Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin Türkiye iktisadına ziyanının iki yıllık lira olarak hesaplandığını açıkladı. Başkanlık tarafından yayımlanan Türkiye Zelzele Toparlanma ve Yine İmar Değerlendirmesi Raporu’nda, hesaplanan zararın 2023 yılı ulusal gelir döngüsünün yüzde 9’una denk geldiği belirtildi.
Rapora göre, zelzelenin Türkiye iktisadı üzerindeki toplam yükünde en değerli parçası, yüzde 54,9 oranında 56 milyar 900 milyon parça konut hasarı oluşturdu. İkinci yüklü hasar kalemi ise 242 milyar 500 milyon TL ile kamunun sunumu ve hizmetin üretilmesindeki yıkım oldu.
Konut hariç özel kesim kesintisi ise 222,4 milyar TL olarak hesaplandı. İmalat sanayi, güç, iletişim, turizm, sıhhat ve eğitim kesimleri ile küçük esnaf ile ibadethanelere ait hasar bu kalem içerisinde sayıldı.
“Mili gelirin yüzde 9’una ulaşılabilir”
Raporda, “Ayrıca, sigortacılık dalı kaybı ve esnafın gelir kayıpları ile makroekonomik tesirler izleniyor, gücün yol açtığı felaketin Türkiye iktisadı üzerinde toplam ortalama 2 yıllık TL seviyesinde iddia edilmekte olduğu. Bu büyüklüğün 2023 yılı ulusal gelirinin yaklaşık 9’una ulaşabileceğini gösteriyor” denildi.
Depremden etkilenen 11 yıllık toplam toplam 2022 yılı için 14 milyon 13 bin 196 kişi olarak kaydedildiği açıklanırken, “Deprem bölgesinde 1 milyon 738 bin 35 kişi süreksiz müdafaa kapsamında ikamet eden nüfustur. istihdamda olup bölgesel istihdamın istihdamı içindeki hissi yüzde 13,3’tür” denildi. Çalışanların 2,3 milyonunun kayıtlı, 1,5 milyonunun ise kayıt dışı bırakılmakta olduğu ek bölge genelinde istihdamın kayıt dışılık toplanma yüzdesi 39 seviyede dikkat çekildi.
Fotoğraf: Ümit Bektaş/REUTERS
Ekonomik depremden etkilenen 11 vilayetteki konut sayısı 2022 yılı prestijiyle 5,6 milyon seviyesinde olup, Türkiye genelindeki toplam konut stoku içindeki hissesi yüzde 14,05 seviyesinde. Sarsıntıdan etkilenen vilayetlerin 2021 yılında Gayri Safi Yurt İçi Hasıladan (GSYH) aldığı pay yüzde 9,8’dir” denildi.
Sistemsel değişiklik önerileri
Alandan gelen güncellenen bilgilerle zelzelenin hasar tablosunun vakitle harcamaya harcanabileceği belirtilirken, performansa dirençli kent ve alt yapıların değerinin yaşandığı bir felaketle bir defa daha ortaya çıktığı kaydedildi. Raporda, “Depremlerde yaşanan ağır insani kayıpların yanı sıra sıra ziyan gören fiziki sermayenin bol miktarda desteklenmesidir. Kentlerin tekrarlanan aktiviteye tabi tutulması için harcanacak kapasite de iyi bir ağırdır. Bu yetenek, raporda güçlenmeye dirençli yerleşim sisteminin yaygınlaştırılması için bir dizi kurumsal ve yasal değişiklik yapılması önerilen sözlere” yer verildi.
Raporda kelam konusu önlemlerin yanlışsız insanlarda azami titizliği ön plana alan ve tüm kopyaların iş birliğine dayalı afet risklerine karşı dirençli oldukları için sistemsel yazılımı önerildiği de belirtildi.
News
