Uluslararası diplomasının en fazla göz arkası verilmiş bölgelerin birinde ışık tutan Gölge Diplomatlar (Gölge Diplomatlar) araştırması, Türkiye’nin farklı çeşitlilikte kendisini temsil etme hakkını veren parçaların adlarının de suça karışarak sisteminin istismar edildiğini ortaya koydu.
DW Türkçe’nin Milletlerarası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) iş birliği ile yürüttüğü çalışmayı Türkiye’nin yabancı bölgelerindeki konsoloslarından en az dört gün skandallarla gündeme getirdi. Bu isimlere vizede sahtecilik, dolandırıcılık ve ihaleye fesat dağıtma dahil farklı suçlamalar yöneltildi.
Gönüllü diplomatlar olan fahri konsoloslar, ekseriyetle büyükelçiliği yahut konsolosluğu bulunan temsil ettikleri ülkelerin çıkarları için çalışıyorlar. Bu misyona getirilme nedenleri ise iki ülkenin ortasında münasebetlerin yaygınlaşması olarak tanımlanıyor. Viyana Sözleşmesi’ne göre Türkiye’nin bir ülkede temsil hakkı vermek amacıyla fahri konsolosu o ülkelerde kendisi önerirken, bu kişinin o misyona atanması için karşı ülkenin de kökenleri gerekiyor. Seçilen fahri konsoloslar ise çoklukla bu temsilcinin yetkisine sahip olan ülkenin vatandaşı oluyor. Suça karıştıklarında bulundukları ülke kanunlarına göre yargılanıyorlar.
DW Türkçe’ye konuşan emekli büyükelçi Uluç Özülker, fahriosların görevinden doğan işlerle ilgili konsoloslukların dikkate alınmadığı belirtildi “Ancak kanunen o ülkelerde hak olsalar da sahibimallerini suistimal ettiklerine ilişkin incelemeler alınırlar. Bu hakları geri almak. kanunlarının gösterdiği şekliyle uygulanır” diyor.
Gölge Diplomatlar araştırmasında, dünyada skandallara yahut ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolosu tespit edilirken, bu kişilerin ortasında Türkiye’yi temsil eden gruplar şu şekilde:
Gölge Diplomatlar araştırmasına DW English de katıldı Fotoğraf: ICIJ
Parasını alıp vizeleri satmadı
Türkiye’nin 2007’de Togo’da görevlendirdiği Fahri Konsolosu Franck Djokoto Dovi Sessou hakkında, bu misyonu sürdürürken vize sahteciliği soruşturması açıldı. Sessou, Ocak 2016’da sahtecilik ve sahtecilik vize başvurusunda bulunarak hatalarından ceza aldı ve mahpusa girdi.
Türkiye’ye gelmek isteyen Togolu bir iş adamından vize için 145.000 Batı Afrika Frankı (220 euro) alan Sessou, Aralık 2015’te vize işlemlerini yapmadığı için şikayette bulunuldu. Yürütülen soruşturma sırasında sonraki cezalar da ortaya çıktı. Togo basınında ortaya çıkan haberlere göre Sessou hatasını kabul etti. Sessou’nun efsanesinden alındığına ait ise kamuya açık kaynaklarda bir bilgi bulunmuyor.
Togo’nun başşehri Lome’den genel görünüm Fotoğraf: Imago Images/T. Einberger
Dolandırıcılıktan ceza aldı
2011’den beri İspanya’nın Sevilla’ya yazılması Türkiye Fahri Konsolosu olan Manuel Moreno Maestre hakkında birçok dolandırıcılık davası açıldı.
Moreno, 2014’te Marismas modeli olarak bilinen ve İspanyol çapında takip ettiği davada, Endülüs bölgesinde kamu ihalelerine fesat karıştırma ve doldurma fatura düzenleyerek Avrupa Birliği (AB) fonlarını yöntemsiz kullanma suçlamalarıyla karşı karşıya kaldı.
İspanya’da Türkiye’yi temsil eden Maestre’nin ismi 2016’da diğer bir suça karıştı. Olarak bilinen İspanya Su İşleri devlet şirketi dolaştırılan hatalı bulunan Maestre, 12.000 euro kefaletle hür kaldı.
İspanya Dışişleri Bakanlığı’nın son 23 Eylül 2022’de güncellendiği resmi listede Manuel Moreno Maestre fahri konsolos misyonuna devam ediyor.
Türkiye’nin Suriye’deki eski Fahri Konsolosu olan Abdelkader Sabra ise Suriye rejimi ile kontaklı olduğu için AB tarafından yaptırıma tabi tutuldu.
Turizm ve denizcilik dallarında faaliyet gösteren, vakitte Suriye-Türkiye Ticaret Kurulu’nun kurucusu olan Suriyeli iş insanı Sabra, 1 Mart 2009’da Türkiye’nin Tartus Fahri Konsolosu olarak görevlendirildi.
Sabra, şirketlerinin Suriye rejimi yoluyla mali takviye bileşenleri tasarrufuyla Şubat 2020’de AB yaptırımları listesine alındı.
AB Genel Mahkemesi,AB Kurulu’nun Sabra’nın Suriye rejimini kanıtlayamaması nedeniyle 16 Mart 2022’de Sabra’ya yönelik yaptırımları kaldırıldı. Sabra, mahkemede Türkiye’nin fahri konsolosluk görevini 2020’ye kadar sürdürdüğünü belirtti.
Basında yer alan Sabra’ya yönelik yaptırımların Fransız diplomat ve Fransa’nın eski Şam Büyükelçisi Charles – Henri d’Aragon’un kaldığıyla bilindiği bildirildi.
WikiLeaks’ten sızan bilgiler
Türkiye’nin Eritre’deki eski fahri konsolosu Amanuel Tesfay hakkında da Türkiye ile ilgili suçlamalar bulunuyor. Daha önce Türkiye’yi Eritre’de temsil eden Tesfay şu anda Endonezya’nın Sudan’daki Fahri Konsolosu.
Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesine (IGAD) gönderilen ve WikiLeaks tarafından ele alınan bir raporde, Amerikalı vatandaş olan Tesfay’ın Türk vizelerini yasa dışı olarak satıldığı tez ediliyordu.
Tesfay’ın hangi tarihler ortasında Türkiye’nin fahri konsolosluğunu yürüttüğü kamuya açık kaynaklarda yer almıyor.
Eritre’nin başşehri Asmara Fotoğraf: Adrian Kriesch/DW
Mültecilere bot satmakla suçlanıyor
Françoise Olcay ise aslında oburlarının Fransa’yı Türkiye’de temsil eden bir adıdır.
Fransa’nın Türkiye’deki fahri konsolosu olan Olcay, bu unvanıyla Akdeniz’den AB’ye geçmek isteyen mültecilere inançlı olmayan can biletleri ve lastik botlar satmakla suçlanıyor.
Fahri konsolosluğu, Bodrum’da yelken ve denizcilik gereçleri satan dükkânıyla birlikte yerlerde faaliyet gösteren Olcay, bir haber kanalı tarafından mağazanın önünde mültecilere ekipman satarken görüntülendikten sonra göreviden alındı. Haberlere göre dükkânın önünde bir Fransız bayrağı ve Fransız konsolosluğu tabelası görülüyordu.
Bodrum Fotoğraf: resim-alliance/AA/G. Balcı
“Engelleyecek sistem yok”
Emeklilik büyükelçi Ünal Çeviköz’e bağlı bu şekilde suistimaller aslında sistem denetimi yapılabilecek bir şey değil. Çeviköz, “Yani fahri konsolosun bu tipten bir eylemin içine girilmesini denetleyecek bir sistem yok. Bu bir insan davranışı. Hasebiyle kendi ortamında istismar etmiş. Ancak bu kişi bu türden bir kabahat işlemesini engelleyecek bir düzenek yok” diyor.
Viyana Sözleşmesi’ne göre Türkiye’nin yabancı bölgelerde bulunan bir fahri konsolosu rastgele bir suça karıştığında, o fahri konsolosun bulunduğu ülke Dışişleri Bakanlığı’nın bunu Türkiye’ye bildirmesi gerekiyor.
Emekli büyükelçi Ünal ÇeviközFotoğraf: wikipedia/CTBTO
Bakanlık karşılığı
Dışişleri Bakanlığı, DW Türkçe’nin yönlendirmesi “son 10 yılda Türkiye tarafından görevlendirilen fahri konsoloslara yönelik cezai yahut hukuksal soruşturmalardan Dışişleri Bakanlığı’nın ne sıklıkla haberdar olduğu”, “bu davaların reddedildiği mahkumiyetle sonuçlandığı”, “bu davalar sonuç olarak yurt dışında Türkiye’yi temsil eden kaç fahri konsolosun misyonuna son verildi” ve “görevine son verilen isimlerin kimler olduğu”na dair bilgiler yanıtlamadı.
Bakanlık, Türkiye’de başka bir ülkenin temsilcisi olmayan fahri konsolosların kaçı Olay davası ya da soruşturmaların ilgili ülke temsilciliklerine bildirildiğine dair sorumuzu da cevapsız bıraktı.
#ShadowDiplomats nedir?
Gölge Diplomatlar araştırması, memleketler arası diplomaside en az incelenen rollerden biri olan fahri konsolosluğa ışık halen devam ediyor. Bu umut diplomatlar, çoklukla büyükelçilik yahut konsoloslukta mevcut, yabancı hükümetlerin çıkarlarını desteklemek için kendi ülkelerinde çalışıyorlar.
Soruşturma, fahri konsolosluk sistemi, gerekliliği denetlenmeden atanan ya da kazandıkları bu statüyü zenginleştirmek, kanun yaptırımlarından kaçmak yahut siyasi gündemleri ilerletmek için kullanılan bazı isimler tarafından baltalanarak ortaya çıkarıldı.
Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ve ABD’li haberlerin ProPublica’nın koordinatörlüğünde dağıtıldığı, 46 ülkede 61 medyanın bir araya geldiği bir gazetecilik iş birliği olan “Gölge Diplomatlar (Gölge Diplomatlar)” 160 gazetecinin ortak çalışmasıyla bir araya getirildi. Türkiye ile ilgili işlemleri yalnızca DW Türkçe’nin gerçekleştirdiği küresel araştırmada yer alan gazeteciler skandallara yahut ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolos tespit etti.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun 9 Kasım 2022 tarihinde açıklanan açıklamasına göre Türkiye’nin şu anda dünyada 108 fahri konsolosu bulunuyor. Bu, kimlerle yapılırsa Dışişleri Bakanlığı’nın sitesinde şeffaf bir bilgi yer almıyor.
News
