Kahramanmaraş’ta çok sayıda sayıdaki kültürel varlıklar da devam ederken, bilhassa Antakya’da yıkımın büyük olduğu ve özel mülkiyetteki kültür varlıklarının devlet tarafından geri yüklenebilmesi için gerekli mevzuat değişikliğinin yapılmasına dikkat çekiliyor.
Depremlerden etkilenen veriler incelendiğinde, CHP Ankara Milletvekili Nihat Yeşil, CHP İstanbul Milletvekili Akif Hamzaçebi ile CHP Elazığ Milletvekili Gürsel Erol’un yaşadığı bölgelerin kültürel bölgelerinin durumu ve yıkılanların onarılması ile ilgili bir rapor hazırlandı.
Rapora göre zelzele bölgesinde 29 müze ve bu müzelerde sergilenen yüzbinlerce eser bulunuyor. Buna ek olarak dünyaca kayıtlı Göbeklitepe, Karahantepe gibi yerler, antik kentler ve ören yerleri de bu vilayetlerde yer alıyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden alınan bilgiler, açıklamalar ve yerinde yapılan incelemelere göre zelzeleden etkilenen vilayetlerden Gaziantep, Şanlıurfa, Kilis, Osmaniye, Diyarbakır ve Adana’daki müzelerde rastgele bir hasar bulunmaktadır.
Kahramanmaraş, Elbistan, Adıyaman, Malatya müzelerinde ise küçük çatlaklar dışında büyük bir hasar oluşmadığı, müzelerde yer alan yapılarda ise önemli bir hasar tespiti yapılmadığı belirtiliyor.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy da “Hatay Kültürel Mirasını Yaşatma Projesi” kapsamında son dönemdeki sonucunun kültürel varlıklarını ortaya çıkaracaklarını ve müdafaa adına alacaklarını belirtmişti.
Antakya’daki yıkımın boyutu büyük
Ancak durum Hatay ve bilhassa de Hatay’ın merkez ilçesi Antakya için daha olumsuz.
Depremden etkilenen anlık fazla vilayetteki taşınmaz kültürel varlıklarda ve müzelerdeki büyük yıkımın sözlü olmadığı raporda, buna karşılık Hatay’daki yıkımın büyüklüğüne işaret ediliyor.
“Antakya’nın kendisi bir müze ve bir kültürel varlık” tespitinde bulunularak, Hatay İli ve çevresinde bulunan çoğunluk ve Antakya’nın merkezinde toplam 1.099 daimî yapı, gelirsal ve sivil mimarlık örneği niteliğindeki tescilli kültür varlığı yapıları ile ilgili özel bir çalışma yapılmasının gerekli olduğu kaydediliyor.
Hatay’da 800 civarında tescilli kültür varlığı mevcut ve Antakya’nın sembolü denilebilir Habib-i Neccar Camii, Hatay Meclis Binası, Hatay Kent Müzesi, Antakya’nın karakteristik yapılarının sağlı sollu dizildiği birçok dini ve sivil mimarlık örneği tescilli bulunduğu tarihi Kurtuluş Caddesi zelzeleden önemli biçimde ziyan olmuş durumda. Buna ek olarak 16’ncı yüzyılda inşa edilen Tarihi Ulu Cami ise büsbütün yıkılmış durumda.
Özel mülkiyetteki varlıklar nasıl onarılacak?
Taşınmaz kültürel varlıklardan yıkıma uğrayan ve restore edilebilecek olanlar için nasıl bir yol izleneceği de değerli bir mevzu.
Raporda hasarda görülen kültür varlıklarının değerli bir kısmı kamunun mülkiyetinde, birlikte bilhassa Antakya’daki değerli bir kısmı özel mülkiyette belirtildiği ve özel mülkiyete mevzu kültür varlıklarının mevcut mevzuata bağlı devlet tarafından restore edilebildiği hatırlatılıyor.
Bu ortamın sahipleri tarafından restore edilmesinin ise yaşanan büyük yıkımın bireysel zamanda bir ekonomik yıkımın gözlemlenmesi mümkün olmadığı için, “Bu nedenle özel mülkiyetteki kültür varlıklarının da devlet tarafından restore edilebilmesi için gerekli mevzuat değişiklikleri yapılması” teklifinde bulunuluyor.
Bu onarımın sahipleri tarafından yapılmak istenmesi halinde yasal karşılıksız yahut uygun kaidelerde fon özellikleri ile teknik dayanak sağlanması da bir diğer teklif.
Hatay’da tarihi kilise için yapılan yıkım kararı cemaati üzdü
Bu görüntüyü görüntülemek için lütfen JavaScript’i etkinleştirin ve HTML5 videosunu destekleyen bir web tarayıcısına geçmeyi düşünün
Kültürel mirasın korunması için daima bakım
Bu orta raporda dikkat çekilen bir öteki konu da yakın tarihlerde tamir görmüş pek çok yapısal yapının zelzelenin yıkıcı tesirine dayanamaması.
Sivil mimarlık yapılarının yıllara dayanan ihmal ve bakımsızlık nedeniyle daha fazla kırılganlığa yakalandığı ve bu nedenle büyük yıkımlar meydana geldiğine işaret edilerek, “Bu durum kültür varlığının korunmasında ‘sürekli sürdürülmesin’ ehemmiyetini bir sefer daha gösteriyor” deniliyor.
Bütçeler nasıl karşılanabilir?
Deprem bölgesindeki taşınmaz kültür varlıklarından hasar görenlerin hızla eski haline getirilebilmesi için bazı tekliflerde bulunuluyor.
Gerekli bütçenin nasıl karşılanabileceği ile ilgili önerilen teknik detaylar raporda şu şekilde aktarılıyor:
“Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinde yer alan emlak vergilerinden yüzde 10 nispetinde alınan katkı hisleri, müze ve ören yerlerden elde edilen gelirler, RTÜK gelirleri, Ulusal Piyango, at yarışları, talih oyunları ve trafik cezalarından elde edilen gelirlerin aşikâr bir kısmı ile durdurulan vilayetlere yapılan olan uçuşlar için düzenlenen biletlerden elde edilen KDV hasılatı taşınmaz kültür varlıklarının tamir ve onarımına onarımı yapılmalıdır.”
Bununla birlikte kamu bütçesinin oluşturulamaması durumunda milletlerarası kuruluşlar kaynakdan temin edilebileceği ve merkezi bütçeden transfer yapılması için ek bütçe yasa teklifinin hazırlanabileceği da belirtiliyor.
DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşılabilirim?
EKONOMİ
03 Kasım 2024EKONOMİ
03 Kasım 2024GÜNDEM
03 Kasım 2024GÜNDEM
03 Kasım 2024GÜNDEM
03 Kasım 2024GÜNDEM
03 Kasım 2024EKONOMİ
03 Kasım 2024Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.