AKP iktidarının önceki gün TBMM’ye teklifi Torba Kanun Teklifi’nde yer vergi artışlarına ait tartışmalar sürerken, Resmi Gazete’de yayınlanan sürpriz bir Cumhurbaşkanlığı kararı ile yeni pek çok ek vergi ve harç artışları kraliçelere girdi.
DW Türkçe’ye konuşan kişilere, seçim devrinde yaptığı harcamalar nedeniyle oluşan bütçe açıkları, söz konusu vergi artışları ile kapatılmaya çalışılacak. Lakin iğneden ipliğe binlerce eserin fiyatında artışa neden olacak yeni vergiler, esasen resmi bilgiye sahip bile yüzde 40’lar seviyesinde olan enflasyonun hızının yükselmesi sonucunu doğuracak. Vergi artışlarından en olumsuz etkilenecek kesitler ise dar gelirliler ve emekliler olacak.
Vergi artışlarına ‘deprem’ gerekçesi
5 Temmuz Çarşamba günü AKP tarafından TBMM Genel Kurulu’nda Meclis Başkanlığı’na sunulan 17 beklenmedik Torba Kanun Teklifi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçim öncesi vaatleri ortasında yer alan en düşük memur maaşının 22 bin liraya çıkarılmasını öngören düzenlemenin yanı sıra yeni vergi artışlarını da gerçekleştirdi.
Kanun teklifi kapsamında 2023 yılı için kaydedilen genel kurumlar vergisi oranı yüzde 20’den yüzde 25’e yükseltilirken, oyunlar ve diğer finansal kuruluşlar için ise yüzde 30’a çıkarıldı. Ayrıyeten Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) 2023 yılı için geçerli olmak üzere iki kez kaldırıldı. Kelam konusu vergi artışlarına gerçek olarak ise “Deprem nedeniyle ortaya çıkan yeteneğin karşılanmasına katkı sağlanması” yapılıyordu.
azaltılacak eser kümesi etkilenecek
7 Temmuz Cuma günü sonunda Resmi Gazete’de yayınlanan yeni düzenleme ise kanun tekliflerindeki vergi artışlarının kapsamını daha da genişletti. Buna göre, mal ve hizmetlerden alınan Katma Bedel Vergisi (KDV) genel oranı yüzde 18’den yüzde 20’ye çıkarıldı, bazı mal ve hizmetler için uygulanan yüzde 8′ KDVlik ise yüzde 10’a yükseltildi. Yurt dışı cep telefonu kayıt fiyatı 20 bin oldu, pasaport dahil harçlarda yüzde 50 artışa gidildi.
Ayrıca kredi işlemlerinde BSMV (Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi) yüzde 10’dan yüzde 15’e yükseltildi. Bununla birlikte talih oyunlarından alınan verginin oranı; Spor karşılaşmalarına dayalı müşterek bahislerde yüzde 5’ten yüzde 10’a, yarışlarda yüzde 7’den yüzde 14’e, diğer baht oyunlarında ise yüzde 10’dan yüzde 20’ye yükseldi. Sabun, şampuan, deterjan, dezenfektanlar, ıslak mendil, tuvalet kağıdı, kağıt havlu, kağıt mendil ve pelerinde KDV oranı ise yüzde 8’den yüzde 20’ye çıkarıldı.
Peki bu vergi artışları hem ekonomik istikrarlar hem de vatandaşın yaşam koşulları nasıl mevcut?
Sabun, şampuan, deterjan, dezenfektanlar, ıslak mendil, tuvalet kağıdı, kağıt havlu, kağıt mendil ve pelerinde KDV oranı yüzde 8’den yüzde 20’ye çıkarıldı.Fotoğraf: DW/G. Solaker
“En çok dar gelirli ve emekli olacak”
DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi Vergi Hukuku Uzmanı Prof. Dr. Funda Başaran Yavaşlar, maaş ve fiyatlara yapılan artırımların enflasyonun yarattığı satın alma gücündeki erimeyi karşılamaya yönelik gerçekleştirildiğini vurguluyor.
Ancak TÜİK’in açıkladığı enflasyon bilgilerine ait tartışmalar düşünüldüğünde son üç yıllık erimenin artırımlarıyla ne ölçüde karşılandığının belirlenmesinin mümkün olmadığını kaydeden Prof. Yavaşlar, şu değerlendirmeyi yapıyor:
“Benim kanaatim, son maaş ve fiyat artışlarına karşılık alma gücü üç yıl başından daha düşük olduğu halinde. Yeni vergi artırımlarının, yüklü olarak dolaylı vergilerde görüldüğünü görüyoruz: Katma kıymet vergisi ile petrol ürünleri üzerindeki özel tüketim vergisinin her türlü tüketimin doğrudan etkilendiğinin dikkate alınmadığını, Maaş ve Fiyatlarıa yapılan artırmanın bir kısmının geri alındığını belirtmek yanlış olmaz. Kısaca, yeni vergiler ve artırımları alma gücü tabi ki olumsuz durumda.”
“Arabası olana ek vergi var, yat sahibine yok”
Bununla birlikte ek vergi artışlarının gelir kümelerine bir arada dağıtılmadığına da dikkat ederek dikkat çeken Prof. Yavaşlar, “Ek vergilerden en çok etkilenen ise dar gelirliler, yani ücretli ve emekli bölümü olur. Zira onların gelirlerinin tamamını kesmeler” diyor.
Öte yandan, ortalama bir motorlu aracın lüks tüketimi dikkate alınmadı, istenen ek motorlu taşıtlar izninin de dar ve orta gelirli kesim üzerinde bir yük oluşturacağını lisana getiren Yavaşlar, “Yat sahiplerine MTV yok, ancak mütevazi bir araç sahibine var. Münasebetiyle, bir araya gelen bir dağıtımdan kelam edilemez” diye konuşuyor.
“Deprem değil, seçim iktisadı finanse ediliyor”
Ek vergi yağmurunun Hazine’ye ne kadar gelir yaratacağı ve bu sayede bütçe açığının kapanıp kapanmayacağı da bir başka merak konusu.
DW Türkçe’ye konuşan Galatasaray Üniversitesi Öğretim Vazifelisi, Vergi Uzmanı Dr. Nedim Türkmen’e bağlı olarak, hükümetin sadece kurumlar vergisi ve motorlu taşıt artışı artışından yaklaşık 350 milyar TL ek gelir elde edecek. Ancak haziran aralarındaki kur artışları da düşünüldüğünde, son vergi artışları enflasyondaki yükselişi hızlandıracak.
İktidarın kelam konusu vergi artışlarına münasebet olarak sunulan ‘deprem finansmanı’nın gerçeği yansıttığına işaret eden Nedim Türkmen, “Torba yasa teklifinde ek vergilere münasebet olarak 6 Şubat’taki düşüşte oluştuğu gösteriliyor. Lakin bu şekilde bir şey kelam konusu değil. Bu anayasa Anayasa Mahkemesi’nden döndürülen diye zelzele ileri sürülüyor” diyor.
O zamana kadar bağışla ilgili 115 milyar TL bağış ve yardım toplandığı, mayıs ayında da şirketlerden zelzele bugüne kadar 35 milyar TL ek vergi alındığını hatırlatan Türkmen, “İlk 5 aya ait zelzeleyle ilgili bütçeye yansıyan o denli bir şey yok. Bu büsbütün uygulanan seçim iktisadının kazandığı bütçe açıkları kapatmak için yapılan zamlar” diye konuşuyor.
Fotoğraf: Ethem Tosun/DW
“Ekim zamanında yeni vergiler olabilir”
Getirilen ek vergilerin esasen yüksek enflasyon altında ezilen dünya insanın alım gücünü daha da düşüreceğini kaydeden Nedim Türkmen, “KDV artış yaptıklarında bu 85 milyonu ilgilendiren bir bahis oluyor. Zira iğneden ipliğe her şey artırım gelecek” şeklinde konuşuyor.
Öte yandan ek vergilerin son düzenlemelerle sınırlı kalmayacağı, önümüzdeki aylarda yeni vergi artışlarının da yapılabileceği belirtiliyor.
Nedim Türkmen, torba yasa ve Resmi Gazete’deki düzenlemelerde yaklaşık 4,5 milyon gelir vergisi sahibinin ve gayrimenkul sahiplerinin yer aldığına işaret ediyor. Türkmen, “Ekim ayı itibarıyla bu bölümlerin içerdiği yeni vergi artışlarının artacağını düşünüyorum” diyor.
“Ek vergilere bütçe açığı kapanmaz”
Uygulamaya konan ve konuşacak tüm ek vergilere karşın mevcut bütçe açığını kapamanın çok güç olduğunu belirten Türkmen, şöyle konuşuyor:
“Bu yıl için 655 milyar TL bütçe açığı amacı vardı. Ben bunun tüm vergilerine artış yerine, yılsonunda 2 kullanım TL’ye kadar çıkacağını öngörüyorum. Zira artık bütçeye yansımayan sırf EYT harcaması minimum 250 milyar TL maliyet yaratacak. Ayrıyeten en düşük memur maaşının 22 bin TL’ye çıkarmanın yılsonuna kadar maliyeti 455 milyar TL’yi bulabilir. Bu nedenle Mehmet Şimşek’in ulusal ulusal gelirinin yüzde 3,5’i kadar olacak bir bütçe açığının önümüzdeki 3 yıl tutturulması mümkün değil.”
Funda Başaran Yavaşlar da yeni vergi artışlarının bütçe açığını ortadan kaldırmakta büsbütün kâfi olabileceğini belirtti, “Para basma, kişiselleştirme üzere başka gelir yaratma araçlarının da çalışmayı düşünüyorum. Maastrich kriterlerine dönüş niyeti var. Ancak, bu niyetlie ne kadar uygun olacağı daima birlikte ” diye konuşuyorum.
News
