İranlı gazeteci Mohammad Bagher Moradi, 2013 yılında bozulmadan beş yıl mahpus cezasına çarptırıldı. Moradi, cezanın kabul edilmesinin akabinde Türkiye’ye sığındı. Sekiz yıldır Türkiye’de yaşayan muhalif gazeteci, 30 Mayıs 2022 tarihinde Ankara’daki konutundan çıktı ve bir daha dönmedi. Savcılığa başvurduktan sonra basına açıklama yapan aile, Moradi’nin İran istihbaratı tarafından kaçırıldığına dair şüphelerini dile getirdi. DW Türkçe’nin ulaştığı basının imkanları ve Moradi’nin arkadaşları, İranlı muhaliflerin akıbetinin hala bilinmediğini söylüyor. Siyasi detaylar Türkiye’ye sığınıp sırra kadem basan tek kişi, Mohammad Bagher Moradi değil.
İranlı gazeteci Mohammed Bagher MoradiFotoğraf: özel
İranlı gazeteci Arash Shoashargh, 5 Şubat 2018 tarihinde Van’da ortadan kayboldu. Arkadaşının ihbarı üzerine kayıp işlemi yapıldı. İranlı gazetecinin avukatı Mahmut Kaçan’ın DW Türkçe’ye ilişkin özellikleri, karakolda İranlı gazetecinin arkadaşına izletilen kameralara kaydettiği Shoashargh’ın otomobillerinde, bazı yerlerde kimlerin tarafından alıkonulduğu gösteriliyordu. İranlı gazetecinin kaçırılmasından önce tehdidin ortaya çıkması ve can güvenliğinden sağladığı çabanın karşılığını Van İnsan Hakları Derneği’ne başvurmaya başladı. Avukat Kaçan, Shoashargh’ın kaybolması ile temaslı olarak “İran istihbaratı yahut İran’la çalışan yerelden kişiler olabileceğini düşünmüştü. Buna ait cürüm duyurusunda da bulunduk” diyor.
“İranlı muhalifler Türkiye’de risk altında”
Avukat Kaçan’ın yaptığı hata duyurusuna takipsizlik verildi. İranlı gazeteciden ise iki ay haber alınamadı. Avukat Kaçan, İran’da yaşayan ailelerinin kendilerine ulaşarak Shoashargh’ın İran’da bulunan odasındaki bilgileri anlatıyor. Kaçan, şu oluşumları lisana getiriyor:
“Çeşitli kanallardan edinilen bilgiler arasında Arash Shoashargh burada Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT) tarafından kaçırılıyor. Bilinmeyen bir yerde bir ayı aşkın mühlet tutuluyor, sorgulanıyor. Daha sonra İran makamlarına teslim ediliyor.”
İranlı gazeteci Arash ShoasharghFotoğraf: özel
Yirmi yıl mahpus cezasına çarptırılan İranlı gazeteci hala hapishanesinde tutuklu bulunuyor. Avukat Mahmut Kaçan’a bağlı, İran’da muhalif olan yüksek profilli kişiler son yıllarda Türkiye’de bilhassa risk altındaydı.
Avukat Halim Yılmaz, siyasi sığınmacıların ülkelerine geri dönmelerinde ya da kaçırılmalarına göz yumulmasında devletlerarası ekonomik ve siyasi menfaatlerin değerli rol oynadığını söylüyor. “Kişi siyasi dahi sığınmış olsa bir anda ‘terörizm’ sınıfına girebiliyor ve o kişi bir daha belini doğrultma mümkün olmuyor” diyor.
İranlı muhaliflerin kaçırılmasına ait olan aylarda basına çeşitli bir dava yansıdı. Eski Albay Mashali Firouze ve akrabaları İran’ın kaçırılması ve eski İran Deniz Kuvvetleri Subayı Mohammed Rezaei ile ekonomist Shahnam Golshani’nin Türkiye’den kaçırılma girişiminde bulunulmasına ilişkin bir iddianame düzenlendi.
Dosya kapsamında Cumhuriyet savcısı Davut Yılmaz, 2019-2022 ortalarında İranlı muhaliflerin Türkiye’den kaçırılması için İran istihbaratı ve cürüm imkanlarıyla işbirliği yaptığı tutuklamalarla tutuklandı. Yılmaz’ın da boyunca olduğu 14 sanıklı davanın ilk duruşması Temmuz ayında İstanbul 23. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görüldü. Sanıkların “suç işlemek emeliyle örgüt kurma”, “suç gücüne üye olma”, “devletin zımnî kalması gereken siyasal yahut askeri casusluk maksadıyla temin etme”, “cebir tehdidi ve hile kullanarak kişiyi hürriyetinden mahrum bırakmaları” hatalarından mahrum kalmaları isteniyor.
Kaybolan Özbek muhalifler artık cezaevinde
Türkiye’ye sığınan siyasi muhalifler sadece kaçırılma tehdidiyle karşı karşıya değil. Kimi geri zaman göndermenin kapsamının sonucu risk altında olmalarına karşın Türkiye tarafından ülkelerine de gönderilebiliyorlar. Türkmen asıllı Özbekistan vatandaşı Jumasapar Dadebaev, yetişmiş biri.
Özbekistan’daki azap ve kötü muameleler nedeniyle ülkeyi terk etmek zorunda kalan Dadebaev, 2017 yılında Türkiye’ye sığındı. Ekim 2020’de Türkiye’de kargoya teslim edilmek üzere Edirne Geri Gönderme Merkezi’ne gönderildi. Bir süre sonra özgürce kaldı ve devre dışı kaldı, hudut yönetim kararı mahkeme tarafından iptal edildi. Hem kendisi hem ailesi tehdidi alan Özbek sığınmacı, memleketler arası muhafaza başvurusunda bulunmuştu. Avukatının aktardığı özelliklerin özellikleri, ayrı ayrı, şiddetli tehditler nedeniyle savcının hata duyurusunda da bulunmuştu.
Dadebaev, 10 Ocak 2022 tarihinde ortadan kayboldu. Avukat, Özbek muhaliflerin kaybolmasına ait Anayasa Mahkemesi’ne başvuruda bulunarak, “Başvurucunun nerede olduğu, kaçırılıp kaçırılmadığı, bir yerde zorla alıkonulduğu yahut Özbekistan’a zorla hudut dışı bulunmadığına dair bir bilgimiz bulunmadığı sözlerine yer verdi. DW Türkçe’nin etkilediği özelliklerde, Jumasapar Dadebaev şu anda Özbekistan’da cezaevinde bulunuyor.
“Teslim etme, hukukun kaçırılmasında kelam konusu olamaz”
Türkiye’nin geri gönderme yasağını ihlal ettiği Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) mahkum olduğu hadiseler var. Kazakistanlı muhalifler Samat Amerkhanov ve Arman Batyrkhairov’un açtığı dava, AİHM’de mahkumiyetle sonuçlanmıştı. Amerkhanov ve Arman Batyrkhairov, 2011 yılında Türkiye’ye sığındı. Milletlerarası müdafaa başvurusunda bulunan Kazak muhalifler, 2012’de Kumkapı Geri Gönderme Merkezi’nde makûs muameleye maruz kaldıktan sonra iltica kırılmadan sonuçlanmadan Kazakistan’a teslim edildi. Ülkelerine iade edildikten sonra tutuklandılar. AİHM, “özgürlük ve güvenlik hakkı”, “işkence ve makûs muamele yasağı” ve “etkili itiraz yollarının” haklarının ihlal edilmesine hükmederek, Türkiye’nin 19 bin 175 Euro tutarında tazminat ödemesine karar verdi.
Kazakistanlı muhaliflerin Türkiye’deki avukatı Halim Yılmaz, geri gönderme yasağının göçmenlik hakkıdaki kıymetine dikkati çekiyor. “Bir kişinin kendi ülkesine ulaşım halinde zulme maruz kalma riski varsa o kişinin gönderilmemesi gerekiyor. Adil devletler bu yasağa daha fazla dikkat ederler. “diyor.
News
