Beykent Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Merve Biçer Yumak, kalp hastalığının sonucu olan haftalarda hayatları ölmüş, Yumak’ın vefatından bir hafta önceki sıhhat raporuna karşın üniversite giriş-çıkışlarının denetiminden kendisinden savunma istendiği basına yansımıştı.
Vakıf üniversitelerindeki çalışma şartları, Yumak’ın vefatından sonra bir sefer daha gündeme geldi.
İstanbul’da bir vakıf üniversitesinde siyaset bilimi bölümünde misyon yapan araştırma görevi, lisansüstü bir öğrenci olarak maddi kaynak arayışındayken çabaladığı kısma nasıl başvurduğunu DW Türkçe’ye şöyle anlatıyor:
“ODTÜ mezunuyum. ODTÜ’den sonra akvaryumdan çıkmış ba döndüm. Eğitim kalitesi ve haklarlığa ilişkin beklentilerim düşüktü. Çalışma koşulları beklediğimden düzgün çıktı ancak kurduğumuz kesintiler sıkıntılı. Dekan beni ferdî kullanmak üzere kullanıldı. Küfrettiği oldu.”
28 öğrenci akademisyene sahip, vakıf üniversitelerini eyalet üniversitelerinden ayıran en değerli seçeneklerin biri “senelik kontrat sopası”. Yani akademisyenlerin üniversite idareleri tarafından incelenerek kolayca çıkarılabilmesi. Mukavelelerin yıllık temini nedeniyle güvencesizlik meselesine dikkat ederek genç araştırma görevilisi, “Akademisyen vadeli mukavele ile çalıştırılamaz. Hastanede kalan emekçi olmadığı için, ‘İşimizi bitmişti’ olmuyor. Kamu görevliyiz” diyor.
“Üniversite kasasından vakfın sahibine para açar”
Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 28’inci yayımında, “Vakıflar kendilerine kar sağlama hedefi ile yükseköğretim kurumu kuramazlar. Kurmuş oldukları yükseköğretim sisteminden normal bir güvence gelir, çıkar ve hak elde edemezler” tabirleri yer almaktadır. Lakin araştırma görevilisi, vakıf üniversitelerinin kar etmemeleri gerekmesine rağmen özel olarak yönetildikleri kanaatinde:
“Üniversite işverenleri bu yönetimler eğitim aşkıyla kurmuyor. Bizim üniversitenin kutusundan vakfın sahibine para açarsınız. Kâr eden şirketler bunlar. Mobbingin de haddi hesabı olmuyor, zirai güçlerini burada yer alıyorlar.”
Vakıf üniversitelerinde akademik özgürlüğün ise işverenlerinin siyasi bağlarına göre şekillendiğini savunan araştırma görevilisi, “Örneğin, iktidardan kendisini ayırabiliyorsa alternatif aktiflik yapılabilir. İşveren insafına kalıyor, sorun da bu aslında. Öte yandan, her hususta son kelamı üniversite idaresi değil, mütevelli heyeti söylüyor” diyor.
Vakıf üniversitelerinde güvencesizliğin yanı sıra maaşlar da sorun. Yükseköğretim Kurumu (YÖK), bazı vakıf üniversitelerindeki akademisyen maaşları ve işten çıkarılmalarla ilgili şikayetler üzerine soruşturma başlatmıştı. Bu soruşturmaların akabinde YÖK Kanunu’na “Vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışan öğretim elemanlarına, unvanlarına göre devletin yükseköğretim kurumunda ödenen fiyat meblağından az fiyat verilemez” kararı eklendi ve yeni kanun Nisan 2020’de gizli olarak girdi. YÖK, Nisan ayında aralarında işçi fiyatlarının mevzuata uygun olarak ayrılmadığı ve maaşlara artırım yansıtılması üzerine dokuz vakıf üniversitesinde inceleme başlatıldığını duyurmuştu.
Mevzuata bağlı vakıf üniversiteleri de devlet üniversiteleri bünyesinde eğitim öğretim ile idari, mali, ekonomik bahislerde YÖK nezaret ve kontrole tabi bulunmaktadır.
“Tehditlerle varlığımızı sürdürmeye çalıştık”
Ekinsu İhtilal Danış, Nişantaşı Üniversitesi Sosyoloji Kısmı’nda dört seneyi aşkın süredir araştırma görevi olarak Mart ayında ayrıldığında 32 öğretim faaliyetinden biri. 29 günlük sosyolog, YÖK Kanunu’ndaki değişiklikten sonra iki yıl boyunca maaşlarının dağılımı için üniversite idaresi ile görüşmelerden sonra bu görüşmelerin sonuç vermediğini şöyle anlatıyor:
Vakıf Üniversitesi Dayanışma Meclisi Üyesi Ekinsu İhtilal Danış Fotoğraf: privat
“Genel sekreterle, dekanla,yöneticilerle yönetim toplantılarında bize, ‘YÖK üniversitemize geliyor, çeşitli kontrollerde mevcut lakin şu vakte kadar fiyattan kaynaklanan bir sorun yaşamadık. Size bu sene sıfır artırım şifrelemesi’ denildi. Dilekçe yazdı ancak sakat sekreterliklerini almadı.”
Danış, Rektör Yardımcısı’na neden ayrıldıklarını depolamak üzere toplanan harekette üniversite idaresinin katılımcı akademisyenler hakkında hata duyurusunda bulunduğu da aktarılıyor.
Nişantaşı Üniversitesi, işten çıkarmalar ve akademisyenlerle üniversitede yaşanan gerilimlerin akabinde yaptığı yayınlarda, üniversitenin YÖK Kanunu’na uygun formda hukuksal bir süreç yönettiği, alternatif çözüm tahlil yöntemi olarak arabuluculuk yoluna başvurulduğunu vurgulamıştı. Açıklamada, iş akdi ile ilgili yapılan görüşmelerde akademik işçinin her türlü haklarının eksiksiz olarak ödeneceğinin bildirildiği de tabir edilmişti.
“Onun vakıf üniversitesinde işleyiş farklı”
Vakıf Üniversiteleri Dayanışma Meclisi (VÜDAM) Üyesi Danış, onun vakıf üniversitesinde kayıtlının bir olmadığı da katılıyor. Çalışma koşullarının üniversiteden üniversiteye bağlı olduğunu söylüyor:
“Elbette her vakıf üniversitesinin farklı dinamikleri var. Örneğin, Koç, Sabancı gibi büyük sermaye kümelerinin yönettiği üniversitelerde performans sistemi baskı sistemi olarak kullanıldı. Ayrıyeten lisansüstü kanıt burs ya da yurt hakkı karşılığında mutlaka bir saati doldurarak hafta içinde birçok akademik olmayan işler üstleniyorlar.”
2020 yılından bu yana faaliyet gösteren VÜDAM üyesi Danış, yaşadıkları sıkıntıların Türkiye’de bütün yükseköğretimde yaşanan akademik yozlaşmanın bir bölümü olduğunu düşünüyor. Devlet üniversitelerinden farklı olarak daima çıkış yapma korkusuyla çalışmak zorunda kaldıklarını Danış, “Tehdit ederek, parmakla sallanarak buralarda varlığımızı sürdürmeye çalıştık” diyor.
“Yarı vakitli hocalar yemekhanede yemek yiyemiyor”
İstanbul’da iki farklı vakıf üniversitesinde yarı zamanlı öğretim üyesi olarak misyon yapan Zeynep* ise devlet üniversitelerinde takımlaşma sorunu olduğu için vakıf üniversitelerine yöneldiğini tabir ediyor. En büyük sorunlardan birinin, ders saati başına ödenen düşük fiyatların olduğunu söylüyor. Maaşlarının devlette verilen maaşlarla eşitlenmesi genişlemesi, ancak bu eşitleme yapılsa dahi en alt seviyelerde uygulandına ve devlet üniversitelerinde olmak üzere ilk alamadıklarına da dikkat çekiyor:
“Sigortamız da buna bağlı olarak bulunmaktadır. Bizim kontratlarımız yıllık de değil, periyotluk. Sistemli artırım yok. Haftada iki saat ders veriyorsanız yemekhanede yemek yiyemiyorsunuz. Aşağılayıcı bir sistem doğal olarak. Okullar yarı vakitli hocaların arkasından geçiniyor. ‘İki saat ders çıkıyorsun’ deniliyor lakin bunun hazırlığı, notlaması var. Bazı derslerde asistan olmuyor, ders yükü fazla oluyor.”
Eğitim-Sen İstanbul 6 No’lu Üniversiteler Şubesi Lideri Beyzade SayınFotoğraf: privat
Vakıf üniversitesi öğretim elemanları atamaları, Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 23’üncü düzenlemesi yapılıyor. Konuyla ilgili hususta, “Öğretim elemanlarının atamalarında, devlet yükseköğretim kurumlarındaki atamalarda aranan kaidelere ilaveten vakıf yükseköğretim kurumunun akademik olarak gerekli görülen kurallar da aranabilir” deniliyor. Ayrıyeten akademik ve idari işçinin çalışma temellerinin devlet üniversiteleri için oda kararlarına tabi olduğu da belirtiliyor.
Eğitim-Sen İstanbul 6 No’lu Üniversiteler Şubesi Lideri Beyzade Sayın, kanunlara karşın yaşanan sıkıntıların üniversitelerde çalışanlar olarak izlendiğine bağlıyor. “Yasaya karşıt olarak esnek ve teminatsız kullanım kuralı olarak kabul ediliyor. Çalışanları köle, müşteri olarak tanımlıyor. Devlet ve vakıf üniversitesinde çalışan öğretim elamanları arasında rastgele bir ayrım yerine akademik ve idari çalışana düşük fiyat, mobbing, işten çıkarılıyor” diyen Sayın’a bağlı olduğu kanunlara uymayan vakıf üniversiteleri kamulaştırılmalıdır.
News
