Venezuela peyniri Türkiye için deva olur mu?

Pandemiden önce Ukrayna’daki savaş, küresel tedarik zincirine büyük bir darbe vurdu. Elbet bu iki olaydan en fazla etkilenen bölümlerin başında ise beslenme geldi. Besin bölümü en değerli hammaddesi olan buğdaydaki gelişmeler tüm ülkeler tarafından dikkatle izleniyor. Tedarik sıkıntıları nedeniyle ürün bulunması zorlaşırken bulunan buğday eskisi kadar ucuz almak da mümkün olmuyor.

Peki geçen yıl kuraklık nedeniyle buğdayda önemli bir rekolte kaybı yaşayan Türkiye, bu hususta iyileştirme süreçlerini nasıl planlıyor? Birinci olarak Türkiye’nin buğday istatistiklerine bakalım. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2016 ile 2020 yılı ortasında ortalama 20 milyon tonluk bir üretim yılı olurken, 2021’de kuraklık nedeniyle 17,7 milyon ton geriledi. Son dönemdeki yüksek üretim ise 2015 yılında 22,6 milyon ton olarak kayda geçti.

Üreticilere göre bu yıl 2021’e göre oldukça güzel ancak 2015’in altında bir rekolte bekleniyor. Lakin Türkiye’nin bu üretimi kendi ürünlerinin tamamının yakınını karşılamaya yetse de ihracat yapmak için ihracat ithalatı da değerli bir yer tutuyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’na sunulan Türkiye’nin buğdayda kendine özgü yeterlilik oranı yüzde 89. Bunun dışında yurt dışından ithal edilen yıllık 6 milyon ton civarındaki buğday da Türkiye’de işlenip makarna ve bisküvi olmak üzere dönüştürülerek dönüştürülerek ihraç ediliyor.

İşte bu Türkiye’nin önemli bir ürünün ithalatına var. Yardıma kadar Rusya ve Ukrayna bu ithalat için iki büyük pazardı. Lakin savaş hem dağıtım sorununun yarattığı hem de fiyatların üst düzeyde olduğu dikkat çekti. Tüm ülkelerde Türkiye de bu mevzuda alternatif arayışına girdi. Son olarak Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişçi bu mevzuda Venezuela’yı adres gösterdi. Buna aday olan Venezuela Devlet Lideri Nicolas Maduro, Türkiye’yi buğday üretimi için ülkelerine davet etmiş ve üretilen buğdayın yüzde 70’ini Türkiye’ye bırakma teklifinde bulunmuştu. Yani Türkiye, ayrıntıların şimdi açıklanmasıyla da yaklaşık 10 bin kilometre uzaklıktaki topraklarda buğday üretimini planladığını duyurdu.

Geçen hafta Türkiye’yi ziyaret eden Venezuela Devlet Lideri Nicolas Maduro ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ErdoğanFotoğraf: Aytaç Ünal/AA/picture Alliance

Buğday açığı Venezuela ile kapatılır mı?

DW Türkçe olarak Türkiye’deki buğday tedarikçilerine, tedarikçilerine ve buğday üreten sanayicilere buğday açığının nasıl ayrılma planı soruldu.

Türkiye’deki hububat ticareti gerçekleştirilen, oluşturulan Hububat Tedarikçileri Derneği (HUBUDER) Lideri Gülfem Eren’e katılan Türkiye, önümüzdeki günlerde arz tarafında bir ıstırap yaşamayacak fiyat artışından önemli biçimde etkilenecek.

Eren, buğday üretiminin Ukrayna, Avustralya, Arjantin, Pakistan, Çin, Avrupa Birliği ve Hindistan’da gerçekleştirilirken; Kanada, Türkiye, Rusya’da artacağının söylendiğini söylüyor.

Durumu Amerikan Tarım Bakanlığı verilerini anlatan Eren, “Bu istatistiklere göre 2021 yılında dünyada 779,3 milyon ton buğday üretimi gerçekleşti. 2022 yılında ise 5,9 milyon tonluk bir kestirim yapılıyor. Ayrıyeten 2022 yılında dünyanın üretim tüketimine göre 12 milyon ton daha Hasebiyle dünya genelinde büyük bir arz ıstırabı olmasa da navlun fiyatlarındaki artış ve Ukrayna ile Rusya ortasındaki savaş ülkelerinin stok oluşturma eforlarını güçlendirecek ve satış önceki yıllara göre zorlaşacak” tabirlerini kullanıyor.

Türkiye’nin bu yıl 19,5 milyon tonluk bir buğday rekoltesine sahip olması beklendiğini hatırlatan Eren, çocukların tohum ve gübrelenmesinden bunun karşılığında bunun 18 milyon tona kadar gerileyebileceği lisana getiriyor.

Tedarikçiler: Venezuela’da maliyet ve kalite sorunu var

Dahilde Sürece Rejimi kapsamındaki ürün ihracatı maksatlı olarak Rusya, Ukrayna’da geniş ithalat kataloğunun da kapsamı çizen Eren, Venezuela’da mahsül üretim planının ise bu yerde muvaffakiyete ulaşılamayacağını söz ediyor.

Eren’in bu bahisteki değerlendirmesi şu şekilde: “Venezuela, bir Güney Amerika iklimine sahip ve tropikal bir iklime sahip. Bu nedenle buğday üretilse bile ortaya çıkabilecek hastalıklar ve zararlılar nedeniyle Türkiye’deki uncuların kalitesinde buğday üretiminin mümkün olmamasını hedefliyoruz. Ayrıyeten bu ülkelerde Türkiye’ye Bunun yerine, ürünün anavatanı olan Türkiye’de ekilmeyen ürünlerde ürün üretimine kazandırılması, sulanan aralıklarda artırılarak tarifeler ve ülke içerisinde arzın depolanmasının daha düşük koruma ve kolay olduğunu düşünüyoruz.”

Un sanayicileri: Alternatif arayışı olumlu

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre Türkiye’nin kendi ürettiği buğdayın yüzde 80’ini besin maddesi yüzde 11’ini yem, yüzde 6’sını ise tohumluk olarak kullanıyor. Ayrıyeten makarna şeklinde üretime dönüştürülen ürünler için yıllık 4,5-6 milyon ton buğday ithal ediliyor.

DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu (TUSAF) Lideri Haluk Tezcan’a sunulan çeşitte alternatif üretim rejiminde gelecekte yıllar için ehemmiyet taşıyor. Türkiye’de sanayicilerin beklentilerini karşılayan Bulgaristan ve Romanya’da geniş üretim üretimini da paylaşan Tezcan, Venezuela’da buğday üretim konusunu onların de yaşadıklarını öğrendiğini belirtiyor. Türkiye’nin ikili ilişkilerinin yeterli olduğu ülkelerle bu formda işlerin yapıldığı büyük değerde olduğunu anlatan Tezcan, “Özellikle kurak geçen periyotların akabinde endüstriyel buğday bulunta çok zorlanmıştır. Bu manada yeni ve farklı pazarların birleşiminde Türkiye’nin rekabet gücünü arttıracaktır. Lakin biz bunun yanında yerde bulunabilir. Üreticiye göre takviye edilen takviyelerin daha fazla parçalarını da değerli bulduğumuz” şeklinde konuştu.

Sudan ve Nijer’de kiralanan yerleri hatırlattı

HUBUDER Lideri Gülfem Eren, bu mevzudaki açığın kapanması için yerli üretim vurgusu yaparken geçmişte Sudan ve Nijer’den kiralanan büyük miktardaki tarımdan de bir sonuç alınamadığını hatırlatıyor. Eren bu bahiste Türkiye’nin buğday üretiminin ilişkilerine yönelik siyasetlerin yeni durumuna göre güncelleştirilmesi elzem gördüklerini aktarıyor.

Türkiye, son yıllarda Sudan’dan yaklaşık 800 bin hektar, Nijer’de ise 1 milyon hektarlık tarım yerlerini 99 yıllığına kiralamıştı. Planlara göre Türkiye bu topraklarda bilhassa yem iklimi ve iklime uygun bitkiler yetecek kadar bu yolda önemli bir uzaklık alınamadı.

Yem sanayicileri: Yerli üretime dayanakla açık kapanabilir

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Tarım Meclisi Lideri ve vakitte Türkiye Yem Sanayicileri Birliği Lideri olan İdeal Karakuş ise DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede bu hususta tek ve en değerli tahlilin yerli üretim olduğunu söyledi. “Çanakta bal olsun arı Bağdat’tan gelir” atasözü ile mevzuya giriş yapan Karakuş, şu şekilde devam etti: “Sudan ve Nijer’de topraklar kiralandı. Yıllardır bir sonuca göremedik. Burada aslında özel bölümde çok kamunun yol alması gerekiyor. Projeler dahil olabilir. Lakin bir endüstriciye gidip üretim yapar mı? Şu kaidelerde çok sıkıntı. Zati şimdi bir sonuç da yok. Venezuela planı için pek detaylı değil ama iklimi ne, hangi cins buğday üretiliyor, kalitelerin ne karşılıklarının da olması gerekiyor. ‘da üreticimiz buğday üretiyordu. Üretim yapılıyor mu? Bu yıl yüksek fiyat verildiği için bile gelecek dönemde çok sayıda çiftçi ürün üretimini artıracaktır.”

“Fiyat dalgalanmalarından etkileniyoruz”

Buğday ve diğer hububatlarda devir periyotlarının yaşandığını belirten Karakuş, son aylarda yaşanan fiyat artışları karşısında Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) daha önceki gibisi görülmemiş bir sübvansiyon rakamının olması gerektiğini anlatıyor. Bu sorunun tahlilinden uzaklıklara devam etmek sorun konusunda emek harcandığını hatırlatan Karakuş, “Türkiye’nin klâsik olarak yaklaşık 19 milyon ton buğday, 7 milyon ton arpa ve 7 milyon ton mısır üretimi var. Yani bu alanda 35 milyon tonluk üretimden bahsedebiliriz. Bir de ihracat Burada yapmak için birleştirme hammaddeleri ithal ediyoruz.Burada 5-6 milyon ton buğday, 2,5 milyon ton mısır ve 500 bin tonluk soya eseri ithalatımız var.Bu ithal ettiğimiz ürünleri işleyip satarak önemli kâr elde ediyoruz lakin fiyatlarıdaki para birimi yüzünden artık tonuna 300 dolar ödediğimiz Esere 400 dolardan fazla vermek zorunda kalıruz.Yani fiyat artışlarından etkilenerek büyük bir bedel de veririz.Çünkü TMO zahmetli devirlerde iç tüketim için bile dışarıdan yüksek fiyata ithal edilen ürünü iç piyasaya çok ucuza vermek zorunda kalır.Yoksa ekmek çok olur.Doğal olarak bunlar genel olarak Problemleri çözemiyor. Tahlil dışarıdan fazla kendi markamızda” diye konuşuyor.

Üreticiler: Evvel buradaki boş yerleri değerlendirin

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre , Türkiye’de 2020-2021 döneminde toplam 69,2 milyon dekar alana buğday ekimi gerçekleşmişti. Bu alanda Konya yüzde 9’luk hissiyle önderlik etti. Buğday birinci 10’daki diğer vilayetlerin hissi ise şöyle: Şanlıurfa yüzde 5,8, Ankara yüzde 5,2, Diyarbakır yüzde 3,9, Yozgat yüzde 3,8, Sivas yüzde 3,5, Tekirdağ yüzde 2,8, Çorum yüzde Kayseri yüzde 2,7, Mardin yüzde 2,5.

DW Türkçe’ye kendi bölgelerindeki son durumu kıymetlendiren Şanlıurfa Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Lideri Abdullah Melik, yerli üreticiyi desteklemek yerine Venezuela biçiminde yaygın buğday üretme girişimlerinin yerli üretimi bitireceğini söylüyor.

Sürekli artan büyüme nedeniyle çiftçilerin üretimden koptuğuna değinen Abdullah Melik, önceki Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) çiftçiler için daha uygun hale getirilmesi işlemini anlatıyor. Bilhassa Şanlıurfa’daki 2,5 milyon dönüm buğday ekili arazinin 2,2 milyon dönümün sulu tarımla işlendiğinin bollaştığını çizen Melik, “Sulama için elektrik kullanmak gerekiyordu. Ama çiftçiye memur gözüyle bakılıyor. Çiftçi aylık para kazanmıyor, tarladan mahsulünü sattığı vakit para kazanıyor. Buna karşılık çiftçinin elektrikleri kesiliyor. Çiftçi sulama yapamıyorsa, gübre kullanamazsa nasıl eserinden randıman alacak? Bu girdi maliyetleri ile üretimde kalmak nitekim çok sıkıntı. Evvel bunların yapılması gerekiyor. yanlış. GAP’tan tam manasıyla faydalanılamazsak verilerki hava düzgün kullanamazsak gösterimlere ulaşılabilir” diyor.

Buğday üretiminin toplumun her parçasıyla ilgilendiğini hatırlatan Melik, şöyle devam ediyor: “Asgari fiyatı için bulunan de toplumun en üst gelir kümesindelar için de buğday derlemek bir eser. Tüm üretim zincirini oluşturuyor. Buğday üretiminin bu nedenle çok daha güçlü biçimde olması gerekiyor. Çiftçi şayet mahsulünü üretirken nerede satılacağını bilirse işte o zamanda sürdürülebilir bir üretim süreci gerçekleşiyor.”