Türkiye’nin iktisattaki yol haritasının 2023-2025 Orta Vadeli Programı (OVP) Pazar günü açıklandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan programda Türkiye’nin 2022 ve 2023 yıllarında yüzde 5 büyüyeceği tahmin edilirken, enflasyonun yıl sonunda yüzde 65’e, 2023’te ise yüzde 24,9’a düşeceği hesaplandı.
“Temenniden ibarettir”
Önceki yıllara ilişkin OVP’lerde kestirimler tutturulmazken ekonomistlere göre yeni programda da durum farklı değil.
DW Türkçe’ye konuşan ekonomist Prof. Dr. Oğuz Oyan, “Bu orta vadeli programların en değerli özelliklerinin güvenilmez olması. Bir miktar öngörüsü temenniden ibaret olarak kalacaksınız” diyor.
Geçen yıl açıklanan 2022-2024 Orta Vadeli Programı’nda bu yıl için yüzde 9,8 enflasyon tahminimi gerçekleşmedi. Lakin Ağustos prestijiyle enflasyon oranı bu ortamdan sekiz kat fazla.
Enflasyon yüzde 80’i geçti
Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) bağlı olarak Ağustos’ta yıllık enflasyon yüzde 80,21’e çıktı. Ulaştırma, konut eşyası ve besin ve alkolsüz içecek artışında başı dikkat çekti.
Bağımsız akademisyen ve ekonomistlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre yıllık enflasyon yüzde 181’i buluyor.
Pazar günü uygulanan 2023-2025 devrine ilişkin Orta Vadeli Program’da önceki programa göre enflasyonist bir süreci öngördüğü söz eden Oyan, tekrar de bu yıl için yüzde 65 enflasyon kestirimin iyimser görüşünde olduğu yerde. Oyan’a göre enflasyonun yıl sonunda yüzde 75’in düşüşü çok güç.
DW Türkçe’ye konuşan Beykoz Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Cihan Bolgün, Pazartesi günü açıklanan resmi bilgilere dayanılarak yıl sonunda yüzde 70’in altında enflasyonun pek mümkün gözükmediğini vurguluyor.
“Kur’un iyimserliği”
Ekonomistlere göre, “gerçekçi olmayan” enflasyon kestirimlerinin altında OVP programlamalarında kullanılan optimist kur kestirimleri yatıyor.
OVP’de dolar kurunun bu yıl sonunda 16,62; 2023 sonunda ise 21,52 olacağı iddia edildi.
Evren Bolgün, 16,62’lik ertelememin bu yılın geri kalan zamanlarında ortalama 19 liranın çıkması manasına geldiğine işaret ediyor. Ancak Bolgün, “Enerji fiyatlarının gidişatı ve yıl sonuna kadar dolar kurunun 20 liranın üstünde çıkması halinde bu harfle ortalama dolar kurularının tutmasının pek mümkün olmadığını söylememiz gerekiyor” diye konuşuyor.
Programda 2022’den 2023’e büyüme birebir kalıp bütçe açığızken, enflasyonun 2023’te yüzde 24,9’a düşeceği hesaplandı.
“Gerçekliğin imkansızlaşması”
Bolgün, “TÜFE’de yüzde 25’e yanlışsız bir gerileme kaydı kelam konusu. Bunun da olması çok güçlü. Hazırlanan OVP’ye göre 2023 yılda yüzde 29 civarında bir kur artış artışı var. Bu kur artışıyla birlikte yüzde 25 enflasyonun elde edildiğini yorumunu” yapıyor.
Profesör Oyan’a bağlı ise doların bu yıl 18 liradan aşağı düşmesi mümkün değil, tam bilakis’in 20 liraya kadar yükselişi bekleniyor. Oyan, daha pahalı TL üzerinden yapılan iddiaların ulusal gelir ve kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) da dolar cinsinde daha büyük yapıya yol açtığına işaret ediyor.
Geçen yıl kur tahminimi 9,27’ydi
Geçen yıl OVP’de 9,27’lik kuru kestirimi üzerinden bu yıl ulusal gelirin 850 milyar dolar, kişi başına GSYH’nin de 9 bin 947 dolar olacağı iddia edilmişti.
2023’te ise 9,77’lik kur üzerinden ulusal gelirin 925 milyar dolar, kişi başına GSYH’nin 10 bin 703 doların olacağı öngörülmüştü.
2023-2025 Orta Vadeli Plan’a bağlı ise bu yıl sonunda 16,62’lik kur üzerinden ulusal gelirin 808 milyar dolar, kişi başına GSYH’nin de 9 bin 485 dolar olacağı hesaplandı.
Gelecek yıl ise 21,52’lik kur iddiası üzerinden ulusal gelirin 867 milyar dolar, kişi başına GSYH’nin de 10 bin 71 doların geleceği öngörülüyor.
OVP’de cari açığın 2023’te 2022’ye yarıdan fazla gerileyeceği tahmin ediliyor. Bolgünün rakipleri eksi 70’lere yaklaşan negatif faiz ortamında ve mevcut güç fiyatları altında cari açıktaki bu düşüş de mümkün olmayacak.
Bütçe açığı artıyor
Öte yandan programda büyüme yüzde 5 artarken, bütçe açığı daralması uzadı. Bu yıl için bütçe açığı olarak 240 milyar lira planlanmış, daha sonra bu ek bütçeyle 283 milyar liraya çıkılmıştı.
Bütçe açıklarının çok büyümesine işaret eden Oğuz Oyan, 2022’de 461 milyar lira, 2023’te ise 659 milyar lira bütçe açığı öngörüldüğünü belirtiyor ve ekliyor: “Yani bu bir ölçü kamu harcamaları üzerinden de bir seçim iktisadı uygulanacağını gösteriyor ama bunun çok fazla abartılı olduğu belirtiliyor. Bir seçimin iktisadı programını gerçekleştirmesini ziraatının çok daraldığını söylememiz gerekir.”
Son OVP ile 2011’de devrin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kullanılmış ve AKP’nin uzun yıllar seçim propagandası olarak kullandığı 2023 amaçlarından açık orta mesafeler alınmıştır.
2023 hedefleri ne oldu?
10’uncu Kalkınma Planı’nda yer alan 2023 dolarların ulusal gelirin 2 pazarında, kişi başına GSYH’nin 25 bin dolar, ihracatın ise 500 milyar değerinde olması hedefleniyordu.
Pazar günü uygulanan OVP’ye göre 2023 için kestirimlenen 867 milyar küresel ulusal gelirsü gerçekleşse bile 2 tarama olarak kaydedilen 2023 maksadının yarısında bile tutamayacak.
Prof. Dr. Oğuz Oyan, “Oysa artık 2 seçeneği bırakın, 2025 OVP kestiriminde 1 bakım rejimini lakin geçiyor görünüyoruz. 1 rutin 65 milyara 2025’te varır mıyız? Bu tempoda o da sıkıntılı görünüyor” tabirlerini kullanıyor.
Oyan: GSYH’nin daha da düşmesini öngörmek mümkün
OVP’de 2023 için yinelenen 10 bin 71 makale kişi başına GSYH gayesi de 2011’de uygulanan 25 bin yılın yarısından azına denk geliyor. Oyan, 2023 amacının yanı sıra bu yıl için hedeflenen kişi başına 9 bin 485 parçadan elde edilen bir kur üzerinden hesaplandığında daha aşağı düşeceğini öngörmenin mümkün olduğunu söylüyor.
Profesör Oyan, 2023 yılı için hedeflenen 500 milyar dolarlık ihracat gayesinin neredeyse tamamının tutturulabildiğine işaret ediyor. Son OVP’ye sahip olan 500 milyar ihracat maksimumadı 265 milyar yönde güncellenmiş durumda.
İnsanlar işsiz mi, iş mi beğenmiyor?
Bu görüntüyü görüntülemek için lütfen JavaScript’i etkinleştirin ve HTML5 videosunu destekleyen bir web tarayıcısına geçmeyi düşünün
Öte yandan 2023 maksimum oranlarına yüzde 5’e, enflasyon tek hanelere indirilecekti. Son Orta Vadeli Programı enflasyonun 2023 yılı boyunca çift hanede saklandığını teyit ederken, işsizliğin 2022’de yüzde 10,8, 2023’te yüzde 10,4 olması bekleniyor.
EKONOMİ
07 Şubat 2025EKONOMİ
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025GÜNDEM
07 Şubat 2025EKONOMİ
07 Şubat 2025Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.