Türkiye iktisadını son yıllarda adeta esir alan yüksek enflasyon sorunu, resmi verilere olan itimatın giderek azalmasıyla daha karmaşık bir hal alıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Haziran ayına ait açıkladığı enflasyon bilgilerine göre fiyatların aylık bazda yüzde 3,92 artarken yıllık enflasyon yüzde 39,59’dan yüzde 38,21’e geriledi. Üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) ise aylık yüzde 6,50 artarken, yıllık olarak yüzde 40,42’ye düştü.
artık 18 ayın en düşük enflasyonu kayıtlara geçmiş oldu.
Ancak özelliklerine göre TÜİK’in enflasyon programlaması gerçek hayat pahalılığını yansıtmıyor. Bağımsız günlük hesaplamalarında yıllık enflasyon yüzde 100’ün üzerinde seyrediyor. Resmi bilgilerdeki düşük oranlar da “Türkiye, giderek Arjantin’e benzemiyor” yorumlarına neden oluyor.
TÜİK verilerine göre TÜFE’deki değişim 2023 yılı Haziran ayında bir önceki aya sahip olan yüzde 3,92, bir önceki yıl Aralık ayına göre yüzde 19,77, bir önceki yıllara göre yüzde 38,21 ve 12 aylık ortalamalara göre yüzde 59,95 olarak gerçekleşti. Bir önceki yılın her ayına göre artışın en yüksek olduğu ana küme ise yüzde 67,22 ile lokanta ve bulunuyor. Aylık en az artış gösteren ana küme ise yüzde 14,76 ile konut oldu. Aylık bazda artışın en yüksek olduğu ana küme ise yüzde 11,13 ile ayrılan içecekler ve tütün olarak gerçekleşti.
TÜİK’e tenkitler artıyor
Bir küme akademisyen tarafından Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) tarafından kurulan ve her ay kendi hesaplarının yaptığı enflasyonun açıklandığı yer. ENAG’ın oranları ile TÜİK’in enflasyon verileri ortada önemli bir fark gözleniyor.
Haziran ayına ait enflasyon verisini 3 Temmuz Pazartesi günü itibarıyla ENAG’ın programlamalarına göre, Tüketici Fiyat Endeksi Haziran ayında yüzde 8,54 arttı ve yıllık yüzde 108,58 olarak gerçekleşti. Ocak-Haziran dönemi enflasyon oranı ise yüzde 50,53 oldu.
“Çalışan ve emekli maaşlarıyla oynanıyor”
DW Türkçe’ye konuşan ENAG Kurucusu ve Yöneticisi Prof. Dr. Veysel Ulusoy, TÜİK’in açıkladığı verilerin bilhassa çalışan ve emekli maaşlarının bozulmasındaki olumsuz tesirine dikkat çekiyor.
ENAG Kurucusu ve Yöneticisi Prof. Dr. Veysel UlusoyFotoğraf: privat
“Çalışan ve emekli maaşlarının resmi enflasyon verilerine göre belirlenen sistemde fakirliğin arttığı gerçeği ortadadır” diyen Prof. Ulusoy, TÜİK’in Haziran ayı enflasyon oranı olan yüzde 3,92’nin kayıtlı kayıt oranının çok altında tutulduğunu vurguluyor.
TÜİK’in açıkladığı yıllık yüzde 38,21’lik enflasyonun ise fiyatlarıa gelecek artırımları neredeyse akıldışı bir düzeyde seviyesini lisana getiren Prof.
Ulusoy, “Ekonomik kıymetlerin ortak paydası olan enflasyonun geneli olandan fazla ayırma gücü yanında ulusal geliri, yatırımları ve dış ticaret de olumsuz durumdadır. Daha da değerlisi, 2010’larda Arjantin’de sunulan yanlış resmi enflasyon raporlarının milletlerarası davalara durumu olması gibisi beklenebilir” değerlendirmesinde bulunuyor.
Arjantin’de ne vardı?
2000’deki yoğun ekonomik kriz Arjantin’de hükümete sürüklenirken, 2007’den itibaren TÜFE enflasyonunun Arjantin’de TÜİK’i olan INDEC’e (Ulusal İstatistik ve Sayım Enstitüsü) baskı yapılarak düşük bir şekilde durdurulması başladı.
Türkiye’deki ENAG olarak Arjantin’de bağımsız kurumlarla resmi veriler ortada farklı bir şekilde yayılmış ve bu durum küresel yayılmaya bir tartışmaya dönüşmüştü. Bunun üzerine IMF ve OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) küresel kuruluşlar Arjantin’in resmi enflasyon verilerini yayınlamayı bırakmıştı. Bu durum ülkenin kredi riskini ilk rekor düzeylere taşımıştı.
“TÜİK verilerinde anormallik var”
DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Siyasetler Merkezi Kıdemli Uzmanı ve Koç Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz da oğlu 1,5 yılda TÜİK tarafından yayınlanan enflasyon bilgilerindeki “anomali”ye dikkat çekiyor.
Aralık 2021’de yaşanan kur artışında üretici fiyat endeksinin aylık bazda yüzde 19 üzere sert bir yükselişin yaşandığını hatırlatan Prof. Yılmaz, “Şimdi Haziran 2023’te ise kur artışı yüzde 30’ları buldu. şimdiki devirde üretici fiyatlarındaki artış ise yüzde 6,5 olarak Bu nasıl olabiliyor, artık onu TÜİK’e bırakıyorum” diye konuşuyor.
Koç Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil YılmazFotoğraf: Privat
Temmuz ayı itibarıyla üretici fiyatlarındaki artış da kur kaynaklı olarak artışa uğraması lisana gelen Kamil Yılmaz, “Hayatın pahalılığı ne kadar hızle arttığını hepimiz görebiliriz. TÜİK’e göre Haziran ayında yıllık enflasyon yüzde 38,2 oldu. Çok değerli İstanbul Ticaret Odası’nın bilgilerine göre yüzde 55, ENAG programlamasına göre yüzde 108. Bu farkın nasıl oluştuğunu bilemiyoruz” diyor.
“Doğal gazın tesiri binde 4’e kadar indirildi”
TÜİK’in enflasyon verilerinin gerçek hayatın pahalılığını yansıtmadığını vurgulayan Prof. Dr. Kamil Yılmaz, bunun en kaçış örneklerinden birinin doğal gaz fiyatları olduğunu söylüyor. Hükümet seçim öncesinde, konutlarda 25 metreküpe kadar olan doğal müdahalenin bir yıl boyunca fiyatsız genişleme açıklamıştı.
Bunun üzerine TÜİK hesaplamalarında doğal gaz fiyatlarının enflasyona testirinin binde 4’e indirildiğini belirten Yılmaz, “Bu sayede Mayıs ayındaki enflasyon artışını aşağıya çektiler. Yani gaye sayılarla oynamak ve yakın gelecekte başka kalemlerde diğer oyunlar da yapılabilir” değerlendirmesini yapıyor.
“Hükümet, halka doğruyu söylemiyor”
Kamil Yılmaz, gerek 22 Haziran’da kullanılan faiz artırımının piyasalar tarafından kâfi bulunmaması, TÜİK’in enflasyon verilerinde kendini gösteren gerçek dışı hesaplamaların Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek kaynaklarında vaat edilen “rasyonel siyasetlere dönüş”ünün karşılandığını söylüyor.
Yılmaz şöyle konuşuyor:
“Rasyonel siyaset uygulayabilmeniz için elinizdeki araçların gerçek olması gerekir. Yani örneğin gece araba kullanırsanız, farlarınızın yanması gerekiyor. Önünüzü göremezseniz, kaza yapmanız kaçınılmaz. İşte TÜİK’in enflasyon verilerinin de bu türlü bir far fonksiyonu görmesi gerekiyor. Ne yazık ki ki son iki yıldır Enflasyon konusunda hükümet halka doğruyu söylemiyor. Türkiye enflasyon verilerinin görünümü Arjantin’e çok yaklaştı.”
“Mevcut siyasetle sorun çözülemez”
Peki mevcut siyasetlerde önümüzdeki aylarda enflasyonu dizginlemek mümkün mü?
DW Türkçe’ye konuşan Beykoz Üniversitesi İşletme ve İdare Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof.
Merkez Bankası’nın 2023 sonu ve 2024 yılı için açıkladığı gayelerin dışında bir enflasyon patikasına girildiğini Prof. Bolgün, “Haziran’ın enflasyondaki düşüş bizi şaşırtmasın. Gelişme durumunda, döviz kurundaki artış enflasyona yaklaşık yüzde 10 ila 15 arasında bir tesiri olacak” diye konuşuyor.
Beykoz Üniversitesi İşletme ve İdare Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. D. Cihan BolgünFotoğraf: Privat
Yıllık enflasyonun yıl sonunda yüzde 50’lere dayanacağını kaydeden Cihan Bolgün, “Döviz kurundaki sorunu çözemediğimiz süre, enflasyon problemini da kısa sürede ya da orta ayırmamız mümkün değil” diyor.
Memur ve emekli artırımları tatmin olmadı
Öte yandan birinci altı aylık enflasyon bilgilerinin netleşmesi ile birlikte memur ve emeklilerin tutarı enflasyon farkı da belirli oldu. Buna göre, memur ve memur emeklileri kontrat artırımı ve enflasyon farkıyla yüzde 17,77; SSK ve Bağ-Kur emeklileri ise yüzde 19,77 oranında artırım alacak.
Milyonlarca insanın beklediği artış oranlarının nihaileşmesi, hesapların ekleneceği ‘refah payı’ sonrasında netleşecek. Memur ve emeklilerin maaş artış oranlarıyla ilgili kanun teklifinin bugün Meclis’e sunulan teklifleri kapsamında en düşük memur maaşı yüzde 86 artışla 22 bin 17 lira olacak. Emekçilere yönelik ise bir artış yapılması öngörülüyor.
Prof. Dr. Kamil Yılmaz, memur, personel ve emekliler için ortaya çıkan artırım oranlarının gerçek enflasyon karşısında çok yetersiz kaldığına işaret ediyor. Yılmaz, “Pahalılık durumu, başını kaybetmiş durumda. Enflasyonda yakın gelecekteki tahminler yüzde 40’ları aşmışken, TÜİK marifetiyle çalışan ve emekliler için kaydedilen artırım süreleri sürelerin çok altında kalıyor” diye ders veriyor.
News
