Suudi Arabistan, Rusya ve Ukrayna arasında gerçekleşen bir kombinasyonun rol üstlenmeye hazırlanıyor. Türkiye’nin ortalarında yaklaşık 30 ülkenin üst düzey temsilcileri, Ukrayna’daki savaşın nasıl sonlandırılacağına ait görüşmelerde bulunmak üzere Cidde kente davet edildi.
Davetliler ortada Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika’nın yanı sıra Endonezya, Meksika, Zambiya ve Mısır şeklinde ülkelerde bulunuyor. Birleşik Krallık, Polonya ve Avrupa Birliği (AB) temsilcilerinin konferansa katılmaları teyit edildi. Çin’in katılımını sağlayıp başaracağı şimdi meçhul. Rusya ise konferansa davet edilmedi.
Toplantıda Suudi Arabistan Ulusal Güvenlik Danışmanı Musad bin Muhammed el Ayban başkanlığında ve ulusal güvenlik danışmanlıkları düzeyinde gerçekleştirildi. Toplantıda Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy’nin çatışmalarını sona erdirmeye yönelik 10 unluk barış formülünün ele alınması bekleniyor. Planda, “Rus birliklerinin Ukrayna’dan büsbütün eklendiği, tüm savaş esirlerini ve sürgünleri hür bırakması, besin ve güç vermelerinin sağlanması” gibi hususlar kapsıyor.
Peki bu şekilde bir Ukrayna konferansı neden dağıtıma kadar milletlerarası mevzularda pek bir çıkan Suudi Arabistan’da yapılıyor?
“Suudi Arabistan itici güç olmak istiyor”
Almanya’daki muhafazakâr Hıristiyan Birlik partilerine (CDU/CSU) yakınlığıyla bilinen fikir kökü Konrad Adenauer Vakfı’nın (KAS) Ortadoğu uzmanlarından Simon Engelkes, “Bu inisiyatif, tam da Suudi Arabistan’ın kendini savunma ve problemlerin tahlili kapsamında bir itici güç olarak görevlendirilmesi istediği devirde ortaya çıkıyor” diyor.
Suudi Arabistan, başta Amerika Birleşik resimleri (ABD) olmak üzere Batı’nın klasik müttefiklerinden biri. Lakin bunun paralelinde Riyad, Pekin ile güzel aktarımlara sahip. İki küresel petrol devi olan Suudi Arabistan ve Rusya kısa bir süre önce OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) bünyesinde gerginlik yaşanmış olsa da Riyad’ın Moskova’sı ile ilgileri de makûs değil.
Ancak Suudilerin, Batı ile bağları uzun süredir kasvetler toplantısı. Yemen’deki savaş ve Suudi Arabistan’daki insan hakları ihlalleri de bu külfetleri tetikliyor. Muhalif Suudi Gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın İstanbul’daki Suudi Başkonsolosluğu’nda 2018 yılında yırtıcı bir biçimde saklandığı, Batı ile Suudi Arabistan ortasındaki klasik münasebetlerin depolandığında bir dönüm noktası vardı. Cinayetin gerisinde Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’ın şüphelenmesi, Suudi Kraliyet Ailesi’nin prestijinde büyük bir leke sürmüştü.
Batı’nın Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlar ve bu yaptırımlar sonucu artan petrol fiyatlarından fayda sağlayan Suudi Arabistan için Ukrayna konferansı kapalı olarak bir itibar projesinin taşınması sağlandı. KAS uzmanı Engelkes, “Veliaht Prens, Kraliyet’in bir bölgesel güç olarak rolünü belirlemek istiyor. Bu, (Suudi Arabistan’ın) ezeli düşmanı İran’la ve Yemen’deki savaşın uzamasının azaldığını ve kendini gösterdiğini gösteriyor” diyor. Engelkes, Bin Selman’ın bu çabasıyla Suudi Kraliyeti’nin fiili hükümdarı olarak kendi sahasında gelişmeyi hedeflediğini savunuyor.
Cidde’deki barış Doruğundan beklentiler neler?
Öte yandan kimse hafta sonu Suudi Arabistan’da barışın sürdürülmesi yolunda bir adım atılmasını beklemiyor. Bilhassa Rusya’nın masada olmayışı, bu ihtimalin imkansız kılıyor. Konferansta temsil edilen ülkelerin birçoğunun Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün ihlal edilmesi kınamalarına karşın şu ana kadar net bir biçimde tutmaktan kaçınmadığını da unutmamak gerekiyor.
Ortadoğu araştırmacıları Engelkes’e bağlı, lakin kelam konusu ülkelerin konferansa katılacak olması, küresel ziyanlara yol açan bu savaşın sonunun verilmesini istediklerinin bir işareti. KAS uzmanı ayrıyeten, “Cidde’deki görüşmelerde Zelenskiy’nin kesin olmayan barış planının baz alınması, pekala Ukrayna’ya bir dayanak olarak değerlendirilebilir” aktarıyor.
Konferans mücadelesi boyunca ne mana taşınması?
Riyad’ın gayretleri Avrupa’da yüklü olarak bir çeşit planlama kumar olarak görülse de kullanılan bu mevzuda farklı görüşte.
Bonn Doğu ile İştirak Uygulamalı Araştırma Merkezi’nden Sebastian Sons, Ukrayna savaşının Suudi Arabistan’da Avrupa içi bir çatışma olarak uzaklaştırıldığıne dikkat edilerek Rusya’ya karşı benimsenen sert tutum, bilhassa de İran ile yaşanan çözülmeninta yalnız bırakıldığını hisden Suudiler pekâlâ anlaşılamadığını düşünüyor. Sons, “Çatışmalara yönelik farklı yaklaşımlar benimsenmesi, Suudi Arabistan’da ikili standart olarak algılanıyor” değerlendirmesini yapıyor.
KAS araştırmacısı Engelkes de Suudilerin girişiminin ideolojiden uzak, pragmatik bir iktisat ve güvenlik siyaseti anlayışı olduğu kanında. Engelkes, Riyad’ın, diğer farklı ülkelerin de güçlü bir biçimde katılma konferansı ile milletlerarası siyaseti bloklaşmaya indirgeyen ‘Rusya Batı’ya karşı’ yaklaşmasından bir sapmayı da mümkün kıldığını söyledi.
News
