Türkiye’nin küresel silah ihracatındaki hissi arttı

İsveç merkezli tanıtım merkezi Stockholm Milletlerarası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) 2022 yılı küresel silah üretim raporu yayımlandı.

Rapora göre, ABD’nin 2018-2022 yılları arasında birinci sırada yer alan küresel silah ihracatındaki hissi, önceki dört listede yüzde 7 artış göstergesi yüzde 40’a yükseldi. İkinci sırada Rusya’nın tıslaması ise yüzde 22’den yüzde 16’ya geriledi. ABD ve Rusya’yı Fransa’daki üçüncü, dördüncü sıradaki Çin sıra ve beşinci sıradaki Almanya izledi.

Küresel silah ihracatındaki hissiyat 2018-2022 yıllarında orta yüzde 1,1 olarak seyreden Türkiye, sıralamada 12’nci sırada yer aldı. Bir önceki dört yıllık zaman dilimiyle karşılaştırıldığında, Türkiye’nin küresel hissinin yüzde 0,5 arttığı gözlendi. Öte yandan Türkiye’nin iki vakit dilimi ortasında, silah ihracatını yüzde 69 dolayında artırdı.

Türkiye’nin silah ihraç ettiği ülkelerin başında Katar yer aldı. Kelam konusu zaman diliminde Türkiye, silah ihracatının yüzde 20’sini Katar’a yaparken, yüzde 17’sini Birleşik Arap Emirlikleri’ne, yüzde 13’ünü ise Umman’a yaptı.

Litvanya Hava Kuvvetleri’ne bağlı, Türk üretimi Bayraktar TB-2 insansız hava aracıFotoğraf: PETRAS MALUKA/AFP/Getty Images

Silah ithalatı yapan ülkeler listesinde ise Türkiye 19’uncu sırada yer aldı. Kelam ise listede Hindistan birinci, Suudi Arabistan ikinci, Katar ise üçüncü sırada yer aldı. Türkiye’nin küresel silah ithalatındaki hissi, 2018-2022 ortasında yüzde 2,4’ten yüzde 1,3’e geriledi. Türkiye’nin toplam silah ithalatı, 2018-2022 zaman diliminde, önceki dört listede yüzde 49 oranında görüldü.

Raporda ayrı ayrı, ABD’nin Türkiye’ye silah ihracatının 2013-2017 ve 2018-2022 yılları arasında orta düzeyde azaldığı bilgisi yer aldı. Bu gelişmenin sanat planında, iki ülkenin ortasında yaşanan siyasi tansiyonların yattığı belirtildi. Türkiye son dört yılda, ABD’den silah satın alan ülkelerde 7’nci sıradan 27’nci sıraya geriledi.

ABD silahlarının yüzde 19’unu Suudi Arabistan’a satarken, yüzde 8,6’sını Japonya’ya ve yüzde 8,4’ünü Avustralya’ya sattı. Küresel hissi yüzde 4,2 olan Almanya’nın en çok silah sattığı ülkelerde, yüzde 18 ile Mısır, yüzde 17 ile Güney Kore ve yüzde 9,5 ile İsrail oldu.

Çin’in silah ihracatçısı rolü azalıyor

Küresel ihracattaki hisse listesi başı sıklığında ABD’nin toplam hasılatı yüzde 14 artarken, Fransa’nınki ise yüzde 44 arttı. Rusya (yüzde 31), Çin (yüzde 23) ve Almanya’nın (yüzde 35) ihracatlarında azalma meydana geliyor.

Pieter WezemanFotoğraf: resim-alliance/dpa/özel

Çin’in toplam hasılatındaki kaybı DW’ye kıymetlendiren SIPRI araştırmacısı Pieter Wezeman, “Çin, dünyanın en değerli silah pazarlarına girmeyi başaramadı. Bunda vakit zaman siyasi nedenler tesirli oldu” tabirlerini kullandı. Çin’in siyasi rakibi Hindistan’a silah satmadığı bilgileri aktaran Wezeman, “Çin, şaşırtan biçimde, ABD ve Avrupa’nın ortağı olarak Ortadoğu ülkelerine yerleşmeyi de başaramadı” dedi.

Fransa’nın ihracatındaki yüzde 44’lük artışla ilgili ise Wezeman, “Fransa’nın silah ihracatındaki değişim, değişken bir sanat planına sahip. Fransa, silah sanayisini yüksek dereceli teşvik ediyor ve geçen yılda bunda çok başarılı oldu” değerlendirmesini yaptı.

Dünya silahsızlanırken Avrupa silahlanıyor

Raporda ayrıca, Avrupa’nın silah ithalatının Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin yanı sıra harika bir artış gösterdiği bilgisine de yer verildi. Birebir vakitte Avrupa’daki silahlanma trendinin, dünyanın geri kalanındaki trendin yansıtılmasına da dikkat çekildi.

En yeni haber bülteninin alındığı 2018-2022 zaman diliminde, memleketler arası silah aktarımı, bir önceki zaman dilimi olan 2013-2017’ye göre yaklaşık yüzde 5 oranında düşüş gösterdi. Bu genel trendde, Avrupa ülkelerinin silah ithalatında yüzde 47 artış görüldü. NATO üyesi Avrupa ülkelerinin ithalatındaki artış ise yüzde 65 olarak göze çarptı.

Silah ithalatı artan Avrupa’nın, uluslarararası silah transferindeki rolü de önemli biçimde artış gösterdi. 2013-2017 yılları arasında bu bağlamda yüzde 11’lik bir hisye sahip olan Avrupa ülkelerinin hissi 2018-2022 zaman diliminde yüzde 16’ya yükseldi.

Ortaya çıkan raporda DW’ye değer veren veriler Wezeman, “Avrupa ülkelerinin silah transferinin bariz biçiminde arttığını” ve “ABD’nin küresel bir silah ihracatçısı olarak rolünün de bireysel biçimde kaydedilen bedelde bir artış gösterdiğini” belirtti.

Ukrayna dünya üçüncüsü

Rusya işgali altında Ukrayna, silahla transfer edilen ülkeler sıralamasında üçüncü oldu. Ukrayna, 2018-2022 zaman dilimi içindeki tüm veriler ele alınarak, 14’üncü sırada. Raporda “silah ihracatı” yerine “silah transferi” terminini kullanmayı tercih etmeyen SIPRI, hem silah ticaretini hem de fiyatsız askeri yardımları kast ediyor. Bilhassa Ukraynalılar, ihracat değil, yardım kelam konusu.

Polonya tarafından Ukrayna’ya devredilen Alman üretimi Leopard 2 tankı Fotoğraf: Polonya Başbakanlık Şansölyeliği/Krystian Maj/AA/picture Alliance

Rusya’nın Sahra-Altı Afrika ülkelerine silah ticareti yapan ülkelerin ortasında Çin’i geride bırakması da dikkat çekti. Rusya bu muvaffakiyetini, Mali’ye yaptığı ihracata borçlu: 2020 ve 2021 yıllarındaki askeri darbelerden önceki silahlarını aralıklarla Fransa ve ABD’nin de içerdiği çeşitli genişn alan Mali, darbelerden sonra Batı ülkelerinin ithalatını önemli ölçüde azalttı ve bu devirde Rusya’dan yaptığı ithalatı artırdı.

gelecekte ne olacak?

Peki silah ticaretinin gelecekten ne bekleniyor?

SIPRI, bu düzeyde cevap verme emeliyle, raporda, silah savaşçılarının sipariş defterlerini de inceledi. Tahlil kapsamındaki bilhassa, yüksek bedele sahip olan savaş uçağı, helikopter, uçak gemisi, savaş gemisi, denizaltı, destroyer ve fırlatma amacıyla siparişleri dikkate alındı.

Dünya çapında sipariş edilen savaş uçağı ve helikopterlerinin yüzde 60’lık kısmı ABD üretiminden dolayı hareketle, ABD’nin, açık orta en büyük silah ihracatıçısı olarak kalması öngörülüyor. Sadece 2022 yılında 13 eyalet, Amerikan üyelerinden toplam 376 uçak ve helikopter siparişi verdi.

Amerikan üretimi Lockheed Martin F-35 savaş uçağıFotoğraf: resim ittifak/dpa/dpa-Zentralbild

Analiz kapsamında, Fransa’nın yüksek sayıda uçak ve gemi siparişlerinin bulunduğuna dikkat çekildi. Bu ülkede, küresel silah ihracatçısının konumunu güçlendirmesi bekleniyor.

Almanya ise şu ana kadar hiçbir uçak ya da helikopter almadı. Lakin Almanya’ya verilen gemi siparişlerinin dikkat edilmesi dikkat çekiyor.

Küresel çapta en büyük ikinci silah üretme pozisyonunda olan Rusya’da ise, defterlerde pek sipariş vermek mümkün değil. Barış koşullarında ihraç edilebileceği tahmin edilen silahlar, onun yerine Rus kuvvetleri tarafından Ukrayna savaşında kullanıldı.

SIPRI, topladığı bilgileri değerlendirmeye alırken, dört yıllık zaman dilimlerine odaklanıyor. Kuruluşun bu tercihinin sanat planında, birkaç yıllık, uzun vadeli bilgiler, silah ihracat ve ithalatındaki daha iyi yansıtılan fikri mevcuttur.