Türkiye’nin insanların beri karşı çıktığı ve hayata geçirilme mümkünlüğü giderek azalan Doğu Akdeniz’deki EastMed projesinde Güney Kıbrıs’tan bir geri adım geldi. İsrail doğal gazını Güney Kıbrıs-Girit bölgesinden Avrupa’ya ulaşım şeması boru hattı, yüksek maliyet ve jeopolitik zorluklar nedeniyle yoğun tartışmalara neden oldu.

AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Mart ayındaki misyona gelen yeni hükümeti, EastMed’in İsrail-Güney Kıbrıs çizgisiyle hudutlu kalması için görüşmelerin yürütüldüğünü açıkladı. Güney Kıbrıs Güç Bakanı Yorgo Papanastasiu, sınırın kısaltılması konusunun teklif edileceği ay İsrailli düzenleyicile başlayacak görüşmelerde masaya yatıracaklarını ve bu istikamette bir plan hazırlamayı umduklarını belirtti.

Kıbrıs’ta sıvılaştırılıp Avrupa’ya gemiyle nakledilecek

Güney Kıbrıs’ta yeni hükümet, İsrail açıklarından Avrupa’ya 2 bin kilometrelik sınır dağıtımından çok İsrail açıklarındaki doğal gaz bölgelerinden Kıbrıs’a sınır dağıtımı ve Kıbrıs’a ulaşan doğal gazın LNG’ye (sıvılaştırılmış doğal gaz) dönüştürülerek Avrupa ve sonraki pazarlara gemilerle nakledilmesi savunuyor.

Yaklaşık 40 yıldır güç kullanan çalışan bir isim olan Papanastasiu, İsrail, Güney Kıbrıs ve Yunanistan’ın ortasında yaklaşık on yıldır istişare edilen EastMed projesinin rafa kalkmadığını lakin zorluklar olduğunu belirten çizginin kısaltılması planının bir “kazan-kazan” durumu yaratacağını kaydetti.

Temmuz’daki Görüşme’de başlayacak

EastMed’in çok yüksek desteği olan bir proje olması, bunun dışında boru hattının döşeneceği deniz derinliği şeklindeki teknik politikaların da bulunduğunu belirten Rum Güç Bakanı, İsrail kıyılarından Güney Kıbrıs’a 300 kilometrelik çizgi dağıtacak Kıbrıs için ucuz doğal gaz taşımacılığı, İsrail açısından da Mısır’ ek olarak yeni bir ihracat pazarı manasına kaydedildi.

Projenin İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu ve Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis tarafından da desteklenerek Papanastasiu, “Her iki yılda uzmanlardan oluşan iki teknik komite oluşturulacak ve toplantılara Temmuz ayında başlayacak. Komitelerden biri doğal gaz ve ikincisi, de elektrik ile ilgili bilgiler paylaşılacak”. Güç Bakanı, ayrıyeten İsrail ile Güney Kıbrıs elektrik şebekelerinin deniz altından kablolarla bağlanma konuları üzerinde de çalıştıklarını belirtti.

Türkiye karşı çıktı

Yunanistan, İsrail ve Kıbrıs Cumhuriyeti, EastMed doğal gaz boru sınırının üretim öngören muahedesini 2 Ocak 2020’de Atina’da imzalamış, Türkiye ise “Doğu Akdeniz’de en uzun kıyı şeridine sahip olan Türkiye’yi ve Kıbrıs Adası’nın doğal kaynakları üzerinde eşit haklara sahip olan Kıbrıs Türklerini yok sayan hiçbir proje başarılı olamayacaktır” yansısını göstermişti. O devir Türkiye’nin İsrail, Mısır, Güney Kıbrıs ve Yunanistan’daki bölgesel ülkeleriyle olan fırtınalı ilgileri, son devirlerdeki yerde olağanlaşma adımlarına bırakıldı.

En az 6 milyar euro mal olması beklenen, denizin yer üç bin metre altında tutuluyor ve 2025 yılında planlanan EastMed boru sınırının maliyeti ve uygulanabilirliği kaygılar güç aralıklarında de sık sık lisana getiriliyordu. AB ile birlikte projeye güçlü dayanak veren ABD’nin dayanabildiğini çektine ve Yunan elindeki proje konusunda uyarıldığına dair haberler 2022 yılı başında kamuoyuna yansımıştı.

Gelecekteki çizgilerden genişleme planlanıyor

Rusya’nın geçen yıl 24 Şubat’ta Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaş, Avrupa’nın Rusya’ya güç tüketimini azaltmasına yol açarken fosil enerji tüketiminin azalması ve yeşil güç kaynaklarının yöneliminin sonucunu doğurdu.

İsrail ile Güney Kıbrıs’ın merkezi olarak döşenecek bölgelerin, gelecekteki bölgelerdeki kullanım potansiyeli de mevcut. Güney Kıbrıs Güç Bakanı Papanastasiu, “gerekli teknolojiler geliştirildiğinde ve kâfi yeşil güçler üretildiğinde boru bölgesindeki sevkiyatta da kullanılabileceğini” teyit etti.

Güney Kıbrıs, pak güç olarak görülen hidrojenin, fosil güç kaynaklarına yatırımı durdurmayı, Avrupa Yatırım Bankası ile Avrupa İmar ve Kalkınma Bankasından da maliye dayanak almayı umuyor.

DW,rtr/BK,BÖ