Mahkeme, din kültürü ve ahlak bilgisi konusunda ayrıntılıden muaf olma talebi reddedilen bir öğrencinin yaptığı başvuruda hak kararı verdi. 2018-2019 eğitim ve öğretim yılına kadar olan okutulan din derslerinin ayrıntılarını eleştiren Yüksek Mahkeme, zorunlu din öğretimine karşı üç teklifte bulundu. Kararda, din eğitimi ve öğretim niteliğindeki bu dersler çocuklara aldırmak istemeyen ebeveynler açısından muafiyet, dinî eğitim ve öğretime alternatif ders imkânı ya da anılan derse kaydolma yahut olmama olanağı sağlamak üzere alternatiflere yer verilmesi gerektiği vurgulandı.
Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre olay şu şekilde gelişiyor: Eskisehir’de yaşayan Hüseyin El, 2009 tarihinde Havacılar İlköğretim Okulu’na başvurarak 4. sınıf öğrencisi kızı Nazlı Sevimli El’in din kültürü ve ahlak bilgisi (DKAB) dersinden muaf tutulmasını istedi.
Okul idaresi, Ulusal Eğitim Bakanlığı (MEB) İlköğretim Genel Müdürlüğü’nün bir yazısını bildirerek talep reddedildi. MEB’in yazısında azınlık okulları dışında kalan birinci ve orta öğretim okullarında tahsil gören TC asıllı Hıristiyanlık ve Musevilik dinlerine mensup kişilerin bu dinlerden bazılarının bilgileri belgelendirmeleri kaydıyla din dersine girmelerinin zarurî olmadığı belirtildi.
Hüseyin El’in yatırımı üzerine Nüfus Müdürlüğü, kendinin ve kızının nüfus bütçesinin din hanesindeki “İslam” ibaresini kaldırdı. Daha sonra baba Hüseyin El, MEB’in durdurulmasının durdurulması ve iptali istemiyle dava açtı. Ankara 1. Yönetim Mahkemesi, AİHM kararlarına atıf yaparak dava konusu sürecin iptaline karar verdi. Fakat bu karar Danıştay 8. Dairesi tarafından bozuldu. Danıştay kararında, “Müfredatta yapılan değişiklik sonucunda çoğulculuk anlayışı içerisinde, objektif ve çıkan bir formda din kültür ve ahlak bilgisi öğretiminin verildiğine ulaşılmıştır” denildi. Bozma sonrasında yargılamayı yapan birinci derece mahkemesi karara uydu. Hüseyin El ve şu üniversite öğrencisi olan kızı Nazlı Hoş El de, 2014 yılında AYM’ye başvurdu.
MEB ne dedi?
AYM’nin talebi üzerine mevzuya ait yazı gönderen Ulusal Eğitim Bakanlığı, din derslerinin yalnızca İslam dinine mensuplarının toplantıları değil, hangi mezhebi yahut insanlardan kandan olursa olsun tüm dinleyicilere hitap eden bir ders olduğunu tez etti. “Dolayısıyla davacının çocuğunun diğer dersleri nasıl okumak zorundaysa bu dersler de okuma zorunluluğu bulunmaktadır” denilen yazıda, zira bu derslerde toplumsal barışı, karşılıklı sevgi, hürmet ve müsamahayı, ortak kıymetlerde birleşmeyi hedeflediği savunuldu. Yazıda, bunun AİHM kararına ve Anayasaya karşıtlık teşkilatının savunulduğu savunuldu.
7’ye karşı 8 oyla hak seçimi
Başvuruyu görüşen Anayasa Mahkemesi Genel Konseyi, 7 Nisan 2022 tarihinde başvurucuların yayınlanmış eğitim ve öğretimde dinî ve çevrelerin inançlarına hürmet merkezini istemeyip kesilmesine karar verdi. Müracaatçılara 20 bin TL manevi tazminat miktarına karar verildi. Lakin, öğrencinin mezun olması nedeniyle tekrar yargılamanın iptal edilemeyeceği. Karar, 7’ye karşı 8 oyla alındı. Kelam konusu karara, Lider Vekili Kadir Özkaya, üyeler Hicabi Dursun, Muammer Topal, Recai Akyel, Yıldız Seferinoğlu, Selahaddin Menteş ve İrfan Fidan karşı çıktı.
Din kararının münasebeti ne?
Hak kararının münasebeti Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararda, Anayasa’nın 24. dağıtılan din kültürü ve ahlâk öğretimi ve orta öğretimde birinci okutulan mecburi dersler ortasında yer aldığı anımsatıldı. Kararda, 1982 Anayasası periyodunda zarurî olarak okutulan DKAB derslerinin içeriğinin başlangıçta büsbütün İslam dininin Türkiye’de çoğunluk tarafından benimsenen yorumların şekillendirildiği anımsatıldı. İlerleyen yıllarda farklı din ve inançlara yönelik bilgiler de kapsamına alınan açıklanan kararda, 2000’li tarihe kadar gerçek ise AİHM Hasan ve Aksiyon Zengin/Türkiye kararlarının tesiriyle içeriğinde Alevi inancı başta olmak üzere toplumdaki farklı inançların da kavranabilmesi değişimleri.
“İnançlara hürmet için uygun değil”
Ancak AYM, bu gelişmelere rağmen dinin kapsamlılığını şu sözlerle eleştirdi:
“Öte yandan bu parçayı takip etmek için AİHM, ders programında bulunan Türkiye’de var olan farklı inançlar hakkında bilgi politikası hedefiyle yapılankla bir arada toplu olarak İslam’ın Türkiye’de kalabalık kitle tarafından uygulanan ve yorumlanan formüle ait bilgilere odaklanan bu bilgilerle ilgili ana bileşenler açısından gerçek manada bir düzeltme sonucu doğurmadığı, ders müfredatında ve ders kitaplarında ortaya çıkan değerli değişikliklere rağmen Türk eğitim sisteminin yayılım inançlarına hürmet için uygun olan usullerle donatılmadığı şekilde korunmuştur.”
Sembol fotoğrafFotoğraf: MEHMET ENGİN/AFP/Getty Images
“Muafiyet üzere alternatiflere dönüştürülmeli”
2018-2019 eğitim-öğretim yılına kadar olan periyotta bu dersin Anayasa’nın 24. ayrıntılı dinleme hakkında yansız ve tanıtıcı bilgiler verilmesi ve kayıtlı bedelleri benimsetmek emeliyle zorunluluğuî olması din kültürü ve ahlak öğretimi içeriğine dönüştürülemediği tenkidinde bulunulan kararda; şu teklifte bulunuldu:
“2018-2019 eğitim ve öğretim yılına kadar olan periyotta yürürlükte bulunan müfredat belgesi DKAB dersleriin Anayasa’nın 24. hususu belirtilmeyen birinci ve orta öğretimde zorunluî olarak okutulması gereken din kültürü ve ahlak eğitiminin sonlarını aştığı; olarak yapılması gereken din eğitim ve öğretimi niteliğinde olduğu gösterilmiştir. alternatiflere göre ödemeniz gerekiyor.”
AYM kararında, “Buna rağmen 2018-2019 eğitim ve öğretim yılına kadar olan periyotta Türk eğitim süreci mahiyeti prestijiyle din öğretimini aşacak düzeyde ki din eğitim ve öğretimi seviyesine ulaştığına kabul edilen DKABden muafiyet imkanı ya da dağıtılan bu derse alınana kadar giden bir alternatif mevcut” tespitine yer verildi.
Başvurucuların bu hastalıklarının bozulduğu anımsatılan kararda, “Sonuç olarak 2018-2019 eğitim ve öğretim yılına kadar olan periyottaki DKAB ders müfredatı, içerik olarak dahil olmak üzere yansız ve tanıtıcı bilgiler verilmesi gayesiyle zarurî olması eğitimi din eğitimi öğretimi kapsamında din eğitimi öğretimini aşan, İslam Dinin ve onun belli bir yorumunun eğitim ve öğretimi kapsamında değerlendirilmiştir” tabirleri kaydedildi.
AYM’den zarurî açıklaması
Buna karşılık Anayasa Mahkemesi’nin kararında, “Bununla birlikte ulaşılan bu sonuçtan okullarda Anayasa’nın 24. hususu kapsamında İslam dininin eğitim ve öğretimini içeren dersler okutulmasının Anayasa’ya ters olduğu manasının çıkarılamayacağı açıktan varestedir” açıklamasını yapması da dikkat çekti.
Muhalif üyelerin görüşülecek
Karara muhalefet etmeyen Kadir Özkaya, Recai Akyel, Hicabi Dursun, Yıldız Seferinoğlu, Selahattin Menteş ve İrfan Fidan ise ortakların karşı oy yazısında, hak gücünün olmadığını öne sürdü. Yazıda, “Müfredatının içeriğinden bağımsız olarak kendisine okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derinden muaf tutulması Anayasa’ya uygun olarak mümkün kılınması, başvurunun kabul edilmemesi, açıkça destekten mahrumiyet nedeniyle reddedilmesi gerekmektedir” denildi.
News
