Türkiye’nin aylardır nefeslerini tutma beklentisi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yıl dönümünde “kader seçimi” olarak nitelendirilen 14 Mayıs cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerinde oy süreci verme başladı.
Türkiye’nin 13’üncü cumhurbaşkanı ve TBMM’nin 28. devir milletvekillerini belirlemek için sandığa gidecek seçimler tüm yurt genelinde başladı.
Yüksek Seçim Şurası bilgilerine göre seçimnler Türkiye’de toplam 191 bin 884 sandıkta oy kullanacak. Bir mühlet evvel sona eren ve sandıkları Türkiye’ye taşınan yurt dışı dahil olmak üzere toplam 64 milyon 113 bin 941 seçmen oy kullanmış olacak.
Yurt içinde 4 milyon 904 bin 672 seçimin birinci kere oy vereceği seçimlerde cezaevinde oy vereceği tutukluluk ve taksirli cürümlerden hükümlü seçmen sayısı ise 53 bin 172.
Oy verme tüm ülkelerde 08.00-17.00 saatleri ortasında yapılacak. Sandıklar saat 17.00’de kapatılacak. Seçmenlerin oy verme yolunda yanlarında TC kimlik belgesi, ehliyet ya da pasaportlarını götürmeleri gerekiyor. Kendilerine ulaştırılan seçmen bilgi dosyasının yanlarında yayınlamak faydalı ama zarurî değil.
Oylar nasıl kullanılacak?
Seçmenlere sandıklara gittiklerinde Cumhurbaşkanlığı için farklı milletvekilleri için ise başka olmak üzere iki farklı pusula verilecek.
Seçmen iki başka pusulada istediği adayın adına mührü vurduktan sonra, tek bir zarfa yerleştirerek sandığa atacak.
YSK’ya göre oy pusulasında tercih edilen aday, siyasi parti, ittifak yahut bağımsız adaylar için saklanmak için ayrıntıların dışarı taşımamak için tercih mührü esas alındığında oy geçerli sayılacak. Lakin mührün dışında pusulaya imza atılması, işaret konulması ya da zarfa pusula dışında diğer bir şey konulması halinde bu oy geçersiz olacak.
Yanlış oy kullandığını düşünen ve yeni pusula isteyen seçmene ise yenisi verilmeyecek.
Fotoğraf: Tuncay Yıldırım/DW
Oy devam ederken ‘gizli oy’ lisansı geçerli olduğu için oy verme süreci sırasında kabine seçmen dışında diğer birinin girmesine izin verilmedi. Cep telefonu, fotoğraf makinesi yahut kamera şeklinde imaj kaydedici yahut haberleşme sağlayıcı aygıtlarla oy verme kabinine girilmesine sandık vazifelileri kesilecek. Bu tıp aygıtlarıyla kabine girmenin cezası bulunuyor ve o nedenle bu aygıtların oy verme süreci bitene kadar santral toplantılarının yapılması gerekiyor.
Okumayı bilmeyen seçmenlere, sorulan ve talep ettikleri takdirde, paket tavsiyesi tarafından lider sandık şurası önünde geçiş ve oyun nasıl gidiş hakkında yönlendirme yapılmadan bilgi verilecektir.
Görme engelliler içinse sandıkta uygun pusula bulunmaması durumunda akrabalarından birinin, akrabası veya başka rastgele bir seçmenin yardımıyla oylarını kullanmalarına izin verilir. Felçliler yahut bu durumdaki pürüz durumu açıkça kesin olanlar da bireysel formda oy kullanabilecek.
Bu ortadaki sandıkta, santral konseyi liderleri ve üyeler, adaylar, milletvekilleri, o sandık bölgesinde kayıtlı seçmenler ve vazifeli müşahitler, bina sorumluları ve davet üzerine gelen vazifeli kolluk güçlerinden başka kimse bulunamayacak.
Seçim yasakları neler?
Seçim günü için bazı yasaklar da mevcut.
298 sayılı Kanunun 79.maddesi olmalıdır; oy verme günü, her ne suretle olursa olsun, “ispirtolu içki satılması, ayrılacak yerlerle genel mahallerde her türlü ispirtolu içki satılması, bilgi ve içilmesi” gece 24.00’e kadar yasak.
Ayrıca bugün, bütün cümbüş yerleri oy verme süresince yani saat 17.00’ye kadar kapalı. Cümbüş yeri düzenlenmiş olan haiz lokantalarda ise yalnızca yemek verilebilecek.
Bu ortada oy verme günü, emniyet ve asayişi korumakla misyonlu olanlardan başka hiç kimse, köy, kasaba ve kentlerde silah taşıyamayacak.
Medya için de yasaklar ve kısıtlamalar mevcut. 18.00-21.00 saatleri arasında medya kuruluşları tarafından gizli YSK’nın seçime ait haber ve bildiriler yayımlanabilecek. Saat 21.00’den sonra ise bütün yayınlar özgür olacak. Lakin YSK bu saati gerek duymasa daha erken çekebilecek.
Oyların sayımına iştirak serbest
Seçim seçeneklerine göre oy verme sırasında “gizlilik”, oy sayısında ise “açıklık ilkesi” geçerlidir.
Bu nedenle oy verme işlemiyle devam eden oy sayımı ve dökümüne, oy verme yerinde bulunan siyasi parti ve bağımsız adayların müşahitlerinin yanı sıra sandık bölgesinde kayıtlı olan seçmenler de katılabiliyor.
Önce cumhurbaşkanı akabinde milletvekili seçimi için oy pusulaları sayılacağı için cumhurbaşkanlığı seçimleri sonuçlarının daha erken hakların mutlaka olması bekleniyor.
Oy sayım dökümleri tamamlandığında sandık şurası tarafından imzalanmış sandık sonuç tutanağı düzenleniyor ve tutanakların bir güvence sandıkta bulunan tüm parti ve bağımsız adaylara müşahitlerine veriliyor.
Muhalefet partileri bu seçim için sandıkları sağlamak için çeşitli yöntemler kullanmış durumdaydı.
Bunun yanı sıra onun seçiminin oy sunduğu sandıkta görülen usulsüzlüğe itiraz etme ve ince imzalı tutanağın fotoğraf alma hakkı da mevcut. Sandığın uzlaştığı kişinin yazılı şikayetleri ve itirazları tutanak defterine işlemesi de mecburi.
13. cumhurbaşkanlığı için kimler yarışıyor?
Türkiye’nin 13’üncü cumhurbaşkanı olmak için üç gün yarışıyor.
Pusuladaki sıralamada Cumhur İttifakı’nın adayı Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, Millet İttifakı’nın adayı CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu ile CET İttifakı’nın adayı Sinan Oğan yer alıyor.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, Millet İttifakı’nın adayı CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu ile CET İttifakı’nın adayı Sinan OğanFotoğraf: Murad Sezer/REUTERS//Çağla Gürdoğan/REUTERS//Halil Fidan/AA/picture Alliance
Cumhurbaşkanlığı seçimi için Memleket Partisi Genel Lideri Muharrem İnce adaylığını koymuş lakin geçen Perşembe günü yarıştan çekildiğini açıklamıştı. İnce’nin adaylıktan eklenmesine ait dilekçe, Memleket Partisi Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Yavuz Kayhan Yüreğir cuma günü YSK’ya sunulmuştu.
İnce adaylıktan çizilmiş olsa da ismi ve kişisel seçim pusulalarında yer almaya devam edecek.
Cumhurbaşkanlığı Seçim Kanunu’na göre İnce’nin kapsamı oy pusulasında bir ayrılık yolunu açmazken, ayrıyeten yurt dışında kendisine verilen ve bugün de İnce’ye verilebilecek oylar geçerli sayılacak.
Cumhurbaşkanlığı seçimi süresiz olarak YSK tarafından saat 23.59’a kadar açıklanacak.
Seçim ikinci çeşide düzenli mi?
Cumhurbaşkanı seçimi geçerli oylar, tuz çoğunluğa yani yüzde 50 + 1 erişemediği takdirde seçim ikinci tipe kalacak.
Seçimin ikinci cinse kalma takvimi seçim takvimi 15 Mayıs’ta başlayacak.
İkinci çeşitte birinci seçimde en çok oy alan birinci iki aday yarışacak. Birinci çeşitte bu yüzdeye ulaşılamazsa ikinci cins 28 Mayıs’ta yapılacak.
İkinci cinste seçimler kendilerine verilmiş olanların seçim bilgi kâğıdı ile birinci seçimde oy verdikleri sandıklarda oylarını kullanacaklardır.
Meclis’in yeni üyeleri seçilecek
Seçimlerde yeni cumhurbaşkanının yanı Meclis’in yeni üyeleri de seçilecek.
28. dönemde Milletvekili Genel Seçimine 24 siyasi parti ile Türkiye genelinde 151 bağımsız milletvekili adayı katılıyor.
Yeni seçim yasası ile birleştirilmiş ittifaklar sistemi de bu seçim süreci için olduğu kadar parlamentodaki istikrarlar için değerli bir faktördür. Kimi siyasi partili “Cumhur”, “Millet”, “Ata”, “Emek ve Özgürlük” ve “Sosyalist Güç Birliği” ittifakları arasında 5 başka ittifakla seçime girme kararı vardı.
Bu birliktelik iktidardaki AKP, MHP, BBP ve Yine Refah Partisi “Cumhur İttifakı” ismiyle seçime giriyor.
CHP, ÂLÂ Parti, Saadet Partisi, Gelecek Partisi, Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA Partisi) ile Demokrat Parti ise “Millet İttifakı” çatısı altında katılıyor.
Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (Yeşil Sol Parti) ile Türkiye Emekçi Partisi (TİP) “Emek ve Özgürlük İttifakı” ismi altında seçime girerken, Anayasa Mahkemesi’ndeki kapatma davası devam eden HDP’nin milletvekili adayları Yeşil Sol Parti listesi altında yer alıyor.
Zafer Partisi ve Adalet Partisi “Ata İttifakı” ismi altında, Türkiye Komünist Partisi, Türkiye Komünist Hareketi ve Sol Parti ise “Sosyalist Güç Birliği İttifakı” ismi altında seçime giriyor.
Seçime giren partilerden AKP, BBP, Hak ve Özgürlükler Partisi, Halkın Kurtuluş Partisi, Memleket Partisi, Millet Partisi, MHP, Sol Parti, Türkiye Komünist Hareketi, Türkiye Komünist Partisi, Vatan Partisi, Yine Refah Partisi, Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi; Türkiye genelindeki 87 seçim ortamının tümünde seçime katılıyor.
Öte yandan CHP 80, ÂLÂ Parti 78, Zafer Partisi 75, Yenilik Partisi 74, Genç Parti 72, Adalet Partisi 67, Anavatan Partisi 63, Güç Birliği Partisi 59, Türkiye Personel Partisi 55, Ulusal Yol Partisi 49, Adalet Birlik Partisi ise 47 seçim Etrafında seçime katılıyor.
Bütün parti ve ittifakların ismi 11 seçim boyunca uzunluk 1 metreyi bulan pusulada yer alacak. Öbür seçim oranlarında ise günlük olarak gösteren partilerin uzunluğundaki uzunluklarda 9 farklı pusula olacak.
News
