Türkiye, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin büyük yankı uyandıran Abdullah Öcalan bir gün sonra Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.’nin (TUSAŞ) Ankara’ya yerleşkesine düzenlenen hücumla sarsıldı.
Türkiye’nin savunma ve yönetim bölümü en değerli paralardan TUSAŞ’a yönelik akında 5 kişinin öldüğü, 22 kişinin yaralandığı açıklanırken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya’nın konut barındırılmasında Kazan’da düzenlenen BRICS programının yarıda kesip Türkiye’ye dönme kararı aldı.
Berlin, Paris, Londra ve Washington olmak üzere Batılı başşehirler başta olmak üzere Birleşmiş Milletler (BM), NATO ve Avrupa Birliği’nden (AB) arka arda yapılan açıklamalarda TUSAŞ’ı gaye alan terör saldırısı kınandı, Türkiye ve Türk halkı ile dayanışmaları verildi.
TUSAŞ sembolik bir amaç olarak mı seçildi?
ABD’nin önde gelen fikirlerinden Dış Siyaset Araştırma Enstitüsü’nün (FPRI) Başkanı Aaron Stein, TUSAŞ’ı maksat alan taarruzun imzalandığını akabinde DW Türkçe’ye takdir etti. Hücum ile ilgili olarak ayrıntılı olarak gruplara yönelik güvenlik kamerası manzaraları ve bilgilerine işaret eden Stein, “Saldırı, Türkiye’deki şiddet yanlısı solcu kümelerin saldırısı şeklinde duruyor. Üç küme, üç olasılık mevcut: DHKP-C, PKK ya da PKK’ya bağlı örgütlerden Biri TUSAŞ, insansız hava araçları programı açısından sembolik bir maksat olarak seçilmiş durumda, bu da PKK’ya işaret ediyor olabilir” paylaşıldı.
Türkiye’nin PKK’ya yönelik operasyonlarının 2019 yılı itibarıyla yüklü olarak Suriye ve Irak’ın kuzeyine kayarken, PKK maksatlarının bilhassa SİHA’larla amaçlandığı, bu operasyonlardan ağır darbe aldığı belirtiliyordu.
TUSAŞ’a hücumun akabinde dün Türkiye’nin akşam geç tasarrufu sağlayan SİHA’ların kullandığı hava harekatı için düğmeye basmış olması da dikkat çekti.
Çözüm süreci tartışmalarından hava harekatına
Önce Suriye’nin demokratikleştiği Türkiye’nin Kobani kent merkezi ile Mümbiç’i SİHA’lar ve obüslerle amaçlanan istikametinde haberler paylaşılmaya başlandı. Bu haberleri Ulusal Savunma Bakanlığı’nın, “Türkiye’nin Irak ve Suriye’nin teröristlerde bulunan terörist gayelere hava harekatı icra edildiği” istikametindeki açıklamayı izledi.
Omurgasını Türkiye’nin terör örgütü olarak sınıflandırdığı YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçlerinin kumandanı Mazlum Abdi, toplumsal medya hesabı üzerinden “Türkiye bölgelerimizi ayrım gözetmeksizin ve haksız surette bombalıyor, sivilleri, hizmet ve sıhhat merkezlerini maksat yer alıyor. Bu bir savaş suçudur” paylaşımı yaparken, DEM Parti’den bir açıklama geldi.
“Sivil hayat miktarına yönelik bombardımana son dünyaya” kapsamının DEM Parti açıklamasında “Sivillerin amaçlandığı askeri operasyonlar, milletler arası hukuktan uzak da kopmaktadır. Savaş ve çatışmanın sürdürülmesi, sürekli daha fazla acıya ve kayba neden olacaktır. Tüm taraf diyalogları ve barışçıl tahlil olacaktır. benimsemeye çağırıyoruz” sözlerine yer verildi.
“Açılım çetin sınavlarıyla karşı karşıya”
Oysa Türkiye, TUSAŞ’ı gaye alan saldırıdan sadece bir gün önceki yeni bir tahlil süreci tartışılmıştı.
MHP lideri Bahçeli’nin TBMM’deki grup toplantısında İmralı Cezaevi’ndeki PKK lideri Abdullah Öcalan ile ilgili daveti evinde alt üst etmişti. Bahçeli, “PKK’nın lağvedildiğini haykırması” durumunda Öcalan’a cezaevinden çıkma imkânının tanınacağını duyurmuştu.
Hatta TUSAŞ’a ataktan birkaç saat önce Abdullah Öcalan’a DEM partili yeğeni Ömer Öcalan ile görüşme verildi. Abdullah Öcalan, yeğeni arıcılığıyla kamuoyunda “Tecrit devam ediyor. Şartlar oluşumsa bu çatışma ve şiddet devrim türel ve siyasi tabana istekli teorik ve pratik güç sahibim” iletisini iletti.
Ancak Aaron Stein’a göre TUSAŞ saldırısı, Bahçeli’nin meclisteki konuşmasından daha önceden planlanmış izlenimini ayette yeni bir sürecin çok çetin zorluklarla karşı karşıya gelmesine karşı seriyor.
Stein, “Kuşkusuz ki bu akın, Kürt siyasi hareketinin ögelerine yönelik bu çok yeni açılımı önemli sınavlarla karşı karşıya getiriyor, bu DEM Partisi ile diyalog sürecinin nasıl ilerleme sağlanabileceği konusunda değerli zorluklara neden olacaktır” dedi.
Stein, “Muhakkak ki artık yaşlı Öcalan bir hapishane hücresinde ölmek istemez. Kendisinden isteneni yaptığı kişi hapishaneden yapılabilir. PKK’lılar da dağlardan inebilecekler, Türk SİHA’larından kaçmak için saklandıkları mağaralardan saklanabilirler. O beşerler 40, 50 yıldır dağlarda, bunu sahiden isterler mi Onu bilmiyorum. Zira PKK’nın çok şiddet yanlısı, çok militan, yazdıklarınızda ne kadar tutarsız izlediğini” değerlendirmesini aktardı.
Bahçeli’nin çıkışının gerisinde ne yatıyor?
Peki Devlet Bahçeli’nin PKK lideri Abdullah Öcalan’a yaptığı ve Türkiye’de hükümete yakın çevrelerde “tarihi” olarak ilan edilen davet, bir iç siyaset hareketi mi yoksa Ortadoğu’da bölgesel savaş tehdidine karşı hazırlık mı?
Amerikalı uzman Stein, Cumhur İttifakı’nın iç siyasi hesaplarının yattığı görüşmesinde tahlil süreci başlatma atağının gerisinde kaldı.
“2014’e geri dönmüş gibiyiz” diyen Stein, bugün yaşananların 2013-2015 ortalarındaki tahlil sürecini anımsattığını, günümüzdeki siyasi dinamiklerin o yıllardaki siyasi dinamiklere benzediğini belirtti, “AKP yeni bir Anayasa istiyor, yeni Anayasasına takviye için gerekli siyasi konsolidasyonu çalışıyor. Bunun için. Kürt hareketinin siyasi temsilcilerinin parçalarının var” olduğunu kaydetti.
Geçmişte HDP’nin yaptığı üzere DEM’in Öcalan ile diyalog kanalı oluşturması, Öcalan’ın da DEM’in İran, Irak ve Suriye’deki PKK’nın merkezine bildiri gönderilmesinin hedeflendiğini aktaran Stein, değerlendirmesini şu şekilde sürdürdü:
Özetle DEM’in Anayasaya değiştirilmesine ve tahminen de erken seçimlere vereceği takviye karşılığında Öcalan’a mahpustan çıkma, mesken hapsine geçme fırsatı sunuluyor. PKK’nın silah bırakması, sivil siyasete yönelmesi ve silahsızlanması öngörülüyor. Yani dinamik tıpa tıp uygulamaları.Pekala geçen sefer neden süreç başarısız oldu? PKK’nın çekilmesi konusunda kesintiler istedi, Türk hükümeti bunu serbest bıraktı. Görünen yüzü olarak Bahçeli’yi seçti, asıl MİT PKK ile müzakereleri yürütecek olsa da Erdoğan bu işi Türkiye’deki çok sağdan vererek kendisi tekrar bir ara koymuş oldu.”
Çözüm süreci atılımının bu sefer Erdoğan tarafından değil Bahçeli tarafından dikkat çekildiğini belirten Stein, “Bu atağın Düzgün Parti’nin artık MHP’ye siyasi bir tehdit oluşturmadığı, büyük ölçüde çöktüğü bir periyotta yapılması önemli” diye konuştu.
Tırmanan bölgesel tansiyon tesirli olmuyor mu?
Peki Türkiye’nin tahlil sürecinde İran ile İsrail’in ortasında yükselen tansiyon, bu bölgedeki güç dengelerinde ve bilhassa Türkiye’nin hudutlarında yol açması beklenen istikrarsızlık tehlikesi tesirli oldu mu?
Bu soruya yanıt veren Aaron Stein, PKK’nın öncelikle Türkiye’nin bir iç siyasi sorunu olduğunu vurguluyor.
Stein, PKK’nın Irak’ta, İran-Irak hududunda sağlıklı ve Suriye’nin büyük bir kısmı denetim altında tutması nedeniyle sorunun milletlerarası da bir boyutu da bulunduğunu söylemekle birlikte “Ama PKK sorunu sıkıntı olsa da da Türkiye’de siyasi yürekten gösterildiği takdirde çözülebilir bir Türk resimlerine yakın basını okuduğunuzda, sıkıntıları olduğundan daha farklı resmedilmeye, Erdoğan’ı ‘bölgenin efendisi’ olarak bozulmuş, ‘Türkiye’yi bekleyen büyük tehlikeyi gördüğü’ konusunda insanları ikna etmeye çabaladıklarını görüyorlardı. Özetin açıklamasını yapmak, halka bir kıssa anlatmak zorundalar, işte ‘İsrail Türkiye’ye saldıracak’ şeklinde gerçek dışı öyküler de bunun bir parçası” dedi.
“Niye bu telaş, neden artık?”
Berlin merkezli Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi (CATS) uzmanı Sinem Adar ise Bahçeli’nin çıkışının “Niye bu telaş? Neden artık?” sorularını gündeme getirdiğine dikkat çekerek “Cumhur İttifakı’nın ittifakını genişleterek iktidarı konsolide etme, daha uzun ömürlü kılma çabası var çok olağan ki, ama sadece iç siyasi saiklerle hareket edilmediği yönünde değerlendirmesini aktarıyor”.
“Görünen o ki, tahlil süreci atağı hem dışarıda sıkışmış bir Cumhur İttifakı’nın, eli rahatma, kendine alan açmaya çalışma çabasının bir sonucu” kelamlarını kaydeden Adar, dış siyasetteki sıkışmışlığa ait müşahedelerini paylaştı.
CATS uzmanı Adar’a bağlı Ortadoğu’da tırmanan askeri ihtilaflar, İsrail’in Nisan ayında İran’ın Suriye’deki büyükelçiliğini hedef alması ve sonrasındaki gelişmelerin bölgesel güç istikrarları ile ilgili olarak ortaya çıkan tablo, İran’ın askeri olarak zaaflarını ortaya koydu, ABD’nin şartsız dayanağı olduğu, İsrail’in öteki bölgesel güçlere göre en az taktiksel ve askeri olarak daha güçlü olduğu görüldü.
Ankara’yı harekete geçiren güçlerdeki dengelerdeki değişim
Türkiye’nin İran’ın giderek barizleşen kırılganlıklarını kendi hudutlarının bölgeleri tekrar şekillendirilebilmesi için bir fırsat olarak görülebildiğine göre işaretleyen Adar, Ankara’nın tahlil süreci atağının gerisinde bu çabanın da yatabileceğini kaydetti.
Bu gelişmeler Ankara’nın “Batı güç gösterisi, diğer aktörlerin güç kazanması” ise buna dayandırdığı siyasetlerini gözden geçirmeye zorladığı istikametindeki hatıralarını paylaşan Adar, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ankara’da, Türkiye’nin Batı’ya ekonomik ve savunma sağlayabilleri mümkünki kolay kolay son artık verilemeyeceğine dair bir algı olduğu kanaatindeyim. Türkiye’nin Ortadoğu siyasetini şekillendirirken ilk ayrıntıda bir aktör olarak görmediğine dair ipuçları mevcut. Özetle, bölgedeki istikrarlar değişirken Türkiye fotoğrafın dışında kalmış gibi görünüyor.”
Çözüm demokrasiyi güçlendireyim mi?
Siyasi gelişmeler, yeni bir analiz süreci Türkiye’yi güç bir süreç beklediği konusunda hem fikir.
Peki tahlil sürecinden barış çıkar mı? Türkiye bu süreçte yinelenir demokratik mi? En çok bu soruların yanıtları merak ediliyor.
Sinem Adar, bu sürecin bir demokratikleşme öyküsü olarak görülmesinin yaygınlaştığını belirterek, “Kürt sorununun çözümü doğal olarak olumlu bir gelişme olacaktır lakin gerek Türkiye’nin iç koşulları, modüllü olan Kürt hareketi ve Türkiye’yi seçkinler ortasında Ön emarelerini yaşadıkları muhtemel bir yakınlaşmadan, ülkemin bir demokratikleşme beklemeyi bulmayı bulmuyorum” öngörüsünü aktardı.
Aaron Stein da Erdoğan’ın hayalindeki anayasa değişikliğine olanak sağlayacak bir analiz süreci Türkiye’nin demokratikleşme manasına geleceğine ihtimal vermediğine dikkat çekiyor.
Stein, “Bekleyip güçleniyor görelim. Ben çok olumlu bir gelişme sağlıyor. Erdoğan’ın görevinde kalmaya devam etmesine, cumhurbaşkanlığı yetkilerinin daha da konsolide olma imkanının sağlanacağı görüşüldüğünde” dedi.
DW Türkçe’ye sansürsüz nasıl erişebilirim?
EKONOMİ
03 Kasım 2024EKONOMİ
03 Kasım 2024GÜNDEM
03 Kasım 2024GÜNDEM
03 Kasım 2024GÜNDEM
03 Kasım 2024GÜNDEM
03 Kasım 2024EKONOMİ
03 Kasım 2024Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.