Aşırı hava olayları, pandemi dönemi ve bölgesel savaşlar küresel besin maliyetlerini tehdit etmeye devam ediyor. Bilhassa Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaş, güç ve besin tedarikinde önemli hizmetlerde neden oluyor. Rusya’nın blokajı nedeniyle Ukrayna depolarında yaklaşık 20 milyon aralık sürüyor.
Uluslararası toplum da davetleriyle İstanbul’da bugün Türkiye, Rusya ve Ukrayna askeri heyetleri ile Birleşmiş Milletler heyeti, laboratuvar analizi için birinci defa bireysel masa başında bir ortaya çıktı. Kritik bölümün bileşenlerinin tedarikinin problemsiz devam etmesi için bol miktarda biriktirme değerine sahiptir. İstanbul’daki toplantıdan gelecek olumlu haberler ve diğer gelişmeler ithal edilen tüm ülkeler için oldukça sevindirici olacak.
Uzun süre boyunca limanlarda bekleyen ve akıbeti belirli olmayan milyarlarca dolar değerindeki kesintiler hem tedarik sorunlarına hem de global besin fiyatlarının yükselmesine neden olmuştu. BM Dünya Besin Programı’na (WFP) bağlı Ukrayna limanlarından çıkanlar dünya çapında yaklaşık 400 milyon kişi besliyordu.
Savaş nedeniyle meydana gelen olayların kara yolu ile Odesa ve diğer limanlara burada da deniz yolu ile İstanbul Boğazı’nı temizlemesi planlanıyor. Tarafların mutabakatı haline gelmesi Karadeniz’de oluşturulacak inançlı koridor ile tüm dünya limanlarına ulaşılabilir. Üzerinde ağırlaşan plana bağlı olarak Karadeniz’deki gemilere kesin sistemler Türk ve Rus askerlerinin hizmetleri ileri sürülüyor. Ayrıyeten limanlara yanaşan ve limanlardan taşınan gemilerin Ukrayna ordusuna gereç taşımadığı da denetim yapılacak.
Ukrayna limanlarında 20 milyon ton duruyor Fotoğraf: Daniel Mihailescu/AFP/Getty Images
Buğday eritimi geriledi
Ukrayna’da savaş nedeniyle yalnızca tahıl üretimi değil, bireysel zamanda üretim de etkileniyor.
Ukrayna Tahıl Tüccarları Birliği’nin (UGA) etkinliklerine 2021 yılında 33 milyon ton olan buğday üretimi 2022 yılında 19,2 milyon tona geri dönecek. Rusya şu an Ukrayna topraklarının yüzde 20’sini işgal etti ve bu bölgedeki ürün üretimi için çok değerli. Savaşın bu dönemdeki gidişatı, üretimin daha da olumsuz olacağı bildiriliyor.
Mısır üretiminin 37,6 milyon tondan 26,1 milyon tona inmesini bekleyen UGA, arpa üretiminin de 10,1 milyon tondan 6,6 milyon tona düşebileceğini vurguladı. UGA, Ukrayna’nın bu yıl 10 milyon ton buğday ve 15 milyon ton mısır ihraç etmesini bekliyor. Savaş öncesinde Ukrayna ayında 6 milyon tona varan ihracat gerçekleştiriliyordu.
Küresel buğday üretimi 776 milyon ton
Tarım ve Orman Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (TEPGE) tarafından sağlanan ürün raporuna göre geçen yıl 776 milyon ton olan küresel buğday üretiminin bu yıl 778 milyon ton çıkması bekleniyor. 2020/2021 döneminde küresel buğday üretiminin yüzde 65’ini Çin, Avrupa Birliği (AB), Hindistan, Rusya ve ABD gerçekleştiriyor. İhracat yapan ülkelerde sıralamada ise Rusya, AB, ABD, Kanada, Avusturalya ve Ukrayna birinci sıralarda yer alıyor.
Bu yeteneğin küresel buğday üretiminin yüzde 18’ini AB, yüzde 17,6’sını Çin ve yüzde 14,1’ini Hindistan oluşturuyor. İhracat tarafında ise Rusya yüzde 19,3’lük hissiyle başkan. Yüzde 14,7 ile AB ülkeleri, yüzde 13,3 ile ABD, yüzde 13 ile Kanada, yüzde 11,8 ile Avustralya ve yüzde 8,3 ile Ukrayna takip ediyor.
Rusya’da en değerli ihracatçı ülkelerin başında geliyor. Ancak savaş sırasında Ukrayna limanlarındaki turnuvaların Rusya tarafından çalındığı tezleri, Rus kırılmalarına şu an için ülkelerde aralıklı toplantılar. Bu uzaklıklı yaklaşmanın sonucunda Rusya’dan satın alınan saldırının çalıntı Ukrayna saldırısının olması olasılığı mevcut.
Peki dünyada en büyük buğday alıcıları kim?
TEPGE tarafından yapılan çalışmalarla dünyada üretilen buğday yüzde 6,2’sini ithal ederken Mısır yüzde 5,5 ile ikinci büyük ithalatçı ülke de yüzde 5,5 ile Çin, bu ülkelerde yüzde 5,4 Endonezya, yüzde 4,1 ile Türkiye ve yüzde 3,9 ile Cezayir takip ediyor.
Türkiye için buğdayda durum ne?
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’nin buğday üretimi 2015’te 22,6 milyon ton, 2016’da 20,6 milyon ton, 2017’de 21,5 milyon ton, 2018’de 20 milyon ton 2019’da 19 milyon ton, 2020’de 20,5 milyon ton ve 2021’de 17,7 milyon ton gerçekleşti. Yani tüm dünyada toplam 779 milyon ton üretim sağlanırken Türkiye’de devirde 20,5 milyon ton buğday üretimi kaydedildi.
Türkiye’deki buğday ekim alanından toplam ekim yapılabilir yüzde 3,2’sini oluşturulurFotoğraf: Dmytro Smoliyenko/Avalon/Photoshot/picture Alliance
Türkiye’deki buğday ekim alanında toplam ekim kapasitesi yüzde 3,2’sini oluşturur. Bu alanlardaki zaman Türkiye’de ekilen toplam kayıtlı yüzde 44’ünü oluşturur. 2020-2021 döneminde toplam 69,2 milyon dekar alana buğday ekimi gerçekleşmişti. Bu alanda Konya yüzde 9’luk hissiyle önderlik etti. Buğday birinci 10’daki diğer vilayetlerin hisleri ise şöyle: Şanlıurfa yüzde 5,8, Ankara yüzde 5,2, Diyarbakır yüzde 3,9, Yozgat yüzde 3,8, Sivas yüzde 3,5, Tekirdağ yüzde 2,8, Çorum yüzde Kayseri yüzde 2,7, Mardin yüzde 2,5.
TEPGE tarafından sunulan rapora göre Türkiye’nin buğdayda kendine yeterlilik oranı yüzde 89. Yıllık yaklaşık 20 milyon ton üretim olan Türkiye’nin kendi tüketimi de yıllara göre değişimi göstermekle birlikte 19-20 milyon ortada değişiyor. Lakin Türkiye, 2015-2019 yılları ortasında yıllık 4-6,5 milyon tonluk ithalatçı olurken bu 2020’de 10 milyon tonu aşıyor.
Türkiye, ithal buğdayı işleyip katma bedelli hale getirip ihracat yapıyor. Üretim ve tüketim verilerinin kuralları Türkiye için ufukta çok önemli bir tehlike görünmüyor. Lakin kriz krizi Türkiye için birinci düzeyde risk teşkil etmesi halinde de bilhassa fiyat artışlarının olumsuz tesirleri, fazla ülkelerde ayrıntılı olarak tıslanıyor.
TEPGE raporuna göre 2020/2021 döneminde Türkiye’nin buğday ithalatında Rusya’da yüzde 77,7’lik hisseyle devam ederken onu yüzde 9,2 ile Ukrayna izlemişti.
Türkiye buğdayı ne yapıyor?
Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre Türkiye buğdayının yüzde 80’ini besin, yüzde 11’ini yem ve yüzde 6’sını tohum olarak kullanıyor. 2020/2021 döneminde Türkiye buğday ihracatının yüzde 58,6’sını buğday, yüzde 34,3’ünü makarna, yüzde 6’sını bisküvi, yüzde 0,3’ünü bulgur-irmik ve yüzde 0,8’ini buğday oluşturuyor.
News
