14 Mayıs’ta yapılacak seçimlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı başarılarını Hür Dava Partisi’nin (HÜDA PAR) terör örgütü olarak kabul edilen Türkiye Hizbullahı’nın siyasi uzantısı olarak görülen tartışmaları da devam etti. Örgütün kanlı tarihi alarmı gündeme getirildi, HÜDA PAR’ın ittifaka uygunluğuna yol açtı. Pekila Hizbullah Türkiye’de nasıl kuruldu? Hangi hareketler gerçekleştirildi? Ve HÜDA PAR’la bağı ne?
HÜDA PAR’ın “terör örgütü” olarak kabul edilmediği Türkiye Hizbullahı, 1979 yılında Ankara Üniversitesi Siyasi Bilgiler Fakültesi Maliye Kısmı mezunu Hüseyin Velioğlu tarafından Batman’da kuruldu. Örgüt kurucuları, 1979-1980 yıllarında Diyarbakır’daki Vahdet Kitabevi’nde toplantılar yaparak örgütlenmeye başladı. Velioğlu, daha sonra 1982’de İlim Kitabevi’ni açtı. Cumhuriyet rejimine karşı olan ve Hilafet’in kadınların eleştiren örgütlenmesi, daha sonraları “mevcut anayasal tertibi yıkarak şeri esaslara dayalı bir teokratik devlet” ile suçlandı.
Ancak Türkiye, Hizbullah’ı daha çok 1990’lı yıllarda duymaya başladı. Örgütteki şiddet olaylarında artış yaşandı. Bilhassa Doğu ve Güneydoğu’da ayrıştırılmış satırlı ve oyunların sorumlusu olarak Hizbullah’a yönlendirildi. Diyarbakır’da 23 kişi Takarov marka silahla geriden sıkılan tek kurşunla katledildi. Batman’da 1994 yılında DAİMA (Halkın Emek Partisi) Milletvekili Mehmet Sincar da Hizbullah Üyeleri tarafından öldürüldü. Hizbullah, o devir rakip gördüğü Menzil Tarikatı Üyelerini de gayesine koydu. 1992 yılında 2000’de Yanlışsız Mecmuası’nın Diyarbakır Temsilcisi Halit Güngen Hizbullahçılar tarafından infaz edildi. Bu cinayetten iki gün önceki mecmua, Hizbullah’ın Emniyet’e bağlı Çevik Kuvvet Merkezi’nde yaşandığına ait haber yayımlanmıştı.
Hizbullah’ın domuz bağı adı verilen azap prosedürüyle cinayetler ise 1990’ların sonunda ortaya çıktı. Kaçırılan kişiler, domuza bağlı sistemiyle bağlanarak günlerce azap görüyor ve bu kameranın alınamadığını anlıyordu. Bu isimlerden biri de 1998’de kaçırılan müellif Konca Kuriş’ti. 38 gün önce azap yapılan Kuriş’in cesedi 555 gün sonra Konya’da bir meskenin bodrumuna gümülü halde bulundu. Diyarbakır Emniyet Müdürü Gaffar Okkan ve beş müdafaa polisi 2001 yılında Hizbullah tarafından yeniden öldürüldü.
PKK’ya karşı kapsamlı tezler sunuldu
Öte yandan Hizbullah’ın PKK’yı bastırmak için faaliyet gösterdiği ve devleti desteklediği yönünde sık sık uyarı geldi. Bir devir TBMM Susurluk Komitesi’nden ayrılan siyasetçi Fikri Sağlar, DW Türkçe’ye bu tezlere ait şu açıklamayı yaptı:
“Hizbullah’ın durumunun, PKK’ya karşı devlet takviyeli olduğu söyleniyor. Ancak Meclis’te gerek Susurluk Komitesi raporlarında Faili Meçhul Cinayetleri araştırmalarının yapıldığı bir durum vardı. Süleyman Demirel’in döneminde Batman Valisi’ne 800 kişilik güç oluşturulduna Günlük bilgiler ortaya çıktı. TSK tarafından Hizbullah üyelerine yeniden eğitim verildi, ‘düşmanımızın düşmanı dostudur’ siyasetinin güdümüne girdi. Bölgede birçok sivil cinayetin başarısız olduğu anlaşıldı. Milletvekili Mehmet Sincar da öldürüldü.”
JİTEM’in (Jandarma İstihbarat ve Terörle Gayret Küme Komutanlığı) kurucularından olduğu ortaya çıkan Cem Ersever’in bir söyleşisinde “Güvenlik kuvvetleri Hizbullah’ı koruyup güçlendirmişlerdi. Hizbullah’ın tetikçilerinin birden fazla itirafçıdır” şeklindeki kelamları de bu savları güçleniyordu. Yeniden JİTEM’in kurucularından olduğu sanılan emekli Albay Arif Doğan da gazeteci Mehmet Ali Birand’a yaptığı “Hizbulkontrayı da ben kurdum” derken Hüseyin Velioğlu’nu söylediğini söylemişti.
Örgüt Üyeleri tahliye edildi
1990’ların ikinci yarısında Hizbullah üyelerine yönelik bilhassa Batman ve Diyarbakır’daki operasyonlar sıklaştırıldı, bireysel kişiler gözaltına alındı. 17 Ocak 2000’de Hizbullah’a yönelik büyük operasyonlardan biri İstanbul Beykoz’daki bir villaya yönelik yapıldı ve örgüt lideri Velioğlu meyyit ele geçirildi. Bu operasyonda elektriğin evraklarıyla organize edilmesi büyük oranda deşifre oldu. Örgütün askeri kanat sorumlusu Cemal Meblağ ve siyasi yöneticiler Edip Gümüş gözaltına alındı. Daha sonra yapılan operasyonlarda çok sayıda örgüt üyesi tutuklanarak cezaevine konuldu.
Ancak 2011 yılından itibaren Yargıtay’dan, uzun süredir yargılama yapılmamış olan 34 örgüt üyesini ayrılma kararı aldı. Bu sayı daha sonra 100’ü geçti. Tahliye, alanın ortasında kalanlar ve şu şekilde bir hükümdarlığı üstlenen Edip Gümüş ve askeri kanat sorumlusu Cemal Meblağ şeklinde firar etti. İçişleri Bakanlığı’nın “terör arananlar” sitesinde ortada bulunan Edip Gümüş ve Cemal Fiyat’ın ortasında yer alan 11 üye “Hizbullah terör örgütü” kapsamında hala aranıyor.
HÜDA PAR nasıl kuruldu?
2000 yılındaki operasyonda büyük oranda deşifre olan ve güç kayebeden Türkiye Hizbullahı, 2004 yılında Mustazaflarla Dayanışma Derneği’ni (Mustazaf-Der) kurarak “yasal/sivil” bir görünüme geçti.
Dernek, Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde düzenlenen “kutlu doğum” aktiflikleri ile ilgili dikkatleri üzerine dikkat çekildi. Bilhassa Danimarka’da Muhammed Peygamber’e yönelik karikatürlerin yayınlanması üzerine Diyarbakır’da düzenlenen ve yaklaşık 130 bin kişinin katıldığı protesto gösterisiyle isminden kelam ettirdi, Mustazaf-Der’in ilk planı yayınlandı. Ancak Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, 2008 yılında dernek hakkında “Hizbullah’ın devamı olduğu” gerekçesiyle kapatma davası açtı. Dernek, 2010 yılında mahkeme tarafından kanuna aykırı faaliyetlerini yürüttüğü gerekçesiyle feshedildi.
Hizbullah, Mustazaf-Der’in konuşmasının akabinde HÜDA PAR’ı 2012’de kurarak sivil faaliyet faaliyetlerini sürdürdü. Parti başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu ise 2014 yılında bir gazeteciye yaptığı görüşmelerde Hizbullah ile olan bağı olduğu tezini reddetti. Yapıcıoğlu, “Organik bir bağımız yok. Tabanlarımız kesişiyor, geleneksel geleneklerimizden geldiğimiz için bazı olaylara bakışımız benzer olabilir, tabanlarımız kesişiyor olabilir ancak biz Hizbullah’ın siyasi kanadı olmak üzereyiz” dedi. Lakin Yapıcıoğlu, başka bir açıklamada ise Hizbullah’ın terör örgütünün olmadığını tez etti.
EKONOMİ
07 Şubat 2025EKONOMİ
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025EKONOMİ
07 Şubat 2025Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.