yüzbinlerce şahsa istihdam sağlıyorlar.
Ancak Türkiye, en değerli dış ticaret arkadaşı ile ekonomik bağlantılarını genişletmek, hatta mevcut olan ekonomik ilgilerini korumak istiyorsa, o vakit Almanya’da kişilerin girecek yasanın insan hakları ve çevrenin korunması için engellendiği kesintiler da uyması gerekecek.
Almanya’daki yeni yasa ne öngörülüyor?
“Yasa, Alman şirketlerinin ekonomik bağlantılarını, yatırımlarını, ticaretini, insan haklarını ve çevrelerinin korunmasını, kriterlerine endeksliyor” diyen Versterbye, “Bu yasa aslında, AB üyelik müzakerelerinin ‘Yargı ve Temel Haklar’ başlıklı 23. Fasıl ile ‘Adalet, Özgürlük ve Güvenlik ‘ başlıklı 24. Fasılın hafif versiyonları” diye konuştu.
Alman Tedarik Zincirlerinde Durum Testi Yasası’nda (LkSG), Alman zincirinin tedarik zincirlerinde insan hakları ve korumanın korunması amacıyla alanlarda uyulması gereken kurallar ve standartlar sıralanıyor.
Çocuk emekçisinin çalıştırılmaması, iş sıhhati ve güvenlik kurallarına uyulması, sendikal haklara hürmet ve hukuka karşı muhaliflerin bir biçimde taşınmaz mallara el konulmaması bunlardan bazıları. Tedarikçilerin, etnik köken, cinsiyet, siyasi görüş ve cinsel olarak genişlemek amacıyla genişleme yapmama yasağına uymaları da gerekecek.
Alman şirketlerinin, tedarikçilerinin hava şartlarına sebep olmamalarına ihtimam göstermek zorunda.Fotoğraf: Getty Images/AFP/B. Kılıç
Üretim parçalarının içindekilerin korunması, havanın yasaklanma nedeni henüz verilmemesi, büyüme ve suyun bozulmaması ve atıkların etrafa ziyan verecek şekilde taşınması da maddede yer alan kararlardan.
Yasa birinci etapta, yönetim merkezi Almanya’da bulunan ve 3 binden fazla çalışanı olan işletmelerle birleşiyor. 2024 yılından bu yana Almanya’da bin ve daha fazla çalışan olan işletmeler için geçerli olacak.
Yasada yer alan kararlara uymayan Alman araştırmacılare, 8 milyon euroya kadar idari para cezası uygulanabilecek. Yıllık cirosu 400 milyon euroyu aşan işletmelerin toplam cirolarının yüzde 2’sine kadar ulaşacak para cezası hesaplaması durumunda kalabilecek. İhlalin cidditine bağlı olarak şirketlerin kamu ihalelerinden de muaf olabilecek.
Alman kanunu neden Türkiye’yi destekliyor?
Yasanın rejiminin yeni yükümlülüğü DW Türkçe’ye kıymetlendiren Avukat Emre Keki, “Bugüne kadar değerli olan üretilen malın kalitesi ve fiyatlaması açısından ekonomik olarak kıstaslardı. Yasa ile birlikte artık yeni bir kıstas daha geliyor: Üretimde insan haklarının ihlallerine, pazarlamanın bozulmasına neden olan yetmemek” dedi.
Avukat Emre Keki, Alman dünyasının insan haklarına ve genel kesimlerine uyduğunu belgeleyemeyen Türk günlükleriyle çalışamayacaklarını söylediFotoğraf: privat
Almanya’daki yeni yasa ile birlikte artık Almanların tedarik zincirlerindeki insan hakları ihlallerinden doğrudan sorumlu hale geldiğine işaret eden Keki, şöyle devam etti:
“Bu, Alman etiket tedarikçilerinin bu kıstaslara uyup uymadığına bakma ve bunlara uyanla sürekli çalışma yükümlülüğü getiriyor. Üçüncü ülke tedarikçileri de bu nedenle bu kıstaslara uyan bir iş arkadaşı olarak pozisyon vermek zorunda kalıyor. Bu Türk şirketleri için de inanılmaz büyüklükte bir baskının yapılması. Zira Alman şirketleri, bu maddedeki kıstaslara uyduğunu belgeleyemeyen bir tedarikçiyle çalışamayacak, şayet parça parça sorun yaşıyorlarsa, kendilerine başka alternatifler arayacaklar.”
“Altyapı atağı olarak görülüyor”
Alman Ticaret Odası ile birlikte Türk tedarikçilerinin bilgilendirme çalışmalarını yürüttüklerini anlatan Keki, Türkiye’de çalışanların hakları açısından önemli külfetler olduğunu, atılması gereken adımların anlatılmasıyla birlikte, bu standartların yakalanmasının hiçbir güçte olmadığını vurguladı.
“Gerekli adımların atıldığı takdirde Türkiye’den daha yeterli olabilirse üçüncü bir ülkede kanımca” diyen Emre Keki, “Bu kayıtlı ahengi, bir altyapı atağı olarak görmeniz gerekiyor. Çalışanın faaliyetlerini çok da önemsemiyor olabilir lakin ‘Ben katlanacak malımı, hizmetimi nereye satacağım?’ diyette, rejimi olan sizin bir an önce bu kıstaslara ahenk çalışmanızdır. Zira Türkiye’nin ekonomik yönetimi, Avrupa pazarına daha fazla ihracat yapıyorsanız, o zaman bu standartlarda, üretim artışına yönelik bir altyapı atağı olarak görmeniz gerekiyor.”
Küresel tedarik zincirinde üs olma maksadı suya düşebilir mi?
Avrupa ülkeleri, koronavirüs salgını, Ukrayna savaşı, Çin ile artan rekabet nedeniyle tedarik zincirlerini yeniden yapılandırıyor. Türkiye, güçlü lojistik ve sanayi ortamında ile tekrar şekillenen bu tedarik zincirinin merkez üssü olabilir. Nitelikli işletme, bakanlık yakınlığı, Gümrük Birliği’nin bir bölümü olması nedeniyle Türkiye aslında ana şirketler için ülkü bir şirkettir.
Ancak insan hakları, çalışma hakları alanları devam eden teknolojiler konusunda küresel ihtarda bulunuyor.
Türkiye’de Suriyeli sığınmacı insanların çalıştırılması sorun teşkil ediyor.Fotoğraf: Getty Images/C. McGrath
Özellikle bazı dallarda yaygın kayıt dışılık, Suriyeli sığınmacıların kaçak olarak çalıştırılması ya da taban fiyatın altında ücretlendirilmeleri, çocuk personelliği, sendikal hakların ayrıntılarındaki eksiklikler, emekçi sıhhati ve masraflar için kâfi kullanımın alınması, ısının korunması için gerekli olanların atılması, bu husustaki kırılmalara karşı düzenlenen protestolarda Güçlerinin uyguladıkları şiddet, dikkat çekilen politikalar ortada bulunuyor.
“Erdoğan mümkün sonuçları göremezdi”
Alman yasasında, İnsan Hakları Üniversal Bildirgesi, Memleketler arası Çalışma Örgütü mukaveleleri üzere, aslında Türkiye’nin de zati tarafı olduğu memleketler arası mukavelelerde yer alan ve yerine getirilmesi gereken insan hakları ve çalışma hakları standartları sıralanıyor.
Peki, son yıllarda demokrasi, hukuk devleti ve temel haklarda büyük gerilemenin yaşandığı Türkiye’de insan haklarını ve çevrenin korunması için adım atılabileceği prosedürle mi?
ENC Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan için Almanya pazarının “hayati önemini” taşıdığını, bu maddeyi ve olası sorunların gözlenemeyeceğini kaydetti.
ENC Yöneticisi Samuel Doveri Versterbye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Türkiye İktisadını ayakta tutabilmek için insan haklarını ve genel kriterlerini gözetmek zorunda olduğunu kaydetti.Fotoğraf: Murat Cetinmuhurdar/Cumhurbaşkanlığı Basın Bürosu/REUTERS
Versterbye, “Önümüzdeki yıl seçimlerin yapılması bekleniyor. Erdoğan, Almanya pazarına bağımlı. Ekonomiyi ayakta tutabilmek için istemekse de bu kriterlerin yerine getirilmesine ehemmiyet atfetmek durumunda. Aksi takdirde Türkiye’deki hak ihlalleri Alman mahkemelerine taşınacak, Alman yargıçları, Türkiye’de yaşanan insan hakları ve ihlalleri için Alman ölümlerini cezalandırabilecek. Bunu da Alman şirketlerine göze almak istemeyecekler” aktardı.
Alman mahkemelerinde bireysel dava açılabilir
Yürürlüğe girecek yeni yaşam, Türkiye’de yaygın olarak çalışan emekçiler, Almanya’daki sivil toplum sendikaları ve sendikalar aracılığıyla, Alman mahkemelerinde davaların açılmasını sağlayabilecek.
Şimdi, Türkiye’deki sivil toplum örgütleri ve baroları, bu yasa ile ilgili bilgilendirme, düzenli oluşturma bültenleri başladı, sendikalar ortasında da görüşmeler yürütülüyor.
Uzmanlar, Türkiye’de gerekli adımların atılması halinde bir kaç yıl içinde Alman mahkemelerinde bireysel davanın açılabileceğine dikkat çekiyor.
“Alman şirketlerinin ellerine taşınlı koymalı”
İş Dünyası ve İnsan Hakları Derneği Minerva’nın eş kurucuları Dr. Pınar Kara ve Dr. Çiğdem Çımrın, bu alanda uzman iki hukukçu.
Yürüttükleri çalışmalarla, Almanya’da gizlice girecek yasa hakkında Türkiye’deki kamu kurumlarını, şirketleri ve sivil toplum kuruluşlarını destekleyici çalışmalar yürütüyorlar.
İş Dünyası ve İnsan Hakları Derneği Minerva’nın eş kurucularından Dr. Çiğdem Çımrın, Türkiye’nin yaşayabilmek için milletler arası ticaretteki değişime ayak üremesi çoğalmasına işaret etti. Fotoğraf: özel
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Dr. Çiğdem Çımrın, yaşanmakta olan değişim süreciyle ilgili kalıcı yaratmaya ve bir irtibat kanalı çalışmaları çalışmalarını anlatırken, “Bu bölgelerdeki adımların atılması, milletler arası ticarette Türkiye’nin ne kadar yaşamak ve olmak istemeyen ile ilgili bir konu” dedi.
Türkiye’deki kamu kurallarının büyük bir bölümünde bu hususun ne kadar değerli olduğu konusunda bir sıcaklıkta olduğunu söyleyen Çımrın, bilhassa mevzuat açısından gelişme kaydedildiğine dikkat ederek, raporda şunları kaydetti:
“Ben umutluyum, gelişme var ve bu esasen vakit alan bir süreç. Şunu da vurgulamak gerekiyor, Türkiye’de üretim yaptıran, mal alan Almanların de taşınan parmaklarını koymaları, kendi tedarikçilerinin kapasitelerini destekliyorlar, onları desteklemeleri gerekiyor. Lakin sonuçta, bu vizyon değişimi, şirket, devlet ve sivil toplum aktörlerinin kolektif olarak, birlikte sağlıklı, insan haklarına bakış sağlayacakları değişim, çok değerli ve heyecan verici.”
“Ülkelerinde gösterdikleri ihtimamı diğer tarafta de göstermeliler”
Dr.Pınar Kara ise, Almanya’da kraliçenin yaşamasının dünyada yaşanan değişim yansıtıldığına dikkat çekilirken, bu mevzuda ve Fransa Hollanda olmak üzere başka Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde de benzeri kanunların mevcut olduğu, AB’de de bahisle ilgili bir doğrudan toplantıların devam ettiğine işaretler etti.
İş Dünyası ve İnsan Hakları Derneği Minerva’nın eş kurucusu Dr.
“Bir dönüşüm sürecinden geçiliyor. Bundan sonra iş yapma yönteminin hiçbir yerde kalmayacağı bir yerden söz ediyoruz” diyen Kara, diğer insan hakları alanında bu adımları artık memleketler arası rekabet için atmak zorunda olduğunu kaydetti.
Pınar Kara, şunları söyledi:
“Gelişmiş merkezlerde bulunan şirketlere, kendi ülkelerinde gösterdikleri itinası, faaliyette bulundukları başka tarzda de gösterilme getiriliyor. Zira bu şirketler, çevre ve insan haklarına verilen ziyanlardan dolayı kendi ülkelerinde yapmadıklarını üçüncü dünya ülkelerine katılmıyorlar, sorumlu tutulmaksızın herhangi bir şeyden ayrılabiliyorlar, mağdurlar da gerçek ziyanlarının tazminine ulaşamıyorlar. Örneğin, Kanada’lı bir şirket, kendi yasak olan bir ölçüde siyanürün etrafına ve insanların ziyan ilişkilerini bilmesine karşın, bir başka ülkede bunu kullanmaktan çekinmiyor. Bu nedenle, bir çok şirketin güncelliği, çok devletten daha güçlü hale gelerek dünya çapında, bilhassa çok uluslu iş yapma yollarının büyük kıymetini taşıyor.”
News
