Türkiye’nin ekonomik rejimi, 14 Mayıs’taki seçimler öncesinde alarmın verilmesi yabancı uzmanlardan dikkat alımlı ihtarlar geldi.
Ocak 2023’te Türkiye’de büyük cari açıkların görüldüğü ay oldu. Geçen yılın Ocak ayına göre yüzde 43 büyüyen cari açık, 9 milyar 849 milyona ulaştı.
Oysa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ekonomistlerin tüm ihtarlarına rağmen ısrarla savunduğu “yeni iktisat modeli” ile Türkiye’nin “cari fazla” olduğunu söylemişti. Ancak tam aksi gerçekleşti, Ocak ayında cari açıklıklar kırıldı.
Kaynağı meçhul para muamması
Küresel risk uzmanı Dr. Wolf Piccoli’ye sunulan bu gelişmeler TL üzerindeki baskıyı daha da artırarak Erdoğan’ın seçimleriyle ilgili hesabını zora sokabilir.
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Piccoli, “Benim için cari açıktaki rekor sürpriz değildi. Biz bu süreçtek esasen, hatta Şubat ayında bunun daha da artması bekleniyor. Asıl dikkat çekici, Ocak ayında hiç net kusur ve noksan, yani kaynak meçhul döviz girişi kaydedilmemiş olması “dedi.
“TL üzerindeki baskı seçimlerden önceden artabilir”
Piccoli, Erdoğan için 2022 yılı boyunca 25 milyar doları bulan kaynağı değiştirilemeyen döviz girişinin cari işletme açığının finansmanında kilit rol oynadığını hatırlattı.
Dr. Wolf PiccoliFotoğraf: özel
Kaynağı belgisiz bu paranın, cari devre açıklarının neredeyse yüzde 50’sini oluşturduğuna dikkat çeken Wolf Piccoli, değerlendirmesini şöyle sürdürdü:
“Ocakta, birinci sefer, ne olduysa bu kalem eksiye geçti. Yani kaynak belçikasız döviz girişi durdu, hatta değişiklik küçük bir meblağ da olsa ülke paranın çıkışı olmuş. Peki, bu döviz kaynağının kesilmesi bir defalığın mahsus bir durum mu? Yoksa bu kimin temini İşte bu problemin özeti kilit ehemmiyet taşıdı.Şayet bu kaynak son bulduysa, önemli bir sorun var demektir, zira Erdoğan’ın en az Mayıs ayına kadar bu kaynağa ihtiyacı var çünkü cari açık değerli miktarda bununla finanse ediliyor. Şayet bu kaynak son bulduysa, işte tam da seçimlerden önceki TL üzerindeki baskı yine artıyor. Artık bekleyip, Ocak’tan sonra net yanılgı ve noksan dönüşmüş mü, yapacak mı, onu izlemek lazım.”
Seçimler sonrasında uyarı
Rekor kıran cari açık, yüksek enflasyon, yoksulluk, işsizlikle boğuşan Türkiye’nin iktisadı üzerindeki yük, 6 Şubat’ta meydana gelenlerin yol açtığı devasa boyutlardaki yıkım nedeniyle katlanarak arttı. Birleşmiş Milletler’e bağlı olanların (BM) değerlerinin Türkiye’ye maliyeti 100 milyar doları aşacak.
Ekonomistler, hem AKP’lilerin izlediği iktisat siyasetlerinin hem de verdikleri nedeniyle Türkiye iktisadının çok daha kırılgan hale geldiğine dikkat çekiyor. Bu yıl yapılması gereken 190 milyar doları aşkın dış borç ödemesini hatırlatan, rekor dış kaynakların daha fazla da büyüdüğüne, borçlanma masrafların artabileceğine işaret ediyor, en geç seçimlerden sonra çok daha büyük sınamalarla karşı karşıya kalınacağı ikazında bulunuyorlar.
Ayrıca Marmara’da beklenen performansı da, Türkiye iktisadının kalbinin attığı İstanbul’daki endüstriciler ile finans üyelerinin tedirginliğini daha da artırıyor. Basına yansıyan haberlere göre bazı endüstriciler üretim tesislerini, bazılarının da merkezlerini İstanbul’da taşımayı kıymetlendiriyor. Bir takım üyeleri Trakya’da, ya da Anadolu’nun farklı kentlerinde yer baktıkları aktarılıyor.
Son yıllarda AKP’nin izlediği siyasetler, yabancılar için Türkiye’yi öngörülemeyen ve duyulamayan bir ülke haline gelirken, doğrudan yabancı yatırımlarda büyük gerileme yaşandı. Öte yandan Türk sermayesinin yurtdışına göçünün de giderek artan ivmesiyle dikkat çekiyor.
Ekonomim.com’un haberine göre yurt dışında yapılan yatırımların, gelen yatırımlara oranı, 2022’de rekor kırarak yüzde 61,9’a ulaştı.
Ash: Türkiye’de hiç bu türden şeyleri duymamıştım
Türk ekonomisindeki gelişmeleri yakından izleyen ekonomist Timothy Ash, Türkiye’ye yaptığı araştırma gezisi sırasında Türk şirketleriyle yaptığı görüşmelerde, operasyonları yurtdışındaki taşıma gezilerini gözlemlediğini, hatta büyük kazalarını anlattı.
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Ash, “Ziyaretim sırasında pek çok Türk şirketinden, artık Türkiye’de iş yapmayı çok zorlaştığını, Türkiye’nin kimsenin olmaması ve parça operasyonlarını ülke çapında taşımayı izlediğini dinlem. Büyük parçacıkları, zira 2000 noktadan beri bu ziyaretleri gerçekleştiriyorum , kimi zaman yaşanan siyasi çalkantılara karşı birlikte çalıştığımız şirket ve banka temsilcileri daima bize ‘önemli değil, biz alışkınız, başlayabiliyoruz’ derlerdi bu sefer birinci defa ‘bu sefer artık bizim için de başlamamız çok güç’ dediler. ama türlü şeyleri duymamıştım…” diye konuştu.
“Şirketler çılgın para siyasetleriyle başa çıkamıyor”
Londra merkezli Bluebay Asset Management’ın Gelişmekte Olan Piyasalar Kıdemli Stratejisti olan Ash, AKP’nin seçimlere kadar kurda dalgalanmasını çabaladığını, lakin ay enflasyonun çok yüksek olduğunu belirtirken Türkiye’deki rekabet gücünün gerilediğine dikkat çekti.
Timothy AshFotoğraf: BlueBay Asset Management LLP
Ash, “Ayrıca Türkiye’deki şirketler, yapısal çılgın para siyasetlerinden, şablonların düzenlerinden, minimum fiyattaki artışlardan şikayetçi, artık başa çıkmanın çok sıkıntı olduğunu söylüyorlar” dedi.
“Kılıçdaroğlu kazanırsa Batı’dan önemli bir kaynak elde edilebilir”
Türk iş dünyasında memleketler arası kararlar da bundan sonra atacakları adımlar için Mayıs’taki seçimleri bekleniyor.
“Türkiye seçimleri çok büyük katkı sağlıyor” diyen Timothy Ash, yabancı bakış açısına sahip bilhassa AKP iktidarının devam edip etmeyeceğinin ve yeni periyotta izlenecek iktisat siyasetlerinin büyük merak konusu olduğunu söyledi.
Ash, seçim sonuçlarıyla ilgili şu etapta bir öngörüde bulunamayacağını belirtirken, Türkiye siyasetindeki dinamiklerin çok hızlı değişebildiğine, seçimlere daha vakit ayırdığına işaret etti.
Bununla birlikte Ash, milletvekili adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçimleri kazandığında Türkiye’nin Batılı müttefikleriyle yeni bir başlangıç yapabileceğini, bunun sonucunda Batı’dan Türkiye’ye önemli bir başarı gelebileceğini vurguladı.
AKP’ye derin güvensizlik
Yabancı, Batılı tarzda AKP modellerine ve izlenen politikalara karşı büyük güvensizliğin yaşandığına vurgu yapılıyor.
BM’nin güçlerinden sonra Türkiye için yaptığı 1 milyar dolarlık acil insani yardım daveti, gelinen yerde yalnızca yüzde 12,9 oranında fonlanabildi.
Küresel risk analisti Piccoli’ye bağlı olan bu, büyük ölçüde AKP’nin elindeki seçeneklere güvensizlikle ilgili. Piccoli, “Verilecek yardımların aşırı pahalı olup harcanmayacağı ile ilgili çok önemli soru işaretleri var. Ayrıyeten seçimlere az kaldı. Değerli bir donörün şu anda büyük bir yardım atağı yapması son derece zor” dedi.
“Türkiye’deki gençliğin darbesi indirildi”
Türkiye’deki gelişmelerin Batılı özetlerde yakından izlendiğini söyleyen Piccoli, şöyle devam etti:
“Depremden sonra apar topar yapılan ihalelere bakın, tekrar bilindik isimlere verildi. Verilecek yardımların nereye gideceği ile ilgili tasalar var. Bunlar tüm düzgün niyetli yardımların önünü kesiyor… Nepotizm, akraba kayırmacılığı, yolsuzluk çok, şeffaflığın olmaması ile ilgili büyük kaygılar var.”
AKP hükümetiyle anılan bu sorunların aslında yıllardır devam ettiğini söyleyen Piccoli, değerlendirmesini şöyle tamamladı:
“Yıllar Merkez Bankası’nın bağımsızlığının ne derece değerli olduğunu boşuna söylüyoruz. Lakin işte zelzeleyle birlikte bu sıkıntıların yol açtıkları, acı bir biçimde gözler önüne serildi, gözle görülür oldu. olan, binlerce insanın hayatını kaybettiğiyle birlikte yol açtığı sonuçlarn çok daha net bir şekilde bir durum.Bu 20 yıldır bireysel partinin iktidarda olduğu ve muhalefetin çok zayıf kaldığı bir ülkede ne yazık ki hiç şaşırmadın değil.”
News
